Э.Пүрэвсүрэн: Дэлхийг өрсөлдөөн, шунал хөдөлгөж, урагшлуулж байдаг

Gogo café ярилцлагын булангийн зочныг Э.Пүрэвсүрэн гэдэг. Тэрбээр 2013 оноос хойш уул уурхайн ханган нийлүүлэлт, цахим худалдаа, үл хөдлөх хөрөнгийн худалдаа, банк санхүүгийн салбарын компаниудыг удирдан  ажиллаж байгаа чадварлаг залуусын төлөөлөл юм.

-Юуны өмнө Та манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулаач. Та хаана, ямар мэргэжил эзэмшсэн бэ?
-Би ШУТИС-ийн КТМС-д Бизнесийн удирдлагын бакалавраар суралцаж төгсөөд Америкийн Виржиниа мужийн Виржиниагийн Олон улсын их сургуулийг 2011 онд төгссөн. Мөн бизнесийн удирдлагаар магистр хамгаалсан.  

КТМС төгссөнийхөө дараа одоо И-Март нэртэй болсон, тухайн үеийн “Скай хайпермаркет” компанийн Маркетингийн албанаас ажлын гараагаа эхэлж байв. Тэндээс маркетингийн үндсэн ойлголтуудыг сурч байлаа. Дараа нь Хадгаламж банкны Маркетингийн албанд ажилласан.

Тухайн үед Хадгаламж банк нүүрсний хулгай гэдэг шиг олны анхааралд өртсөн халуун сэдэв байв. Тэнд ажиллаж байгаад Америкийг зорьсон. 2009 онд Монголд IELTS-ийн шалгалт одоогийнх шиг түгээмэл, өгөхөд хялбар байгаагүй. Би англи хэлний ТОEFL-ийн оноотой байсан юм. Миний оноог Америкийн их сургуулиуд хүлээн зөвшөөрнө гээд АНУ-ыг сонгон сурахаар болсон.   

Хоёр жил сурахдаа пицца зөөх, машин барих гэх мэт монголчуудын хийдэг ажлуудыг хийдэг байв. Харин магистраа дүүргээд АНУ-д жижиг бизнес эхлүүлсэн. Хуучин машин авч, сэлбээд худалдаж эхэлсэн юм. Эхэндээ сард нэг машин худалддаг байсан бол удалгүй ойр ойрхон борлуулдаг болсон. Мөн Америк дахь монголчуудад оршин суух бичиг баримт бүрдүүлэхэд нь тусалдаг байв. Ингээд 2012 онд Монголдоо ирсэн. Тэр үед Монголын уул уурхай салбар олон улсад эд цуурайтсан, идэвхтэй үе байсан.

-Эдийн засгийн өсөлт 17 хувьд хүрч, дэлхийг гайхашруулсан жил биз дээ?
-Тийм ээ. Америкт ажилласнаас Монголдоо хувь нэмрээ оруулах нь дээр юм гэж үзээд эргэн ирж, “Ньюком майнинг” компанид ажилд орсон. Тухайн үед Ньюком групп Монголд үүрэн холбооны соёлыг нутагшуулаад зогсохгүй салхин сэнсний төсөл эхлүүлж, уул уурхайн бизнест хөл тавьсан байв. Энэ бүхэн сонирхолтой санагдсан тул тус компанийг сонгосон.

Ингээд Америк дахь ханган нийлүүлэгчдийг монгол бизнес эрхлэгчидтэй холбох ажлыг хийх явцдаа их зүйл сурч, бизнес эрхлэх суурьтай болсон. Удалгүй ЦБОН компанидаа ирж, гэр бүлийн бизнестээ хувь нэмрээ оруулахаар болсон юм. Бид өнгөрсөн онд 10 жилийн ойгоо тэмдэглэсэн. Бид зөв цагт энэ бизнесээ эхлүүлсэн гэж боддог.

-АНУ-д бизнес эрхлэхэд Монголоос ялгаатай зүйлс олон уу?
-Том жижгийн ялгаа бий. Америк бол маш том зах зээл. Харин Монгол бол Америкийн нэг хотын дайны л зах зээл гэж ойлгож болно. Монголд бизнес хийгээд жаахан томроход хашаагаар бол бие биетэйгээ тулчихдаг. 
 
Тэгвэл Америк бол бизнесийн анхдагч улс гэж болно. Ямар нэг бүтээгдэхүүн үйлчилгээ, технологийг голдуу Америкт түрүүлж нэвтрүүлж туршсаны дараа тэр бүхэн дэлхий даяар тархсан байдаг. Бизнесийн менежментийн түүхэнд дандаа л Америкийн жишээнүүд, тэргүүн туршлагууд зонхилдог. Менежментийн эцэг нь Форд, луйврын жишээ гэхээр 1990-ээд оны сүүлийн Энкон компани гэх мэт. Сайн ч, муу ч талаараа анхдагч байгаа биз. Технологи гэвэл мэдээж Apple, Microsoft, хэн ч маргах аргагүй.     

-Та төгсөөд яагаад өөрийн компанийг биш, Ньюком группийг сонгосон юм бэ?
-Би бизнес эхлүүлэх талаар бодоогүй байсан. Яаманд эсвэл НҮБ-д орж ажиллахыг хүссэн ч болоогүй. Тухайн үед Ньюком групп хамгийн дэвшилтэт компани байсан. Монгол, гадаад бизнесийн холимог загварыг энд ажиллахдаа сурсан. Надад яг таарсан, их өгөөжтэй туршлага болсон.      

-Таны хобби юу вэ?
-Мотоциклд дурлаад таван жил болсон. Гурван жилийн өмнө мотоциклтой явж байгаад осолд орсноос хойш унахаа багасгасан ч бүр болиогүй. Аялах, уулын авиралтаас ч илүү аюултай хобби боловч одоо аюулгүй байдлаа сайн сахидаг болсон. Мөн хорхой ч дарагдсан.

Аюултай гэдгийг мэддэг болохоор хүн анхаарлаа их сайн төвлөрүүлдэг. Мөн мотоцикл унахаар өдөр тутмын бодол, бухимдлаас түр боловч ангижирч, хойноо хаядаг. Би мотоциклын чанга дуу чимээнд ч дуртай. Хүн мотоцикл унаад давхихаар огт өөр дүртэй болдог, өөр орчинд орчихдог нь их сонирхолтой. Тиймээс бүр мөсөн орхихыг хүсээгүй.      

-Таны байнга хандаж, мэдээлэл авдаг эх сурвалжууд юу вэ? 
-Дотоодын мэдээллийг Gogo.mn, iKon.mn, News.mn-ээс авдаг.  Ерөнхий мэдээллийг Yahoo-оос авч байна. Yahoo их сонирхолтой, хүмүүс тоодоггүй юм. Уул уурхайн мэдээллийг “Mining insight” сэтгүүлээс авдаг. Medium-ийн бичвэрүүдийг унших дуртай.  

-Та яг одоо ямар ном уншиж байна вэ?  
-Үнэнийг хэлэхэд 7-8 ном унших гээд тавьчихсан ч цаг гаргаж чадахгүй байгаадаа өөртөө шүүмжлэлтэй ханддаг. Хувь хүний хөгжил, философийн сэдэвт ном унших дуртай. Одоо Марк Мэйсоны амьдралын хатуу үнэний тухай өгүүлдэг “The Subtle Art of Not Giving a Fuck” номыг уншиж байна. Дэлхийн нүцгэн үнэн, үнэн худлын дэнсний тухай өгүүлдэг. 

Ном уншихаар төвлөрдөг болохоор бясалгах зорилгоор унших дуртай. Ажлын цагаар завгүй, яарсан, тэвдсэн байдалтай байдаг тул үүнийг эвдэхийн тулд ном уншдаг. Хоёр жилийн өмнөөс бясалгал хийх гэж оролдсон боловч чадахгүй байна. Миний бясалгал ном болсон.     

-25 жилийн түүхтэй ЦБОН компанийн талаар асууя. Танай компани сүүлийн үеийн, дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмж нэвтрүүлж байна уу? 
-Тийм ээ. Бид шугам хоолойн ханган нийлүүлэлтээр илүү дагнан мэргэшсэн. Бид дэлхийдээ хуванцар хоолойгоороо тэргүүлдэг Швейцарын Georg Fischer компанийн төлөөлөгч хийдэг. Тэдний технологи Intel-н чипний үйлдвэрт хэрэглэгддэг гэхээр ямар найдвартай сайн  технологи гэдэг нь ойлгомжтой байх.  

УУЛ УУРХАЙ БОЛ МОНГОЛЫН ГАРААНЫ ТАСАЛБАР

-Уул уурхайн салбарыг дэмждэггүй, энэ үгийг сонсоод л бухимддаг, байгаль орчны доройтол, ядууралд уул уурхайг буруутгадаг хүмүүс бий. Та энэ талаар юу хэлэх вэ?
-Монголд уул уурхайгаас өөр хөгжих гарц байхгүй. Бид технологи, үйлдвэрлэлээрээ БНХАУ-аас хоцорсон. Дараагийн шат руу гарахын тулд, хөрөнгөтэй, боловсролтой болохын тулд бидэнд эхлэлийн, гарааны мөнгө хэрэгтэй. Үүнийг уул уурхайн салбараас л бүрдүүлэх боломжтой. 

Уул уурхайн хайгуул, олборлолт хийж буй компаниуд бүгд нийлээд нийт газар нутгийн 0.8 хувийг л ашиглаж буй. Харин мал аж ахуй 72, хөдөө аж ахуй 20-30 хувийг эзэлж байгаа гэхээр харьцуулах боломжгүй.  Хайгуул бол байгальд үзүүлэх сөрөг нөлөөгүй. Олборлолтын дараа нөхөн сэргээлт хийдэг, хариуцлагатай уул уурхайн компаниуд олон болсон. 

Хоёр толгойтой хурганы зураг тавьдаг нь популизмын уршиг, иргэдийн мэдээлэлгүй, мэдлэггүй байгаагийн илрэл. Гэхдээ мэдээж компаниудаас хариуцлагатай уул уурхайг бий болгохыг нэхэх нь зөв. Түүнээс биш зогсоолоо, хаалаа гээд бид өөрсдийгөө л хорлоно. Уул уурхайн орлогоороо газар тариалан, мал аж ахуйн салбарын бүтээмжийг харин нэмж болно. 

Уул уурхай бол Монголын гарааны тасалбар. Экспортын орлогын 90 хувийг энэ салбар бүрдүүлдэг. Ноолуур, эсгий шаахай худалдаад манай эдийн засаг тэлэхгүй.                  

-Ураны баяжмал, газрын ховор элемент гэх мэтээр уул уурхайн салбарт шинэ төслүүд хэрэгжиж эхэлнэ. Та бүхэн эдгээр компанитай хамтран ажиллахын тулд эрэл хайгуул, тоног төхөөрөмжүүдийн судалгаа хийж байна уу?   
-Ураны баяжмал нь нүүрс, алт, зэсээс огт өөр технологитой. Газрын гүнээс ураныг уусган олборлоно. Бидний хувьд шинэ технологи учир судлах шаардлагатай. Бид энэ бизнест яаж тусалж болох вэ гэдгээ судалж байна. 

Газрын ховор элемент геополитикийн асуудал тул уул уурхайн ханган нийлүүлэгчдийн хичээл зүтгэл төдийлөн нөлөөлөхгүй. Газрын ховор элемент гэсэн нэртэй ч эдгээр нь ховор биш. Дийлэнх нөөц нь Хятадад бий. Өндөр хөгжилтэй орнуудын сансрын технологи, сэргээгдэх эрчим хүч, цахилгаан автомашины салбарууд газрын ховор элементээс улам их хамааралтай болсон тул энэ сэдэв анхаарлын төвд орсон. 

Иймд газрын ховор элемент манай улсын нэг хөзөр юм. Гэхдээ төр засаг ураны баяжмал, газрын ховор элементийн төслүүдийг эхлүүлэх эсэх дээр хэт хянамгай, болгоомжилсон байдалтай байна. Үүнээсээ болж боломжоо алдах вий.        

20 жилийн дараа нүүрсний цахилгаан станцууд байхгүй болох нь. Цөмийн энергиэр ган хайлуулдаг болчихвол бид яах вэ?     

-Таны удирддаг компаниудын нэг нь Омни капитал. ББСБ-ууд сүүлийн жилүүдэд хурдацтай тэлж, дийлэнх нь финтекийн үйлчилгээ үзүүлдэг. Омни капиталын онцлог юу вэ?
-2017 оноос хойш манай улсад банк бус санхүүгийн зах зээл огцом өссөн. Бид хамгийн том буюу активын дүнгээр эхний 10 ББСБ-ын нэг болж чадсан. 2018 оноос хойш бид маш амжилттай явж байна. Энэ онд нийт активаа 100 тэрбум төгрөгт хүргэх зорилт тавьж, одоогийн биелэлт 75 хувьд хүрээд байна. 

Энэ салбар хатуу зохицуулалттай. Санхүүгийн зохицуулах хороо болон аудитаас байнга хяналт шалгалт явуулдаг. Хөрөнгө оруулагчдад тайлангаа тогтмол танилцуулдаг. ББСБ-ууд олширсноор ломбардын бизнес хумигдлаа. Хамаатнууд, найз нөхдөөсөө мөнгө зээлэх шаардлага ч буурсан, хэрэглээг хялбарчилсан. 

2022-2023 онд банкууд зээл олголтоо ихээхэн хумьсан, хэрэглэгчээс олон материал бүрдүүлэхийг шаардаж байв. Энэ үед ББСБ-ууд тэр орон зайг нөхөж, хэрэглээний зээл олгож, “амь тариа” болсон. Гэвч үүнийг дагаад нөгөө талд чанаргүй зээл өссөн. (Гэхдээ Омни капиталын хувьд чанаргүй зээлийн эзлэх хувьд ихэссэн ч бид өнгөрсөн жил бүрэн хиймэл оюун ухаан дээр суурилсан кредит онооны систем нэвтрүүлж, чанаргүй зээлийн харьцаагаа сайжруулж чадсан.

-Та өөр өөр салбарт компани байгуулж, амжилт олоход олон сорилттой тулгарсан байх. Хамгийн их хүч шаардсан сорилт юу байв?
-Би сүүлийн жилүүдэд гүйцэтгэх захирлын ажил хийгээгүй. ЦБОН, Омни капиталын ТУЗ-ийн даргаар ажиллаж байна. Эдгээр нь их өөр албан тушаалууд. ТУЗ даргалахад надаас өөр ур чадварууд шаардсан.

Гүйцэтгэх удирдлага компанийг жигд, сайн авч явах нь чухал. Харин ТУЗ илүү алсын хараатай, холбоо сүлжээтэй байх, манлайлдаг, нөлөөтэй байх, олны өмнө ил гарч ажиллах шаардлагатай. Би өмнө нь оффистоо илүү сууж ажилладаг байв. Харин ТУЗ-ийг тэргүүлснээр ажлын арга барилаа өөрчлөх шаардлага тулгарсан. Надаас юу шаардсан гэхээр байхгүй, хий төсөөллийг бодит, биет ажил хэрэг болгох. Энэ нь их хэцүү байв.

Арван жилийн турш мөрдсөн арга барилаа хүн гэнэт өөрчилж чаддаггүй. Зуршлыг фитнест явж байгаа юм шиг шууд өөрчлөхгүй ч алгуур өөрчилж болно.    

Санхүүгийн, хүний нөөцийн гэх мэт түр зуурын бэрхшээлээс сэтгэл зүйн ачаалал, дарамт, сэтгэл гутрал, ажил амьдралын тэнцвэрээ хадгалах нь илүү хэцүү байсан. Том компанийн гүйцэтгэх захирлууд, ТУЗ-ийн гишүүд цагаан толгойтой хүмүүс байдаг. Бизнес өргөжих тусам илүү стресс нэмэгддэг. Тодорхойгүй байдлаас үр дүн бий болгох амаргүй шүү дээ. Үр дүнд хүрсний дараа амархан ажил мэт санагддаг ч тийм биш.

АНУ-д импортын татвар 25-40 хувьтай, олон шатлал бүхий татвартай. ОХУ-д НӨАТ 18, БНХАУ-д нэлээн буураад 13 хувь болсон бол Европт 19-25 хувьтай байна.

-НДШ, ААНОАТ өндөр байгаа нь бизнес эрхлэгчдэд дарамт болж байна гэдэг. Та үүнтэй санал нийлэх үү?  
-НДШ нь татвараас их ялгаатай. Энэ бол сангийн асуудал, татвар биш. Манай улсад НДШ-ийг татвар шиг авдаг тул хүмүүс татвар гэж ойлгож байна. Нийгмийн даатгалын тогтолцоо буруу тул санд нь мөнгө төвлөрөхгүй байна. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хөрөнгө оруулалтын санд төвлөрүүлэн, хувийн хэвшил энэ салбар руу орох ёстой. Бид маш том алдаа хийсэн. Үүнээсээ гарч чадахгүй л байна. Түүнээс хувь хэмжээ нь их биш.      

Татварын тухайд манайд өндөр биш. АНУ-д импортын татвар 25-40 хувьтай, олон шатлал бүхий татвартай. ОХУ-д НӨАТ 18, БНХАУ-д нэлээн буураад 13 хувь болсон бол Европт 19-25 хувьтай байна. Австралид НӨАТ манайтай адил буюу 10 хувь. ААНОАТ урд хөршид 25 хувь байдаг. Гол нь тоглоомын дүрэм ойлгомжтой байх хэрэгтэй. Аль ч шүүхэд маргаан гарлаа гэхэд аж ахуйн нэгж илүү төлбөр, торгууль төлөх ёстой гэдэг. Хувь хүмүүс татвар төлөхгүй байгаа нь шударга бус. 100 айлаас ААН хувь хүнээс цемент авлаа гэхэд ААНОАТ нэмж төлөх ёстой. Татварын хувь хэмжээнээс илүүтэй дүрэм нь шударга байгаасай.

-Та одоо ямар төсөл дээр ажиллаж байна вэ?
-Омни капитал цахим зээл олгодог тул энэ бизнестэйгээ уялдуулах зорилгоор Spirit.mn-ийг нээсэн. Энэ цахим хуудсаар дамжуулан бид одоохондоо зөвхөн гар утас, дагалдах хэрэгсэл худалдаж  байна. Цаашид эмэгтэйчүүдийн үнэт эдлэл, гоёл чимэглэлийг худалдана. Хувааж төлж болно. Хүмүүс цахимаар худалдан авалт хийж сурлаа. Судалгаагаар өндөр үнэтэй бүтээгдэхүүнийг ч цахимаар авах зан төлөв хэрэглэгчдэд байна гэсэн үр дүн гарсан. Одоо манай улсад цахимаар электрон, технологийн болон эмэгтэйчүүдийн бараа хамгийн их худалдаалагдаж байна.     

Цахимаар хийдэг болон хэрэглэгчидтэй шууд харилцдаг бизнест арын хаалга байдаггүй тул их сонирхолтой. “Spirit 02” гэж нэрлэсэн төсөл ирэх сард эхэлнэ. 

Мөн манай компани Америкт цахим дэлгүүртэй буюу Amazon дээр сэлбэг, хэрэглээний бүтээгдэхүүн худалддаг. Энд худалдаж буй бүтээгдэхүүнээ Америкт зараад үзье, олон улсын худалдаа олон жил хийсэн  туршлагаа ашиглая гээд 2022 онд эхлүүлсэн юм. Би Монголоос удирддаг, АНУ руу явах шаардлагагүй. Хятад, Туркээс АНУ руу бүтээгдэхүүнээ илгээдэг. Америк компани хүлээн авч, борлуулдаг юм.

Одоо манай улсад цахимаар электрон, технологийн болон эмэгтэйчүүдийн бараа хамгийн их худалдаалагдаж байна.  

Дөрвөн жилд нэг удаа болдог, уул уурхайн ханган нийлүүлэгчдийн үзэсгэлэн удахгүй Америкт болно. Энэ хуралд оролцох явцдаа цахим дэлгүүрийн бизнесээ эргэж тойрон, хүмүүстэй нь уулзана.            

Amazon, Alibaba гэж ярьдаг байсан бол дотоодын цахим худалдаа эрхлэгчид хэдийнэ бий боллоо. Цахим худалдаа их хурдан хөгжиж, амжилтыг нь хэмжих хэмжүүрүүд өөрчлөгдлөө. Энгийн, уламжлалт бизнест маркетингийн 4P, 7P-г харгалздаг бол цахимд тийм биш. Америкт зарим уламжлалт дэлгүүрүүд хаагдаж байна.      

Цахимаар гурван пиджак захиалаад, өмсөж үзэн, нэгийг нь сонгон, нөгөө хоёрыг нь үнэ төлбөргүй буцаадаг гэх мэт үйлчилгээ нэвтэрчээ.

Amazon бол Америкийн Нарантуул, тэнд байхгүй бараа гэж байхгүй. Ногоон хурганы арьс, нохойн битүү туурайнаас бусад нь бий. Amazon дангаараа Америкийн нийт цахим худалдааны талыг эзэлдэг.         

-Ойрын үед өөр салбарт хүч сорих төлөвлөгөө Танд байгаа юу?
-Үл хөдлөх хөрөнгийн салбар руу орсон. Худалдаа, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр төвлөрч ажиллана.   

-Таны үүсгэн байгуулсан компаниуд 100 хувь дотоодын хөрөнгө оруулалттай юу?
-Тийм ээ.

Зөвхөн гүйцэтгэх захирлууд ч биш, миний удирддаг бүх компанийн ажилтан бие даан шийдвэр гаргадаг байх нь чухал.

-Таны ажилдаа баримталдаг гол зарчмууд юу вэ?
-Бизнес итгэл дээр тогтдог тул итгэлтэй, найдвартай байх чухал. Би байгууллагынхаа болон хувь хүний нэр хүндэд их анхаардаг. 

Хүмүүс өөрсдөө шийдвэр гаргаж, эрсдэл гарвал өөрөө үүрч, амжилтад хүрвэл гавьяаг нь ч өөрөө хүртээсэй гэж хүсдэг. Зөвхөн гүйцэтгэх захирлууд ч биш, миний удирддаг бүх компанийн ажилтан бие даан шийдвэр гаргадаг байх нь чухал. Ингэвэл ажил нь сонирхолтой болно. Удирдагч бүх ажилд оролцох боломжгүй. Хүмүүсээр хэт механик ажил хийлгэх нь зохимжгүй, тэднийг уйдаана. Би хүсэл эрмэлзэлтэй, бие даан шийдвэр гаргадаг хүмүүстэй хамтран ажиллах дуртай.       

-Хөрөнгө оруулахдаа баримталдаг Таны гол дүрмүүд юу вэ?      
-Хамгийн чухал нь хүн болохоор хэн тэр төслийг хариуцах вэ, тэр хүн ёс суртахуунтай юу  гэдэг нь чухал. Манай зах зээл жижиг тул ямар ч бизнес хийсэн бай, бие биетэйгээ өрсөлдөх магадлал өндөр. Иймд зах зээлээ тэлэх эсвэл өөр зах зээлд өрсөлдөх тухай бодох цаг ирсэн.     

Одоо бараг хүн бүр бизнес эрхлэгч боллоо. Амархан бизнес бол би арван хүнтэй, хэцүү бол хоёр хүнтэй л өрсөлдөнө. Иймд би шинэ ажил эхлэхдээ хоёр дахийг сонгодог. Тусгай зөвшөөрөл, ямар нэг хөрөнгө эсвэл ур чадвар, технологи шаарддаг, сорилт ихтэй бизнесийг илүүд үздэг.   

 БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД ӨРСӨЛДӨГЧӨӨ БОДОЖ Л СЭРДЭГ БОЛОВ УУ 
 
-Өрсөлдөөнгүй бол бизнес хийх нь уйтгартай юу?   
-Яг тийм. Өрсөлдөөн, шунал бол дэлхийг хөдөлгөж, урагшлуулж байдаг гол хөдөлгөгч юм. Яг бодит байдал дээр сайн сайхныг хийе, бүтээе гэсэн гэгээлэг хүсэл мөрөөдлөөс хүний шунал илүү хүчтэй. Би өрсөлдөөн, шуналыг сөрөг талаас нь хардаггүй, муу зүйл гэхгүй. Бизнес эрхлэгчид өрсөлдөгчөө бодож л сэрдэг болов уу. Өрсөлдөөн заавал байх ёстой.  
 
-Таны ажиллаж буй салбарт өрсөлдөөн ямар байна вэ?
-Уул уурхайн ханган нийлүүлэгчид энэ салбарын компаниудыг “Оюу толгой” ба бусад гэж хоёр ангилдаг. Шинэ уурхайнуудыг манлайлж байгаа нь “Оюу толгой”. Тэд Австрали, Канад, Америкаас техникээ авдаг. 

Хуучин уурхайнууд ЗХУ-ын үеийн, хуучин тоног төхөөрөмжтэйгээ л байна. Бид аль алинтай нь хамтардаг ч голдуу барууны технологи импортолдог. Арван нэгэн жилийн турш “Оюу толгой”-н ханган нийлүүлэгчээр ажиллаж байна. ЦБОН-ы уул уурхайн бусад ханган нийлүүлэгчээс ялгарах онцлог нь гэвэл бид олддоггүй эсвэл өндөр үнэтэй, жижиг багаж хэрэгслүүдийг шуурхай нийлүүлдэг. Зарим ханган нийлүүлэгч нэг төрлөөр мэргэшсэн байдаг.      

Тусгай зөвшөөрөл, ямар нэг хөрөнгө эсвэл ур чадвар, технологи шаарддаг, сорилт ихтэй бизнесийг илүүд үздэг.  

-Энэ бизнест тээвэр, ложистик их нөлөөтэй юу?
-Тийм ээ. Газраар тээвэрлэхэд хүндрэлтэй, агаарын тээвэр зардал ихтэй. Гэхдээ агаарын тээврийн салбарт гарсан өөрчлөлтийн үр дүнд нислэг нэмэгдсэн, ачаа гацах нь багассан. Төмөр замд асуудал байсаар байна. ОХУ-Украины дайнтай холбоотойгоор Европоос тээвэр их удаж ирдэг болсон. Бид Латви, Литва, Германаас тоног төхөөрөмж татдаг байв. Одоо Польш, Беларусиас тээвэрлэж байна.       

-Бизнес хийх амархан уу? Зарим хүн та нарыг шулаачид, дамын наймаачид, үнээ хэд дахин нэмдэг, хялбар аргаар баяжигчид гэдэг.
-Их хэцүү. Бусад хүн 18:00 цагт ажлаасаа гараад ажлаа мартаж чаддаг. Орой ямар хоол хийх үү, ямар кино үзэх үү, хүүхэдтэйгээ юу хийх үү гэж боддог. Бизнесийн эзэд бол хаана ч, хэзээ ч ажлаа бодсоор байдаг.     

Саяхан Nvidia-гийн захирлын ярилцлагыг уншсан юм. Сэтгүүлч түүнээс “Та бизнесээ эхлэхээс өмнөх, өөрийнхөө залуухан хувилбарт юу гэж зөвлөх вэ” гэж асуухад “Битгий хий” гэсэн байна лээ. 
 
Бизнес хийхэд танаас их зүйл шаардана. Сэтгэл, сэтгэлийн хат, тууштай байдал, уналт босолтыг даван туулах хүч гээд олон зүйл шаардана. Би стресс, депресс, санхүүгийн хямралд орж байсан. Эрүүл мэнд муудна, гэр бүлийн харилцаанд нөлөөлдөг. Найз нөхөд, гэр бүлдээ бага цаг зарцуулна. Үүнийг тайзан дээрхийг харж буй хүмүүс анзаарахгүй. Хөшигний ард олон зүйл болдог. Эдгээр асуудал олон бизнес эрхлэгчид тулгардаг ч тэд энэ талаар ил ярьдаггүй.             

-Та өмнөх ярилцлагадаа “Би ур чадвар биш, хандлага хайдаг” гэжээ. Хандлагыг яаж таних вэ? Үүнд хугацаа шаардлагатай байх.
-Үүнд хариулахад амаргүй. Би бүрэн хариултыг олоогүй байна. Их хэцүү асуулт. Бид хандлага, хүний суурь хүмүүжлийг тодорхойлох гээд Их 5-ын асуултыг “Омни капитал”-д орчуулан туршсан. 45 асуулттай тестийг ажил горилогчдоос авч эхэлсэн. Үүгээр тухайн ажлын байр болон ажилтны зохицлыг мэдэж болно. 

Жишээ нь, нягтлан заавал дуу шуутай, бусадтай нийцтэй хүн байх албагүй. Нярав, нягтлан хүн дотогшоо, дуу цөөтэй бол бид тэр хүнийг ажлын байртайгаа зохицно гэж үзнэ. Түүнээс үүнд тулгуурлаж сайн эсвэл муу хүн гэж үнэлэхгүй.  

-Монголын бизнесийн лидерүүдийг нэрлээч гэвэл та хэнийг нэрлэх вэ?
-MCS-ийн Ж.Оджаргал захирал алсын хараатай хүн. Бид Монголд томоохон групп болж өргөжсөн тул жижиг бизнес рүү орохгүй гэдгээ арваад жилийн өмнө зарлаж, тэр дагуу ажиллаж байна. Хамгийн сүүлд Primeat төслийг эхлүүллээ. Амархан мэт боловч их хэцүү ажил. 

АПУ-гийн стратеги, алсын хараа их сайн, энэ салбарын шилдгүүдийг нэг дор цуглуулсан. Мөн өндөр ёс зүйтэй. Шингэн хүнсний салбарт АПУ “тасарчихлаа”, байгууллагын соёлоо маш сайн бүрдүүлсэн гэж боддог. 

“Таван Богд”-ын тухайд маш хурдтай ажилладаг. Нура-гийн шинэ салбараа Зайсанд нээх гэж байна. Хавар тэр барилга байгаагүй шүү дээ. 

-Илэн далангүй ярилцсан Танд баярлалаа.        

Гэрэл зургуудыг Г.Өнөболд