Д.Сувидхүү: Хүүхэд бүр код бичиж чадна, 5-6 наснаас нь хөгжилтэй, сонирхолтойгоор заавал тохиромжтой

Залуучууд хаана, хэрхэн амьдарч, юуг хийж бүтээж явна вэ? Автобусны сандал дээр суучихвал залуу нас нь буруутчихаад аар саархан өдөр хоногийг өнгөрүүлж явна уу. Аль эсхүл ажлаа хийж, цалингаа аваад ав адилхан 15, 30-нийг үдэж, угтаад эв эгэлхэн амьдарч байна уу.

Үгүй ер нь, дэлхийг эргүүлэх, эринийг манлайлах их хүсэл тэмүүлэлтэйгээр бодож, төлөвлөж, бүтээж байж болох. Аль нь ч л гэсэн хамгийн гоё нь тэд залуу байна. Энгийнээс улам алсарч буй энэ цаг үед жирийн л амьдарч, ажиллаж, суралцаж буй залуусыг GoGo.mn танилцуулж буй.

Энэ удаад АНУ-ын тэргүүлэгч компаниудын нэг Amdocs-д Software Development Team Lead буюу Програм хангамж хөгжүүлэх багийн ахлагчаар ажиллаж буй Д.Сувидхүү /FB: Suvidkhuu.dorjgotov/ -тэй уулзуулж байна.

"КОМПЬЮТЕРТ ОЙЛГОДОГ ХЭЛЭЭР НЬ ЗААВАРЧИЛГАА ӨГЧ АЖИЛ ГҮЙЦЭТГҮҮЛДЭГ"

-Би ажлын эхний өдрөөс л одоог хүртэл зайнаас (remote) буюу гэрээсээ ажиллаж байна. Ажлын оффист ир гэж одоогоор дуудаагүй л байна. Ер нь бол миний ажилладаг Amdocs компани харилцаа холбоо, медиа, санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэгч болон дижитал байгууллагуудад зориулсан тусгайлсан программ хангамж, үйлчилгээний чиглэлээр мэргэшсэн, дэлхийн 90 гаруй оронд үйл ажиллагаагаа явуулдаг, 30 орчим мянган ажилтантай  үндэстэн дамнасан корпорац.

Салбартаа гол тоглогчдын нэг бөгөөд харилцагч байгууллагуудын үйл ажиллагааг оновчтой болгох, бизнесийн өсөлтийг дэмжих, дижитал шилжилтийг хурдасгах үүлэн технологи, харилцаа холбоо, 5G, автоматжуулалт, дижитал, медиа, санхүүгийн олон төрлийн цогц шийдлүүдийг нэвтрүүлж, хамтран ажилладаг. NASDAQ Global Select Market дээр бичигдсэнээр 2023 оны санхүүгийн жилд 4.89 тэрбум долларын орлого олсон байна.  Би 2022 онд мастерт сурч байхдаа Software Development Team Lead албан тушаалыг горилж 4 шатны ажлын ярилцлагад орж байж энэ компанид тэнцсэн.

Монголд байхдаа ШУТИС-ийн харьяа КТМС-ийг Компьютерын Программ Хангамжийн мэргэжил эзэмшиж, бакалаврын дипломтой болсон. Төгсөөд Мобиком, Капитал банк, Хаан банк, Рио Тинто Монгол зэрэг компанид 10 гаруй жил ажиллаж мэргэжлийн туршлага хуримтлуулсан юм. Ингээд 2021 оны дөрөвдүгээр сард АНУ-д ирж Махаришигийн Их Сургуульд элссэн. Сургуулиа 2023 онд Компьютерын Шинжлэх Ухаан (Computer Science) мэргэжлийн Мастер зэрэгтэй төгссөн.

Эзэмшсэн мэргэжлээ энгийнээр тайлбарлавал код болон алгоритмыг ашиглан цаасан дээрх санааг бодит болгох эрэл хайгуул хийдэг. Таны гар утсан дээрх апликейшнаас авахуулаад нүсэр том системийг ч бүтээх боломжтой. Өөрөөр хэлбэл компьютерт өөрийн ойлгодог хэлээр нь зааварчилгаа өгч ажил гүйцэтгэдэг гэсэн үг. Би компанийнхаа Программ хангамжийн чанарын инженерчлэлийн нэгжид харьяалагддаг. Дотроо Performance Testing team, Test Data Management team гэх мэт олон багтай. Би 2-3 багийн программ хангамжийн хөгжүүлэлт, тест, сайжруулалт дээр ажилладаг.

Миний ажлын өдөр өглөө 05:00 цагт эхэлдэг. Өглөө босоод 1 цаг хөнгөн дасгалууд хийнэ, мэдээж бас өглөөний цайгаа ууна, шүршүүрт орно. Ингээд 1.5 цагийг мэргэжлийн онлайн хичээлүүд үзэх, ажилд шаардлагатай зүйлсээ судлах, хувийн ажлаа амжуулахад зарцуулна. Дараа нь тархиа амрааж 10-20 минут хөнгөхөн бясалгал хийгээд ажлаа эхэлдэг дээ.

Хамгийн түрүүнд ажлын чат, имэйлээ шалгаж, ямар нэгэн асуудал, алдаа гарсан эсэх, бусад багуудтай харилцаж байгаа ажлуудын талаар сүүлийн үеийн мэдээлэл авна. Ингээд Энэтхэг гэх мэт АНУ-аас өөр цагийн бүсэд байгаа хөгжүүлэлтийн багтайгаа холбогдож ажилладаг. Бид одоо хийж байгаа ажлын явц болон цаашдын нэмэлт шаардлагатай зүйлсээ ярилцана. Бас АНУ-д байгаа багуудтайгаа холбогдож өнөөдрийн төлөвлөгөөгөө ярилцаж, ажлаа хуваарилна.

Аль болох үдээс өмнөх цагийг хуралд зарцуулж, үдээс хойш хийх ажлууд дээрээ төвлөрөх дуртай. Орой 5-6 цагийн үед ажлаа дуусгадаг. Шаардлагатай тохиолдолд сунаж ажиллах нь бий. Ажлын дараа аль болох гэр бүлдээ цаг зарцуулахыг хичээдэг дээ. Гэрээсээ ажилладаг учраас ирж, очих замд цаг зарцуулдаггүй. Ажил, амьдралын хэв маяг нэг ийм.

"NVIDIA, MICROSOFT ЗЭРЭГ ТЕХНОЛОГИЙН ТОМЧУУД АI ХӨГЖҮҮЛЭЛТДЭЭ ХӨРӨНГӨ ЗАРЖ БАЙНА"

IT салбарын хөгжил үндсэндээ AI-руу чиглэж байна. Nvidia, Microsoft, Alphabet гэх мэт технологийн томчуудаас авахуулаад бүх л компани их хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг AI хөгжүүлэлтдээ зарж байна. Үүнтэй зэрэгцэн Big Data, Machine Learning гэх мэт олон технологи,  алгоритм, загварууд хамтдаа хөгжиж байгаа.

Мөн бизнесүүд дэд бүтцээ илүү уян хатан, зардал хэмнэх, найдвартай байдал зэрэг олон давуу талыг нь тооцоолж үүлэн тооцоолол руу шилжүүлж байна. Quantum тооцоолол, 5G, IoT, AR, VR гэх мэт хөгжиж буй технологийг тоочоод баршгүй. Энэ бүгд хэрэглэгчдийн асуудлыг шийдэх, технологийн тусламжтай ажлаа хөнгөвчлөх, хүний оролцоо ихтэй ажлуудыг автоматжуулах зорилготой.

Түүнчлэн технологиуд хөгжихийн хэрээр хэрэглэгчийн мэдээлэл, компанийн системүүдийг цахим халдлагаас хамгаалах асуудал чухал болж ирсэн. Тиймээс компаниуд кибер аюулгүй байдлын найдвартай шийдлүүдэд ихээхэн анхаарч байна.

Нэмээд хэлэхэд, сүүлийн үед ихээр яригдах болсон бас нэг том сэдэв бол “Тогтвортой байдал ба Ногоон IT” гэсэн ойлголт. Уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой дэлхий нийтээрээ үүнд санаа зовниж, сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах, эрчим хүчний хэмнэлттэй технологиудыг хөгжүүлэх зэрэг байгаль орчны тогтвортой байдлыг дэмжих шийдлүүдийг эрэлхийлэх болсон.

Манай улс ч хөгжлийн замаар л яваа гэж боддог. Монгол залуус маш чадварлаг. Дэлхийн том, том технологийн компаниудад ур чадвараа харуулж, олноор ажиллаж байна. Монголын startup компаниуд ч Цахиурын хөндийд эхнээсээ гараад эхэлсэн, “Google For Startups” -ийн хурдасгуур хөтөлбөрт хэд хэдэн startup компани шалгарч, хөрөнгө оруулалт авсан. Казахстан, Киргизстан зэрэг Төв Азийн орнуудад системээ нэвтрүүлж, амжилттай бизнес хийж буй нэр бүхий компаниуд байгаа гэх мэтээр дэлхийн хаана ч монгол залуус өөрсдийгөө таниулсаар байна. Ирээдүй их гэрэлтэй байгаа шүү.

Сүүлийн үед хүмүүс AI тренд болж байна, шууд AI Engineer -ээр хүүхдээ сургая гэсэн хандлага ажиглагдаад байна. Гэхдээ ядаж нэг программчлалын хэл болон AI хөгжүүлэхэд шаардлагатай үндсэн ур чадваруудаа сайн эзэмшээгүй хүн сайн AI Engineer болохгүй байх. Мэргэжлийнхээ үндсэн ур чадваруудыг маш сайн эзэмших хэрэгтэй. IT -ийн яг ямар чиглэлд сонирхолтой байгаагаа эртнээс мэдээд, тэр тал дээрээ мэргэжилтэн (expert) болбол зүгээр.

Миний анзаарснаар, АНУ-д олон юмыг мэддэг хүнээс илүү нэг юм уу хэсэг чадвар дээр гүнзгий түвшинд мэдлэгтэй хүнийг илүү үнэлж, ажилд авдаг юм шиг санагдсан. IT нь дотроо программ хангамж, техник хангамж, өгөгдөл, сүлжээ, мэдээллийн аюулгүй байдал гэх мэт олон салбарт хуваагддаг.

Дотроо ч дахиад задарна. Программ хангамжийн инженер нь front-end, back-end, full-stack developer  гэдэг ч юм уу,  өгөгдөлтэй түлхүү харьцах ажлын байр гэхээр data engineer, database developer, data analyst, data scientist, data architect гээд бас олон янз. Hard skill-үүдээс гадна soft skill -үүдээ ч бас орхигдуулахгүй хөгжүүлэх хэрэгтэй. Хандлага, харилцааны ур чадвар сайтай байхын дээр англи хэл сайн байх нь давуу тал болно.

"АНХЛАН СУРАЛЦАГЧИД PYTHON ЗЭРЭГ ЭНГИЙН, УНШИХАД АМАР ХЭЛНЭЭС ЭХЛЭХ НЬ ЗӨВ"

ЕБС-д байхаасаа Мэдээлэл зүйн олимпиад, оюутан байхдаа Программчлалын олимпиадад оролцож, бэлтгэл хийдэг байсан хүүхдүүд ажлын талбар гараад Программ хангамжийн инженерээр ажиллахад давуу талтай байдаг нь анзаарагдсан. Миний хувьд тухайн үед мэдээлэл дутмаг байснаас программчлалын олимпиад, бэлтгэлд хамрагдаж байгаагүй тул бага зэрэг харамсдаг. Гэхдээ хичээл зүтгэл сайтай хүн сурахад хэзээ ч оройтохгүй л дээ. Эхлэхэд хэзээ ч оройтохгүй. Гэхдээ аль болох эртхэн эхлэх хэрэгтэй гэж хэлье.

Хүүхэд бүр код бичиж чадна. Гол нь хүүхдийн сонирхлыг төрүүлэхийн тулд нас насанд нь зориулсан сонирхолтой аргаар сургавал үр дүнтэй байх. Scratch, Code.org, Kodable гэх мэт текстээс илүү хөгжилтэй, дүрслэл сайтай, тоглоомын аргаар хүүхдэд кодчилол сургах зориулалттай хэрэгслүүд байдаг юм билээ. АНУ-ын зарим сургуульд elementary school буюу бага сургуулиас нь эхлээд кодчиллын үндсэн ойлголтуудаас зааж эхэлдэг гэж сонссон. Хүүхдээ сургая гэвэл хичээлийн дараах программ, зуны сургалтууд олон байдаг юм билээ.

Программчлалын хэлийг ойлгоход хэцүү эсэх нь программчлалын ямар хэл гэдгээс шалтгаална. Эхлэн суралцагчид Python гэх мэт энгийн, уншихад хялбар хэлнээс эхэлсэн нь дээр болов уу. Хамгийн эртдээ хүүхдээ 5-6 нас хүрэхээр бага багаар эхэлсэн нь дээр байх гэж бодож байна.

Төгсгөлд нь хэлэхэд АНУ-ыг зорьж буй залуусын хувьд ихэнх нь боловсрол мэдлэгээ дээшлүүлэх, сурсан мэдсэнээ практик дээр ашиглаж, өөрийгөө шинэ түвшинд сорьж, туршлага хуримтлуулах зорилготой ирж байгаа болов уу. Миний хувьд технологийн үсрэнгүй хөгжлийн өнөө үед Computer Science мэргэжлийг сонгоод, хүмүүсийн ажлыг хөнгөвчлөх, асуудлыг шийдэх, том төслийн нэг хэсэг болж, өөрийн хувь нэмрээ оруулах боломж олдсонд сэтгэл хангалуун байна.

Миний ойрын зорилго гэвэл өнөөг хүртэл хуримтлуулсан өөрийн мэдлэг, туршлага дээр үндэслэж, АНУ-д startup байгуулах төлөвлөгөөтэй, бэлтгэл ажлаа хангаж байгаа.. Ирээдүйд сурсан, мэдсэн зүйлээрээ эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулах хүсэл мөрөөдлийг тээж, өдөр бүр өөрийгөө сайжруулах, технологийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхахыг хичээсээр явна даа.