“Азийн хот, суурин газрын агаарын бохирдлын эх, хүүхдийн эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөг бууруулах нь” шинжлэх ухаан, бодлогын хэлэлцүүлэг Туушин зочид буудалд болж байна.

Хэлэлцүүлэг "Агаарын чанар ба эрүүл мэндийн хяналт- шинжилгээ, мэдээлэл, тоо баримтыг ашиглах нь" сэдвээр үргэлжилж байна. 

Нэгдсэн хэлэлцүүлэг агаарын чанар, эрүүл мэндийн үзүүлэлтэд хэрхэн хяналт шинжилгээ хийх, мэдээлэл, өгөгдлийг хэрхэн ашиглах, агаарын бохирдолд өртөлтийг хэрхэн бууруулах, агаарын бохирдлын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулахын тулд эрүүл мэндийн үйлчилгээг хэрхэн сайжруулах, тулгамдаж буй ямар асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгаа зэрэг асуудлыг хэлэлцэнэ.

Үндэсний статистикийн хорооны дарга A.Ариунзаяа чиглүүлэгчээр ажиллаж байна.

Илтгэгчид:  

• АНУ-ын Сент Луис дэх Вашингтоны их сургуулийн профессор Жей Турнер,
• Австралийн Мурдокын хүүхдийн судалгааны хүрээлэнгийн профессор Ким Мулхолланд,
• Их Британийн Нийгмийн эрүүл мэндийн доктор Карен Экслей,
• Уур амьсгалын өөрчлөлт ба хөгжлийн академийн доктор Д.Дагвадорж нар оролцож байна.

Азийн орнуудын гадаад болон дотоод орчны агаарын чанарын хяналт сэдвээр АНУ-ын Сент Луис дэх Вашингтоны их сургуулийн профессор Жей Турн илтгэл тавьж байна. Тэрбээр “Гадаад орчны агаарын чанарыг юуг, хаана, яаж хянахаас их зүйл шалтгаалдаг. Амаргүй асуудал. Зорилгоо томъёололгүй эхлэх нь бий. Гэхдээ цаг хугацааны явцад зорилго өөрчлөгдөх нь бий. Мэдээллийн үнэн зөв байдал болон харьцуулалт хэмжилтийн аргачлалаас хамаардаг. Хяналтыг зохих ёсоор ажиллуулж байгаа ч агаарын бодит найрлагыг хэмжиж чадахгүй байх боломжтой. Монгол Улс болон БНХАУ-ын хойд хэсэгт тулгарч буй бэрхшээл нь тоосонцроос нитрат болон органик бодисын хагас задралыг ууршуулахгүй байх явдал юм. Чийглэг ихтэй Зүүн Өмнөд Азийн орнуудын хувьд тоосонцроос усыг ууршуулахгүй нь тулгамдаж буй асуудал болж байна. Системтэйгээр, тогтмол хугацаанд хэмжих тал дээр тохиролцох нь чухал бөгөөд зарим тохиолдолд мэдээлэлд алдаа гардаг гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Агаарын чанарын хяналтын нийтлэг зорилт нь өөр байдаг. Стандарт болон удирдамждаа нийцэж байгааг тодорхойлох, агаар бохирдуулагчийн зонхилох төрөл нь ямар байгаа зэрэг ойлголттой болох хэрэгтэй. Гэр болон байшингийн доторх орчин яндан болон зуухнаас алдагдаж байгаа утаагаар бохирдож байдаг. Агаар бохирдуулагчдыг хэмжихдээ тухайн орчин нөхцөлд таарсан багаж төхөөрөмж, зорилгыг тодорхойлох нь зүйтэй" гэсэн юм. 

Австрали улсын Мурдокын хүүхдийн судалгааны хүрээлэнгийн профессор Ким Мулхолланд "Эх хүүхдийн эрүүл мэндэд гарах үр дагаварыг хянах" сэдвээр илтгэлийг танилцуулж байна. "1952 оны Лондонгийн агаарын бохирдлыг та бүхэн мэдэж байгаа байх. Би 1952 онд төрсөн. Тухайн үед гамшгийн нөхцөл байдалд байсан. Миний насны хүмүүсийн хувьд амьсгалын замын архаг өвчинд маш их нэрвэгдэж байсан. Агаарын бохирдол жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хүүхдүүдийн эрүүл мэндэд ямар сөрөг үр дагавар авчирч байгааг би танилцуулна. 1952 оны үед эхийн болон хүүхдийн эндэгдэл маш өндөр байсан. Нярайн эндэгдэл мянган төрөлтөд 200, амьсгалын замын өвчлөл ч газар авсан байв. Эдгээр асуудлыг хяналтандаа байлгахын тулд хэрхэн мониторинг хийхийг танилцуулна. Агаарын бохирдлоос шалтгаалан үр зулбалт, дутуу төрөлт, ургийн гажиг зэрэг олон эрсдэл үүсэх магадлалтай. Хүчилтөрөгчийн дутмагшлаас болж ургийн зүрхний ажиллагаа доголдох зэрэг нь бүгд агаарын бохирдолтой холбоотой. Төрсний дараа уушгины үрэвсэл, багтраа, бронхит зэрэг хүндрэл ч үүсэх эрсдэлтэй. Агаарын бохирдлоос болж хүүхдийн ген өөрчлөгдөж, хорт хавдар үүсгэх, өсөлт саарах зэрэг нөлөөлөл бий. Эх хүүхдийн эрүүл мэндийн хяналт, жирэмслэлтийн үйл явцад хүндрэл үүсвэл тухай бүрт нь арга хэмжээ авч байх нь зүйтэй" гэсэн юм. 

Агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд эх үүсвэрээ бууруулах ёстой. Гэвч энэ хугацаа зарцуулах учраас энэ зуурт эрүүл мэндийн асуудлыг ч давхар анхаарах нь зүйтэй талаар Швейцарын хөгжлийн агентлагийн үндэсний хөтөлбөрийн зохицуулагч Н.Эрдэнэсайхан онцолсон.

Тэрбээр өртөлтийг ямар аргаар бууруулж болох вэ, эрүүл мэндийн асуудлыг шийдэх ямар үйлчилгээ байгаа, түүнийг хэрхэн сайжруулах талаар БНХАУ-ын Үндэсний эрүүл мэндийн хороо, Өвчнөөс  урьдчилан сэргийлэх, хянах товчоо, Орчны эрүүл мэндийн хэлтсийн орлогч захирал Ёонгцай Жигээс тодруулсан юм. 

Үүний хариуд БНХАУ агаарын бохирдолтой холбоотой олон судалгааг явуулж, түүндээ үндэслэн авах арга хэмжээг тодорхойлсон бөгөөд 2030 он хүртэлх хөгжлийн бодлогод агаарын чанарыг сайжруулах, эрүүл мэндийн үзүүлэлтийг дээшлүүлэх стандартыг шингээсэн гэдгийг Ёонгцай Жи хариуллаа.

Мөн хатуу түлшний хэрэглээг хязгаарлаж, тэр дундаа хот суурин газруудад хатуу түлшийг бүр мөсөн хориглон, хөдөө орон нутагт ч бүсчлэн хязгаарлсан байна. Харин уулархаг газарт цахилгааны хүртээмж тааруу байдлаас шалтгаалан бүрэн хориглоогүй бөгөөд сайжруулсан түлшийг санал болгож байгаа аж. Хөх тэнгэр хамгаалах бодлогыг тунхаглаж, хог хаягдлыг түлш болгон ашиглахыг хориглосон гэдгийг тайлбарлалаа. 

Хэлэлцүүлгийн үеэр Монгол Улс, Улаанбаатар хотын иргэдийн амны хаалтны хэрэглээ хангалттай бус байгааг тодотгоод амны хаалт нь бохирдлоос хамгаалахад чухал үүрэгтэй гэдгийг хэлж байна. 

Манай улсын хувьд хатгалгаа, томуугийн вакциныг нэвтрүүлсэн, сургалт сурталчилгааны ажлыг хийж байгааг онцолсон юм. Дүүрэг, хорооны эмч нар тодорхой айл өрхүүдэд эрүүл мэндийн үйлчилгээг гэрээр үзүүлэх, хүнс, дулаан хувцас олгох зэрэг нийгмийн халамжийн үйлчилгээг ч хүргэж байгаа бөгөөд амьжиргааны түвшин доогуур өрхүүдэд хүрч ажиллаж байгаа юм байна. 

Агаарын бохирдол ихтэй үед эмнэлгийн ачаалал нэмэгдэж, нэг эмчид ногдох өвчтөний тоо ч өсдөг тул үүнийг шийдвэрлэхийн тулд тодорхой ажлуудыг хийж байна. Дээрх арга хэмжээг зөв зүйтэй хэрэгжүүлснээр амьсгалын замын өвчлөлийн улмаас эмнэлэгт хандах хүүхдийн тоо төдийгүй нялхасын эндэгдэл буурах байх гэсэн итгэлтэй байгаа юм. 

Австралийн Мурдокын хүүхдийн судалгааны хүрээлэнгийн доктор Клейр вон Моллендорф энэ хэлэлцүүлгийн дүгнэлтийг танилцуулж байна. Тэрбээр юуны түрүүнд мониторингийг хийхдээ хаана хийж байгаа болон ямар зорилгоор ашиглах гэж байгааг чухалчлах нь зүйтэйг дурдаад ямар төхөөрөмж ашиглаж байгаа нь ч чухал байдгийг онцоллоо. "Монгол Улсын хувьд агаарын бохирдол гамшгийн түвшинд хүрсэн бөгөөд 1952 оны Лондонгийн жишээтэй тун ойрхон ирснийг та бүхэн сая харлаа. Тиймээс тоо баримт, мэдээлэл дээр үндэслэн бодлогын арга хэмжээг авах нь чухал. Судалгааны үр дүнг бодлого боловсруулагчид төдийгүй олон нийт ойлгох, үйл ажиллагааны эрэмбэ дарааг тогтоож, тэр дагуу хэрэгжүүлэх хэрэгтэйг илтгэгчид онцолж байлаа. Цэвэр агаар өдөрлөгийн жишээн дээр ч мөн адил олон нийтэд ямар мэдээллийг хэрхэн үр дүнтэй хүргэх талаар мэдээлэлтэй болсон байх аа. Хэлэлцүүлгийн тухайд БНХАУ-ын туршлагыг сонсож, бодлогоо өргөн далайцтай болгож, бүхий л талбарт авсан арга хэмжээгээр багагүй амжилтад хүрсэн гэдгийг хэллээ. Мөн гадаад болон дотоод агаарын чанарыг адилхан чухалчлах зүйтэй бөгөөд агаарын бохирдлын асуудалд анхаарал хандуулж үүнийг бууруулах нь эдийн засагт ч өсөлтийг авчирдаг гэдгийг бид сонслоо" гэсэн юм. 

Хэлэлцүүлгийн дөрөв дэх хуралдаан "Агаарын бохирдлыг хэрхэн бууруулах, агаарын бохирдолд өртөлт, эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулахад чиглэсэн арга хэмжээг хэрхэн санхүүжүүлэх" гэсэн сэдвээр үргэлжилж байна. Дөрөв дэх нэгдсэн хуралдаанаар агаарын бохирдлыг бууруулж байгаа сайн туршлага, сургамжийн талаар илтгэл сонсох юм. 

• Яшинг Чэн, Экологи, байгаль орчны яам,  Байгаль орчны гадаад хамтын ажиллагааны төвийн Төсөл хариуцсан ахлах мэргэжилтэн
• Др. Гажанана Хэгдэ, Тогтвортой хөгжлийн механизмын уур амьсгалын өөрчлөлтийн Нарийн бичгийн дарга, Эрх зүйн  хөгжлийн хэлтсийн багийн ахлагч
• Эрик Зусман, Даян дэлхийн байгаль орчны стратегийн хүрээлэн, Тогтвортой засаглал төвийн судалгааны Захирал
• Ч.Гантулга, Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооны Нарийн бичгийн дарга бөгөөд ажлын албаны дарга, нийслэлийн ИТХ-ын Тэргүүлэгч, Монгол Улс
• Марк Брүүмфиелд, Рикардо эрчим хүч, байгаль орчны зөвлөх компанийн Дэд захирал нар оролцож Азийн цэвэр агаар ТББ-ын орлогч захирал Глинда Э. Батан чиглүүлэгчээр ажиллаж байна.

Тогтвортой хөгжлийн механизмын уур амьсгалын өөрчлөлтийн Нарийн бичгийн дарга, Эрх зүйн  хөгжлийн хэлтсийн багийн ахлагч доктор Гажанана Хэгдэ эхний илтгэлийг тавьж байна.

Тэрбээр "Хийн ялгаралтын 60 хувийг бүрдүүлж буй салбарууд болох аж үйлдвэр, барилга, тээвэр зэрэг салбаруудад буй эрсдлийг хэрхэн багасгах талаар ярина. Богота дахь нийтийн тээврийн төсөл бол үлгэр жишээ. Делигийн метро бол байгаль орчинд ээлтэй. Mass Rapid Transit System MRTS, 102 км урттай бөгөөд жилийн ялгаралт 529,043 tCO2 болж буурсан, гаргасан амжилтын түвшин 92 хувь, өнөөдрийн байдлаар 3.8 сая тонн ялгарлыг бууруулсан байна. Мөн Парисын хэлэлцээрийн дагуу 30 гаруй орон байгаль орчинд ээлтэй зуухны төсөлд нэгдэн орсон. Бангладеш 30 сая байгаль орчинд ээлтэй зуухыг нэвтрүүлэхээр болсон бөгөөд Дэлхийн банк болон бусад тусгай сангаас авах хөрөнгөөр энэхүү төслөө хэрэгжүүлэх юм байна" гэв. 

Даян дэлхийн байгаль орчны стратегийн хүрээлэн, Тогтвортой засаглал төвийн судалгааны захирал Эрик Зусман Ази болон Номхон далайн бүсийн орнуудын агаарын бохирдол буюу 2030 онд 1 тэрбум хүнд цэвэр агаараар амьсгалахад нь туслах 25 шийдлийг хэрэгжүүлэх талаар мэдээлж байна. Ази, Номхон далайн бүсийн орны хүн амын 8-иас бага хувь нь цэвэр агаараар амьсгалдаг бөгөөд 2015 онд 4 тэрбум хүн маш их бохирдолтой агаарын бохирдолд өртсөн. Үүнээс хамгийн их өртөлт нь Өмнөд ба Зүүн Азид байгааг тэрбээр дурдлаа.

"Бид цаашид агаарын бохирдлын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөг бууруулахын тулд үндсэн гурван арга хэмжээг хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ нь нийт 25 үйл ажиллагааг багцалж байгаа аж. Цахилгаан станцууд, томоохон үйлдвэрүүдэд хүхрийн давхар исэл, азотын исэл, тоосонцорын ялгарлыг бууруулах хамгийн сүүлийн үеийн аргыг нэвтрүүлэх, Тээврийн хэрэгслийн үзлэг, засварыг заавал биелүүлэх, ХАА-ны хог хаягдлын менежмент хийж, ил задгай шатаахыг хатуу хориглох, хүхэр багатай түлшний хэрэглээг шаардах ба тоосонцорын ялгарлыг хяналт зэрэг 25 арга хэмжээг авах бөгөөд дэлгэрэнгүй мэдээллийг youtube хуудсаар үзэх боломжтой юм байна. БНХАУ яаж амжилтад хүрэв гэхээр бодлогоо зөв тодорхойлж, хэрэгжүүлэх институт, хамтын ажиллагааг маш зөв зохион байгуулсан гэдгийг анхаарах нь зүйтэй. Сайн улстөрчид, сайн бодлого, сайн уялдаа холбоотой стратеги агаарын бохирдлыг бууруулна" гэдгийг тэрбээр онцолсон юм. 

Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооны Нарийн бичгийн дарга бөгөөд ажлын албаны дарга Ч.Гантулга дараагийн илтгэлийг тавьж байна. Тэрбээр сүүлийн 15-20 жилд агаарын чанар муудсаар байгаа нь хот төлөвлөлт, хүн амын төвлөрөл, дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалтын уялдаа холбоо, түүхий нүүрсний хэрэглээ нэмэгдсэн зэрэгтэй холбоотой гэдгийг илтгэлийнхээ эхэнд дурдлаа. 

Агаарын бохирдлын нэг шалтгаан нь төвлөрөл бөгөөд 2017 онд Нийслэлийн Засаг дарга нийслэл рүү ирэх шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоосон нь сайн үр дүн авчирсан гэдгийг тэрбээр хэлсэн юм. 2011 оноос 2016 оны хооронд нийт 93,45 тэрбум төгрөгийг Цэвэр агаар сангаас агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулсан бол 2008-2016 оны хооронд 104,7 сая долларын зээл, 48,6 сая долларын буцалтгүй тусламжийг үзүүлээд байгаа юм байна. Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөрт таван зорилт, 60 гаруй арга хэмжээ багтдаг бөгөөд үндэсний хороо 2011 оноос хойш шат шатны арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн байна. Гэхдээ энэ хугацаанд таван удаа бүтцэд өөрчлөлт орж байсан гэдгийг тэрбээр хэлж байна. Өнгөрсөн хугацаанд нэлээд хэмжээний хөрөнгийг зарцуулсан хэдий ч өнөөдрийг хүртэл дорвитой үр дүнд хүрээгүй гэдгийг ч тэрбээр шүүмжлэв. Харин 2017 оноос хойш хэрэгжүүлж, тодорхой үр дүнд хүрээд буй ажлуудыг дурдсан. Үүнд: 

• 21 тэрбум - Шөнийн цахилгааны тарифын хөнгөлөлтөд
• 3,6 тэрбум - Аймгийн төвүүдийн агаарын бохирдлыг бууруулах
• 3,4 тэрбум - Гэр хорооллын айл өрхийн цахилгаан хангамж
• 20000 гаруй өрхийг Сонгинохайрхан дүүргийн Хөтөл, далан давхар, Зурагт орчмын хэсэгт цахилгааны дэд өртөөнүүдийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлсэн
• 8000 гаруй өрх, 90 гаруй ААНэгжийн цахилгааны найдвартай эх үүсвэр хангагдсан

Өнгөрсөн тавдугаар сараас хойш түүхий нүүрсний хэрэглээг хязгаарласантай холбоотойгоор иргэдэд сайжруулсан түлшний талаар мэдээлэл өгөх 4000 гаруй сайн дурын ажилтнуудыг ажиллуулж байгаа юм байна. Мөн ногоон зээлийг гурван банктай хамтран хэрэгжүүлж, сарын 0,75 хувийн хүүтэйгээр зээл авч гэр байшингаа дулаалах, халаах технологийг ашиглан агаарын бохирдлыг бууруулахад хувь нэмрээ оруулах юм.

Өнгөрсөн хугацаанд хэрэгжүүлсэн ажлын үр дүнд Улаанбаатар хотын хамгийн бохирдол ихтэй бүс болох Баянхошуунд гэхэд шөнөдөө гудамжны гэрэлтүүлэг харагддаггүй байсан бол харагддаг болсон үр дүн гарсан бөгөөд тоон мэдээлэл ч үүнийг баталж байгааг тэрбээр дурдсан юм.

Дээр дурдсан таван зорилт, 60 гаруй арга хэмжээний үр дүнд 2025 онд агаар, орчны бохирдлыг 80 хувь бууруулахаар томоохон зорилт тавьж ажиллаж байгаа талаар түүний илтгэлд дурдагдсан юм. 

Цэвэр агаар, эрүүл мэндийн арга хэмжээг санхжүүлэх арга зам хэлэлцүүлэг эхэллээ.

Хэлэлцүүлэгт чиглүүлэгчээр НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн Зүүн Ази, Номхон далайн бүсийн байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудал эрхэлсэн зөвлөх Сён-Ми Чой ажиллах бол

• Сангийн дэд сайд Х.Булгантуяа,
• Бангладешийн Байгаль орчны хэлтсийн дарга Масуд Икбал Шамеем,
• Монголын тогтвортой санхүүжилтийн холбооны УЗ-ийн гишүүн Б.Найдалаа,
• АХБ-ны Байгаль орчны асуудал хариуцсан мэргэжилтэн П.Онгонсар,
• Филиппин улсын Азийн цэвэр агаар ТББ-ын Орлогч захирал Глинда Э. Батан нар оролцож байна.

Сангийн дэд сайдаас Монгол Улс өнгөрсөн хугацаанд ямар арга хэмжээ авч, ямар үр дүнд хүрээд байгаа талаар тодруулсан юм. Дэд сайд Х.Булгантуяа "2008 оноос хойш Монгол Улсын Засгийн газар агаарын бохирдлын асуудалд анхаарал хандуулсан ч буруу зарцуулалтын улмаас Цэвэр агаар санг татан буулгасан. Агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулж байгаа төсөв нэмэгдсэн ч буураагүй учраас Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөрийг боловсруулан яам болон төрийн бүх байгууллагын үүргийг тодорхойлон, евро стандартыг нэвтрүүлэх асуудлыг тусгасан. Энэ нь зөвхөн улсын төсөв бус олон эх үүсвэрийг хамруулсан. Энэ жилээс эхлэн түүхий нүүрсийг хориглож, сайжруулсан түлшийг нэвтрүүлсэн. 2011 онд энэ төслийг нэвтрүүлсэн ч буруу менежментийн улмаас үр дүнгээ өгөөгүй" гэдгийг хэлсэн юм. 

Бангладешийн Засгийн газрын төлөөлөгч Масуд Икбал Шамеем шинэлэг санхүүгийн арга хэрэгслийг хэрхэн тодорхойлж байгаа талаараа "Манай улс дэлхийн дунджаас нэлээд давсан агаарын бохирдолтой. Ялангуяа PM2.5 их өндөр. Манай улсад керосин гэх түлшийг хориглосон. Мөн автомашинаас гарах бохирдол их. Тиймээс үүнтэй холбоотой стандартыг баталсан. Стандартаа батлахын тулд санхүүжилт хэрэгтэй бөгөөд улсын төсөв болон хувийн санхүүжилтийг ч ашигладаг. Бид эрчим хүчний зөв зохистой хэрэглээ, цэвэр түлш, тээврийн салбарыг хөхиүлэн дэмжих чиглэлээр агаарын бохирдолтой тэмцэж байна. Хийн түлшний үйлдвэрийг байгуулах, жижиг дунд үйлдвэрүүд агаарын бохирдлыг бууруулах технологийг нэвтрүүлж байна. Санхүүжилтийн арга нь шууд санхүүжилт бус ур чадварыг бэхжүүлэх, техникийн буцалтгүй тусламжийг олгож, анхны хөрөнгө оруулалтыг хийж, үйл ажиллагааны зардлаа хөнгөлөлттэй зээлээр үзүүлэх зэрэг хөнгөлөлтийг олгодог" хэмээн тайлбарлалаа. 

Монголын тогтвортой санхүүжилтийн холбооны УЗ-ийн гишүүн Б.Найдалаа "Тогтвортой санхүүжилтийн зарчмыг өдөр тутмын үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх чиглэлээр сүүлийн 7-8 жилийн хугацаанд хийсэн. Агаарын бохирдлыг шийдвэрлэх чиглэлээр гэлтгүй ногоон бүтээгдэхүүний тухайд санхүүжилт олгож байгаа юм. Монгол Улс ногоон санхүүжилтийн хөтөлбөртэй болж, хувийн хэвшил дангаар шийдвэрлэхэд хүндрэлтэй асуудалд төрийн байгууллагыг татан оролцуулах хэрэгтэй байна" гэсэн юм. 

Агаарын бохирдлыг бууруулах төслүүдийг хэрхэн санхүүжүүлж байгаа талаар АХБ-ны Байгаль орчны асуудал хариуцсан мэргэжилтэн П.Онгонсар "Азийн хөгжлийн стратегийн долоон төлөвлөгөөний нэг нь уур амьсгалын өөрчлөлт болон агаарын бохирдолтой тэмцэх. Энэ хүрээнд хөрөнгө оруулагчдыг татаж, хүлэмжийн хийг бууруулсан бодлого руу оруулахыг уриалж байгаа. Хувийн хэвшилтэй хамтран ажиллаж, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хэлбэрийг дэмжиж байна. Үүний зэрэгцээ өөрсдийн зохицуулдаг сангуудын хөрөнгө оруулалтаар агаарын бохирдлыг бууруулах хөрөнгө оруулалтыг хийж байна. 

Филиппин улсын Азийн цэвэр агаар ТББ-ын Орлогч захирал Глинда Э. Батан шинжлэх ухаан дээр үндэслэсэн сангуудыг бий болгож, зөв зохистой үйл ажиллагааг хэвшүүлэх нь зүйтэйг онцолсон юм. 

Монгол дахь НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн Шадар суурин төлөөлөгч доктор Спесиоз Хакизимана дөрөвдүгээр нэгдсэн хуралдааны дүгнэлтийг танилцуулж байна. Тэрбээр төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа, түншлэлийн асуудал чухал гэдгийг жишээгээр тайлбарлан ойлгуулсныг дурдаад Монгол болон Бангладешийн зүй зохистой бодлого, тууштай байр суурь чухал гэдгийг ч илтгэлүүдийн явцад дурдсаныг сануулав. Монгол Улсын хувьд агаарын бохирдлын 80 хувь гэр хороололд амьдарч буй өрхүүдийн түүхий нүүрсний хэрэглээнээс үүдэлтэйг ч онцолж байв.