Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
1301
1990-ээд оны эхэн үеийн ороо бусгаа цагт Монгол Улсад Япон Улс тусламжийн гараа сунгаж, хүнд цаг үеийг даван туулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулж байлаа. Худалдаа наймаа хөгжиж байсан тухайн цаг үед өргөн, нарийн царигаас болж Монгол-Хятадын ачаа тээврийн хөдөлгөөн хүндрэл бэрхшээлтэй байжээ.
Монгол Улсын төмөр замын царигийн өргөн 1520 мм, харин Хятадынх 1435 мм тул галт тэрэг шууд явах боломжгүй. Тиймээс хоёр улсын хилийн орчимд ачаа шилжүүлэн ачих байгууламж хэрэгтэй байсан аж. Тухайн үед Эрээн хотод Хятадын вагоноос Монголын вагон руу ачаа шилжүүлэн ачдаг байсан бөгөөд шилжүүлэн ачих төлбөрийг Хятадын талд төлдөг байв. Тиймээс Япон Улсын буцалтгүй тусламжаар Замын-Үүдэд ачаа шилжүүлэн ачих байгууламжийг 1995 онд байгуулжээ.
Уг санаачилгыг 1991-2004 онд Улаанбаатар төмөр зам ХНН-ийн даргаар ажиллаж байсан, УБТЗ-ын даргын зөвлөх Р.Раш гаргаж, Засгийн газартаа уламжилж, цаашлаад Японы Засгийн газарт хүрснээр ажил хэрэг болсон байна.
Япон Улсаас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ-ны гуравдугаар нарийн бичгийн дарга Катанода Томоки:
“Энэ оны гуравдугаар сард Р.Раш гуай Элчин сайд Кобаяшитай уулзахдаа “Япон Улсаас үзүүлсэн тусламж дэмжлэгийг хэзээ ч мартахгүй” гэж хэлсэн. 1990-ээд онд Монгол Улсын хамгийн хүнд хэцүү цаг үед үзүүлсэн Японы тусламж дэмжлэгийн талаар сайн мэдэхгүй залуу үеийнхэн байгаа учраас энэ талаар мэдээлэх хэрэгтэй гэж Р.Раш гуай зөвлөсөн” гэв.
Улаанбаатар төмөр зам ХНН-ийн дарга асан, УБТЗ-ын даргын зөвлөх Р.Раш:
ЯПОН ХҮМҮҮС ДОЛОО ХЭМЖИЖ НЭГ ОГТОЛНО. НАРИЙН СУДАЛГАА ХИЙЖ, ШҮДИЙГ НЬ ҮЗЭЖ, СҮҮЛИЙГ НЬ СӨХӨЖ ХИЙСЭН
“Тэртээх хүнд он жилүүдэд Японы тусламжийг анх хүртсэн салбар байгууллагуудын нэг нь Улаанбаатар төмөр зам юм. Амаараа шороо үмхэх дөхсөн тэр жилүүдэд Япон Улсын Засгийн газар өгөөмөр гараа сунгасан.
Шимизү сайдын ачаатай чингэлэг Канадаас Монголд 3 сар болж байж ирсэн. Ихэнхдээ Тяньжин, Эрээн, Замын-Үүдэд их удаан саатсан юм билээ. Замын-Үүдийн ажлыг сайжруулахгүй бол гадаад худалдаа хөгжихгүй юм байна гэдгийг Шимизү сайд сайн ойлгосон гэж ярьдаг.
Тус байгууламжийг 1993 оноос барьж эхэлсэн юм. Би 1995 онд ашиглалтад хүлээн авах ажилд оролцохоор явж байлаа. Япон хүмүүс долоо хэмжиж нэг огтолно. Нарийн судалгаа хийж, шүдийг нь үзэж, сүүлийг нь сөхөж хийсэн. Шимизү сайд /Япон Улсын Элчин сайд асан/ тэр үед Канадаас Монголд шилжин суурьшиж байсан юм билээ. Шимизү сайдын ачаатай чингэлэг Канадаас Монголд гурван сар болж байж ирсэн. Ихэнхдээ Тяньжин, Эрээн, Замын-Үүдэд их удаан саатсан юм билээ. Замын-Үүдийн ажлыг сайжруулахгүй бол гадаад худалдаа хөгжихгүй юм байна гэдгийг Шимизү сайд сайн ойлгосон гэж ярьдаг. Ачаа шилжүүлэх ажлыг бид мөнгийг нь төлөөд Эрээнээр хийлгэж байсан. Жилдээ 200 гаруй мянган швейцар франк төлдөг байлаа. Тэр ажлыг нааш нь шилжүүлээд Замын-Үүдэд авчрах хэрэгтэй гэж ярьж байсан тухайгаа Шимизү сайд надад өөрөө хэлж билээ. Ингэж л бодит амьдралаас урган гарсан ажил юм” гэв.
Ийнхүү ачаа шилжүүлэн ачих байгууламж нь ачаа тээврийн эргэлтийг сайжруулж, ачаа ирэх хугацааг богиносгон, Хятадын талд төлдөг байсан төлбөр Монголдоо үлдэх боломж бүрджээ.
Тухайн үед Японы тал судалгаа хийхэд байгууламж барьснаар тус бүс нутагт шинээр ажлын байр болон олон төрлийн бизнесүүд бий болж хөгжих, бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт тогтворжих, олон улс дахь Монгол Улсын нэр хүнд өсөх зэрэг томоохон үр ашиг гарах тооцооллууд гарсан байна. Улмаар 1993, 1994 онуудад Монгол Улсын Засгийн газар Японы Засгийн газартай 2.1 тэрбум иений буцалтгүй тусламжийн гэрээ хийж байгууламжийн барилгын ажил хэрэгжсэн байна.
Түүнчлэн япончууд 60 айлын нийт таван орон сууц Замын-Үүдэд барьж өгч, цэвэр усны асуудлыг нь шийдэж өгчээ. “Тэд төмөр замын хойд талаас худаг гаргаад зам доогуур хоолой татаж, орон сууцны хорооллыг цэвэр усаар хангаж, цогцолборын үнэ өртөгт шингээж нийгмийн талын асуудлыг хамтад нь шийдэж өгч байсан” хэмээн УБТЗ ХНН-ийн даргын зөвлөх Р.Раш хэллээ.
Өдгөө 60 айлын орон сууцыг төмөр замчдадаа өгч, олон жил сайн ажилласан хүмүүстээ хувьчлуулсан байна. Харин япончууд түр байрлаж байсан байраа сумын Засаг даргын тамгын газарт өгчээ.
ЯПОНЫ ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛИЙН ТУСЛАМЖААР ЦАРИГ, ВАГОН БОЛОН ЗАСВАРЫН БАЙГУУЛАМЖИЙГ САЙЖРУУЛЖЭЭ
1991 оны байдлаар Монгол Улсын ачаа тээвэрлэлтийн 68 хувийг төмөр замын тээвэрлэлт эзэлж байжээ. Монголын төмөр зам нь ЗХУ-ын технологиор баригдаж, байгуулагдсанаасgа хойш үйл ажиллагааны хувьд ч ЗХУ-аас хамаарал өндөртэй байсаар ирсэн бөгөөд, 1990 оны ардчилсан хувьсгалаас хойш тээврийн вагон болон вагон замын царигийн олдоц хүнд байдалд очсон үе байжээ.
Тухайн шалтгаанаас болж төмөр замын тээврийн 50 хувийг дангаараа бүрдүүлж байсан нүүрсний тээвэрт хүндхэн нөхцөл байдал үүсээд байв. Ингээд 8 тэрбум иений хөнгөлөлттэй зээлийг хэрэгжүүлж “Төмөр замын тээврийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх төсөл”-ийг мөн 1993 оноос эхлүүлжээ.
Дээр нь ачааны 455 вагоныг бид авсан. Тухайн үед вагон хүрэлцдэггүй байсан учраас Орос, Украины вагоныг төлбөрийг нь төлөөд хэрэглэдэг байлаа. Тэр төлбөрөөсөө чөлөөлөгдөхөд ачааны 455 вагон их тус болсон.
УБТЗ ХНН-ийн даргын зөвлөх Р.Раш “Анхны 77 сая ам.долларын тусламжаар төмөр замын зүтгүүр вагон, бусад депогийн тоног төхөөрөмжүүд авсан. Мөн суудлын 30 вагон авч байлаа. 1996 онд Оросын төмөр замчдын хурал дээр Оросын зам тээврийн сайд Фадеев илтгэлдээ Улаанбаатар-Москвагийн будаг нь ханхалсан вагонуудыг Москва-Берлиний галт тэрэгтэй зүйрлэж байсан.
Дээр нь ачааны 455 вагоныг бид авсан. Тухайн үед вагон хүрэлцдэггүй байсан учраас Орос, Украины вагоныг төлбөрийг нь төлөөд хэрэглэдэг байлаа. Тэр төлбөрөөсөө чөлөөлөгдөхөд ачааны 455 вагон их тус болсон. Мөн Багануур-Улаанбаатарын хооронд нүүрс тээвэрлэхэд ашигладаг байв.
Анхны төслөөр ачааны вагоныг 60-аад сая доллароор, суудлын вагоныг 1 сая шахам доллароор авах байсан ч 650 мянган доллароор авч, хэмнэгдсэн мөнгөөрөө шилэн кабелийг анх удаа тавьсан. Интернэт сүлжээ анх төмөр замын шилэн кабелиар орж ирж байсан юм шүү дээ.” гэв.
Тэрээр цааш нь “Зээл тусламжаар бид зөвхөн техник аваад зогсоогүй. Эдгээр тоног төхөөрөмжийг ажиллуулдаг нь хүн учраас япончууд мэргэжилтэн бэлтгэх, тэдэнд юм үзүүлж нүд тайлуулах ажилд анхаарал хандуулсан. Оросын үйлдвэр, өртөө зөрлөгт л дадлагажиж, сурч боловсорч байсан хүмүүс япон нөхдийнхөө зөвлөгөөгөөр Зүүн төмөр замын сангийн шугамаар Япон оронд очиж сургууль, сургалтад явцгаасан. Япон орны төмөр замын ажил үйлчилгээний гайхалтайг биширч ирсэн. Энэ нь Японы зээл тусламжийн ажлыг монгол хөрсөнд нутагшуулахад тун хэрэг болсон юм.
Р.РАШ: ЗАМЫН-ҮҮД БОЛ МОНГОЛ-ЯПОНЫ НАЙРАМДЛЫН БЭЛГЭ ТЭМДЭГ
Замын-Үүдгүйгээр орчин үеийн Монголын эдийн засгийг төсөөлөхийн аргагүй. Бидний гол үүд хаалга. Үнэхээр зангилаа газар.
Замын-Үүд бол Монгол-Японы найрамдлын бэлгэ тэмдэг юм. Энэ хөрсөн дээр манай хоёр улсын төмөр замын хамтын ажиллагаа улам бэхжиж, хөрсөн дээр цэцэг нь ургасан. Би Япон хүмүүсийг үнэхээр хүндэтгэдэг. Ядарсан цагт өгөөмөр гараа сунгасан, загатнасан газар маажиж, тавируу сайхан болгосон. 1990-ээд онд бид Японы зээл тусламжийг аваагүй байсан бол юу болох байсан юм, мэдэхгүй. Нохой хамартаа хүрэхээр усч гэгчээр зогсоочихгүй байсан байх. Гэхдээ ийм сайхан замаар явах аргагүй байсан” гэлээ.
1990-ээд оны эхэн үеийн ороо бусгаа цагт Монгол Улсад Япон Улс тусламжийн гараа сунгаж, хүнд цаг үеийг даван туулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулж байлаа. Худалдаа наймаа хөгжиж байсан тухайн цаг үед өргөн, нарийн царигаас болж Монгол-Хятадын ачаа тээврийн хөдөлгөөн хүндрэл бэрхшээлтэй байжээ.
Монгол Улсын төмөр замын царигийн өргөн 1520 мм, харин Хятадынх 1435 мм тул галт тэрэг шууд явах боломжгүй. Тиймээс хоёр улсын хилийн орчимд ачаа шилжүүлэн ачих байгууламж хэрэгтэй байсан аж. Тухайн үед Эрээн хотод Хятадын вагоноос Монголын вагон руу ачаа шилжүүлэн ачдаг байсан бөгөөд шилжүүлэн ачих төлбөрийг Хятадын талд төлдөг байв. Тиймээс Япон Улсын буцалтгүй тусламжаар Замын-Үүдэд ачаа шилжүүлэн ачих байгууламжийг 1995 онд байгуулжээ.
Уг санаачилгыг 1991-2004 онд Улаанбаатар төмөр зам ХНН-ийн даргаар ажиллаж байсан, УБТЗ-ын даргын зөвлөх Р.Раш гаргаж, Засгийн газартаа уламжилж, цаашлаад Японы Засгийн газарт хүрснээр ажил хэрэг болсон байна.
Япон Улсаас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ-ны гуравдугаар нарийн бичгийн дарга Катанода Томоки:
“Энэ оны гуравдугаар сард Р.Раш гуай Элчин сайд Кобаяшитай уулзахдаа “Япон Улсаас үзүүлсэн тусламж дэмжлэгийг хэзээ ч мартахгүй” гэж хэлсэн. 1990-ээд онд Монгол Улсын хамгийн хүнд хэцүү цаг үед үзүүлсэн Японы тусламж дэмжлэгийн талаар сайн мэдэхгүй залуу үеийнхэн байгаа учраас энэ талаар мэдээлэх хэрэгтэй гэж Р.Раш гуай зөвлөсөн” гэв.
Улаанбаатар төмөр зам ХНН-ийн дарга асан, УБТЗ-ын даргын зөвлөх Р.Раш:
ЯПОН ХҮМҮҮС ДОЛОО ХЭМЖИЖ НЭГ ОГТОЛНО. НАРИЙН СУДАЛГАА ХИЙЖ, ШҮДИЙГ НЬ ҮЗЭЖ, СҮҮЛИЙГ НЬ СӨХӨЖ ХИЙСЭН
“Тэртээх хүнд он жилүүдэд Японы тусламжийг анх хүртсэн салбар байгууллагуудын нэг нь Улаанбаатар төмөр зам юм. Амаараа шороо үмхэх дөхсөн тэр жилүүдэд Япон Улсын Засгийн газар өгөөмөр гараа сунгасан.
Шимизү сайдын ачаатай чингэлэг Канадаас Монголд 3 сар болж байж ирсэн. Ихэнхдээ Тяньжин, Эрээн, Замын-Үүдэд их удаан саатсан юм билээ. Замын-Үүдийн ажлыг сайжруулахгүй бол гадаад худалдаа хөгжихгүй юм байна гэдгийг Шимизү сайд сайн ойлгосон гэж ярьдаг.
Тус байгууламжийг 1993 оноос барьж эхэлсэн юм. Би 1995 онд ашиглалтад хүлээн авах ажилд оролцохоор явж байлаа. Япон хүмүүс долоо хэмжиж нэг огтолно. Нарийн судалгаа хийж, шүдийг нь үзэж, сүүлийг нь сөхөж хийсэн. Шимизү сайд /Япон Улсын Элчин сайд асан/ тэр үед Канадаас Монголд шилжин суурьшиж байсан юм билээ. Шимизү сайдын ачаатай чингэлэг Канадаас Монголд гурван сар болж байж ирсэн. Ихэнхдээ Тяньжин, Эрээн, Замын-Үүдэд их удаан саатсан юм билээ. Замын-Үүдийн ажлыг сайжруулахгүй бол гадаад худалдаа хөгжихгүй юм байна гэдгийг Шимизү сайд сайн ойлгосон гэж ярьдаг. Ачаа шилжүүлэх ажлыг бид мөнгийг нь төлөөд Эрээнээр хийлгэж байсан. Жилдээ 200 гаруй мянган швейцар франк төлдөг байлаа. Тэр ажлыг нааш нь шилжүүлээд Замын-Үүдэд авчрах хэрэгтэй гэж ярьж байсан тухайгаа Шимизү сайд надад өөрөө хэлж билээ. Ингэж л бодит амьдралаас урган гарсан ажил юм” гэв.
Ийнхүү ачаа шилжүүлэн ачих байгууламж нь ачаа тээврийн эргэлтийг сайжруулж, ачаа ирэх хугацааг богиносгон, Хятадын талд төлдөг байсан төлбөр Монголдоо үлдэх боломж бүрджээ.
Тухайн үед Японы тал судалгаа хийхэд байгууламж барьснаар тус бүс нутагт шинээр ажлын байр болон олон төрлийн бизнесүүд бий болж хөгжих, бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт тогтворжих, олон улс дахь Монгол Улсын нэр хүнд өсөх зэрэг томоохон үр ашиг гарах тооцооллууд гарсан байна. Улмаар 1993, 1994 онуудад Монгол Улсын Засгийн газар Японы Засгийн газартай 2.1 тэрбум иений буцалтгүй тусламжийн гэрээ хийж байгууламжийн барилгын ажил хэрэгжсэн байна.
Түүнчлэн япончууд 60 айлын нийт таван орон сууц Замын-Үүдэд барьж өгч, цэвэр усны асуудлыг нь шийдэж өгчээ. “Тэд төмөр замын хойд талаас худаг гаргаад зам доогуур хоолой татаж, орон сууцны хорооллыг цэвэр усаар хангаж, цогцолборын үнэ өртөгт шингээж нийгмийн талын асуудлыг хамтад нь шийдэж өгч байсан” хэмээн УБТЗ ХНН-ийн даргын зөвлөх Р.Раш хэллээ.
Өдгөө 60 айлын орон сууцыг төмөр замчдадаа өгч, олон жил сайн ажилласан хүмүүстээ хувьчлуулсан байна. Харин япончууд түр байрлаж байсан байраа сумын Засаг даргын тамгын газарт өгчээ.
ЯПОНЫ ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛИЙН ТУСЛАМЖААР ЦАРИГ, ВАГОН БОЛОН ЗАСВАРЫН БАЙГУУЛАМЖИЙГ САЙЖРУУЛЖЭЭ
1991 оны байдлаар Монгол Улсын ачаа тээвэрлэлтийн 68 хувийг төмөр замын тээвэрлэлт эзэлж байжээ. Монголын төмөр зам нь ЗХУ-ын технологиор баригдаж, байгуулагдсанаасgа хойш үйл ажиллагааны хувьд ч ЗХУ-аас хамаарал өндөртэй байсаар ирсэн бөгөөд, 1990 оны ардчилсан хувьсгалаас хойш тээврийн вагон болон вагон замын царигийн олдоц хүнд байдалд очсон үе байжээ.
Тухайн шалтгаанаас болж төмөр замын тээврийн 50 хувийг дангаараа бүрдүүлж байсан нүүрсний тээвэрт хүндхэн нөхцөл байдал үүсээд байв. Ингээд 8 тэрбум иений хөнгөлөлттэй зээлийг хэрэгжүүлж “Төмөр замын тээврийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх төсөл”-ийг мөн 1993 оноос эхлүүлжээ.
Дээр нь ачааны 455 вагоныг бид авсан. Тухайн үед вагон хүрэлцдэггүй байсан учраас Орос, Украины вагоныг төлбөрийг нь төлөөд хэрэглэдэг байлаа. Тэр төлбөрөөсөө чөлөөлөгдөхөд ачааны 455 вагон их тус болсон.
УБТЗ ХНН-ийн даргын зөвлөх Р.Раш “Анхны 77 сая ам.долларын тусламжаар төмөр замын зүтгүүр вагон, бусад депогийн тоног төхөөрөмжүүд авсан. Мөн суудлын 30 вагон авч байлаа. 1996 онд Оросын төмөр замчдын хурал дээр Оросын зам тээврийн сайд Фадеев илтгэлдээ Улаанбаатар-Москвагийн будаг нь ханхалсан вагонуудыг Москва-Берлиний галт тэрэгтэй зүйрлэж байсан.
Дээр нь ачааны 455 вагоныг бид авсан. Тухайн үед вагон хүрэлцдэггүй байсан учраас Орос, Украины вагоныг төлбөрийг нь төлөөд хэрэглэдэг байлаа. Тэр төлбөрөөсөө чөлөөлөгдөхөд ачааны 455 вагон их тус болсон. Мөн Багануур-Улаанбаатарын хооронд нүүрс тээвэрлэхэд ашигладаг байв.
Анхны төслөөр ачааны вагоныг 60-аад сая доллароор, суудлын вагоныг 1 сая шахам доллароор авах байсан ч 650 мянган доллароор авч, хэмнэгдсэн мөнгөөрөө шилэн кабелийг анх удаа тавьсан. Интернэт сүлжээ анх төмөр замын шилэн кабелиар орж ирж байсан юм шүү дээ.” гэв.
Тэрээр цааш нь “Зээл тусламжаар бид зөвхөн техник аваад зогсоогүй. Эдгээр тоног төхөөрөмжийг ажиллуулдаг нь хүн учраас япончууд мэргэжилтэн бэлтгэх, тэдэнд юм үзүүлж нүд тайлуулах ажилд анхаарал хандуулсан. Оросын үйлдвэр, өртөө зөрлөгт л дадлагажиж, сурч боловсорч байсан хүмүүс япон нөхдийнхөө зөвлөгөөгөөр Зүүн төмөр замын сангийн шугамаар Япон оронд очиж сургууль, сургалтад явцгаасан. Япон орны төмөр замын ажил үйлчилгээний гайхалтайг биширч ирсэн. Энэ нь Японы зээл тусламжийн ажлыг монгол хөрсөнд нутагшуулахад тун хэрэг болсон юм.
Р.РАШ: ЗАМЫН-ҮҮД БОЛ МОНГОЛ-ЯПОНЫ НАЙРАМДЛЫН БЭЛГЭ ТЭМДЭГ
Замын-Үүдгүйгээр орчин үеийн Монголын эдийн засгийг төсөөлөхийн аргагүй. Бидний гол үүд хаалга. Үнэхээр зангилаа газар.
Замын-Үүд бол Монгол-Японы найрамдлын бэлгэ тэмдэг юм. Энэ хөрсөн дээр манай хоёр улсын төмөр замын хамтын ажиллагаа улам бэхжиж, хөрсөн дээр цэцэг нь ургасан. Би Япон хүмүүсийг үнэхээр хүндэтгэдэг. Ядарсан цагт өгөөмөр гараа сунгасан, загатнасан газар маажиж, тавируу сайхан болгосон. 1990-ээд онд бид Японы зээл тусламжийг аваагүй байсан бол юу болох байсан юм, мэдэхгүй. Нохой хамартаа хүрэхээр усч гэгчээр зогсоочихгүй байсан байх. Гэхдээ ийм сайхан замаар явах аргагүй байсан” гэлээ.
