Хүний эрхийн үндэсний комисс (ХЭҮК) Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын (ОУХБ) дэмжлэгтэйгээр "Монгол Улс дахь хоригдлын хөдөлмөрийн нөхцөл байдлыг тодорхойлох" судалгаа авчээ.

Ингэхдээ ОУХБ-ын "Албадан хөдөлмөрийн тухай" 29, 105-р конвенцуудад заасан шаардлага биелж байгаа эсэхийг дүгнэсэн байна.

Энэ талаар судалгааны багт ажилласан Хууль зүйн ухааны доктор, багш судлаач Р.Оюунбадам "Олон сарын турш, олон хорих байгууллагатай танилцан ажиллалаа. Хоригдлын хөдөлмөр зохион байгуулалт, хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөрт хамрагдаж байгаа байдлыг судалж, маш их чамбай ажилласан. Ийм том далайцтай судалгаа ойрын хугацаанд хараагүй. Хоригдол гэдэг хүн шүүхээс оногдуулсан тодорхой хугацаанд л хорих ял эдэлж буй. Насан туршийн ял биш.

Өнөөдөр хоригдож болох ч маргааш бидний дунд нэгдэж бусдын адил ажил хөдөлмөр хийж амьдрах хүмүүс гэдгийг ойлгоход тустай судалгаа боллоо.

Хэдийгээр гэмт хэрэг үйлдээд төрийн тусгай байгууллагад хуульд заасан эрх, эрх чөлөөгөө хязгаарлуулаад хоригдож байгаа ч монголын нэг л иргэн шүү. Өнөөдөр хоригдож болох ч маргааш бидний дунд нэгдэж бусдын адил ажил хөдөлмөр хийж амьдрах хүмүүс гэдгийг ойлгоход тустай судалгаа боллоо. Хоригдол гэхээр хүмүүс их сөргөөр ойлгодог. Гэмт хэрэг үйлдээд хорих ял шийтгүүлсэн гэхээр л хүнээс гаргаж ойлгодог нь буруу юм гэдгийг ойлгуулах ач холбогдолтой хэлэлцүүлэг мөн өрнөлөө" гэв.

Судалгааны тайланг өнөөдөр /2023.01.25/ танилцуулсан. Монгол Улсын хэмжээнд 2022 оны долоодугаар сарын байдлаар нийт 3209 хоригдол бий гэж тоолсон. Харин судалгаанд 10 хорих ангийн (1 нь эмэгтэйчүүдийн хорих анги), сургалт хүмүүжлийн тусгай байгууллагыг түүвэрлэн авч 1249 хоригдлыг хамруулсан байна. Энэ нийт хоригдлын 41.6 хувьтай тэнцэх тоо юм.

2016 оны судалгаагаар эрэгтэйчүүдийн 68, эмэгтэйчүүдийн 72 хув нь хорих ангийн удирдлагын шийдвэрээр хөдөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн үр дүн гарч байв. Үүнтэй харьцуулахад хөдөлмөр эрхлэх хүсэлтэй хүний тоо нэмэгдсэн нь эерэг дүн ажээ.

ХЭҮК-ын гишүүн, доктор Б.Энхболд "Хоригдлууд сайн дураараа хөдөлмөр эрхлэх ёстой. Үүнийгээ бичгээр болон гэрээгээр илэрхийлсэн байх ёстой. Эрхэлж буй хөдөлмөр нь энгийн иргэдтэй ижил нөхцөлд байх ба цалин хөлс, урамшуулал авдаг эсвэл хорих ялынхаа хоногоос хасуулдаг байх ёстой. Хоригдлууд байгуулсан гэрээнийхээ ач холбогдлыг мэдэхгүй. Цалин хөлс нь харьцангуй бага боловч хохирлоо барагдуулж байна. Хоригдлуудын 6.5 хувь нь эрсдэлтэй нөхцөл ажилладаг. Хоригдлуудаар ямар хөдөлмөр эрхлүүлэх талаар нэгдсэн бодлого үгүй. Үүний улмаас хаана хоригдож байгаагаас шалтгаалан өөр ажил эрхэлж байна. Хоригдлуудыг байнгын ажилтай байлгах нь хорих ангиудын нийтлэг бэрхшээл" хэмээв.

Хоригдлууд оёдлын цех, гар урлал, барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэл, мод бэлтгэл, модон эдлэл үйлдвэрлэл зэрэгт ихэвчлэн ажиллаж байна. Ажил хийх хүсэлгүй хоригдол бага байгаа нь ганцаарчилсан ярилцлагын үеэр нотлогдсон бөгөөд цаашид хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэдэгт ажлын хэсэг санал нэгджээ.