Зайсан толгой, Зайсан толгой дахь Нэр нь үл мэдэгдэх баатруудын хөшөө бол манай улс дахь Ялалтын баярт зориулсан түүх соёлын дурсгал. Тиймээс жил бүрийн тавдугаар сарын 9-ний өдөр Монгол, Оросын төлөөлөгчид цэцэг өргөдөг уламжлалтай.

Зайсан толгойн урт шатны баруун доод талд барилга барьсан нь ашиглалтад ороход ойрхон болжээ. Энэ толгойн хойд хормой дахь Нэр нь үл мэдэгдэх дайчдын хөшөөнд цэцэг өргөхөд толгойн орой дахь цэргийн хөшөө харагддаг түүхийн дурсгалт цогцолбор газар юм.

Зайсан толгойг хүрээлэн өндөр үнэтэй хорооллууд боссон. Гэсэн ч уулын хормой дахь түүхэн дурсгалт багахан газрыг ч хамгаалан үлдэж чадаагүй уул руугаа довтолсон нь харамсмаар.

Хан-Уул дүүрэгт 120-ийн автобусны буудлын хажууд байсан танктай хөшөөг Зайсан толгой руу нүүлгэн шилжүүлсэн. Танктай хөшөө бол Хувьсгалт Монгол танкийн бригад фашист булаан эзлэгчдийг Зөвлөлтийн нутгаас хөөн гаргаж, Чехийн нийслэл Прагийг чөлөөлөх, Берлинийг эзлэх байлдаанд оролцож, гарамгай гавьяа байгуулсан дайчдын эрхэм алдрыг мөнхжүүлсэн дурсгал юм.

Тэгвэл Зайсан дахь энэ түүхэн дурсгалт хөшөө өнөөдөр үлдэх, эсэх нь эргэлзээтэй болжээ.

Батлан хамгаалах яамныхан танктай хөшөөг сэргээн засварлах ажлыг хийх үеэрээ танктай хөшөөг 2008 онд “Оюуны-Ундраа” компанийн эзэмшлийн газарт орсныг мэдсэн тухай Батлах хамгаалах яамны мэргэжилтэн МҮОНТ-ээр ярив.

Хүн төрөлхтөний түүхэн дурсгалт газраа хувийн компанийн мэдэлд алдсанаар цэцэг өргөх ёслол зохион байгуулахад ч хүндрэлтэй нөхцөл үүссэнийг анхааралдаа авах цаг болжээ.

Хүүхэд, залууст Ялалтын баярын түүхийг таниулах өргөн утга агуулгатай дурсгалт газрын утга учир нь ойлгогдохоо больсон байна.  

Зайсан толгойг түүх дурсгалын өвийг хадгалан хамгаалах үүргийг Батлан хамгаалах яам хүлээж байгаа бөгөөд Зайсан толгойг тойрсон багахан газрыг түүхэн утга агуулгаар нь хадгалж үлдэх эрх Батлан хамгаалах яамны мэдлээс хэтэрсэн асуудал болжээ.