Уруйн ус хаашаа хамарлан урсах боллоо. Хуучин цагт урин хавар ирэхэд догдолдог, холоос шувуу ирэхийг саравчилдаг асан, одоо бол Улаанбаатарчууд толгойгоо шаадаг болсон.

Улаанбаатар хот Монгол Улсын төв хэсэгт хуучнаар Алтан тэвшийн хөндий, өнөөгийнхөөр Туул, Сэлбийн гол бэлчир хөндийд, далайн түвшнээс дээш 1300-1350 метр өндөрт Богд хан, Сонгино хайрхан, Чингэлтэй уул, Баянзүрх дөрвөн уулаар хүрээлэгдэн орших ба 4704.4 км квадрат нутаг дэвсгэртэй. Алтан тэвшийн хөндий маань хойноос урагш уруудах тул урсан өнгөрөх гол бүр газрын хэвгийг дагана.  

Газар зүйн онцлогоос шалтгаалан өндөр уулсад хурсан цас хайлсаар хөндийдөө тунах нь хаврын жам. Хур тунадасын хэмжээ элбэг болбоос үерлэх нь ч бий. Хэрэв хуучных шиг бохирлогдоогүй ус урсаад өнгөрч байвал өндрийг авах асуудал биш л дээ. Гэвч нийслэлийн хүн амын нягтаршлаас улбаалан уруйн ус хэрэглээний бохиртой хамт үерлэж буудаг нь асуудал болоод удаж байна.

Хэн ч болов угаадас, өтөг, ялгадсаар бохирлогдсон, шавхай, уруйн ус туулахыг хүсэхгүй. Ингэж гутлаа чирсээр гэртээ орно гэж бодохоос сэжиг хүргэх болсон. Өдөр бүр гутлын улаа угаадаггүй л бол гэр орон гадаах орчноос ялгаагүй болоод байна.
Өөрөөр хэлбэл, биднээс гардаг ялгадас бүр хөрсний бохирдол үүсгэгч. Харин хөрс бохирдсон бол шууд утгаараа ундны ус бохир гэсэн үг.

ТОЛГОЙГОО ШААХАД ХҮРГЭСЭН БАРИМТ, ШАЛТГААНУУД

“Хүний ялгадсанд байдаг нян Зайсангийн ам орчмын ундны уснаас илэрсэн” гэх мэдээг бид хүргэж байсан.

Усны газрын дарга З.Батбаяр тун ойлгомжтой бөгөөд харамсалтай баримт хэлсэн нь “Үерийн хамгийн том аюул нь үерийн дараа гарч ирдэг. Нэг нүхэн жорлон 6-250 метрийн радиуст нян бохироо тараадаг гэсэн тооцоолол бий. Шадивлангийн гүүрний доорх Сэлбэ голын орчмоос "e-coli" бодис буюу хүний ялгадаснаас илэрдэг гэдэсний савханцар илэрсэн.

Энэ бодис Зайсангийн ам дахь гурван хорооллын ундны уснаас мөн илэрсэн. Бид нойл орсны дараа гараа угаадаг нь энэ нянг устгах зорилготой. Гэтэл ундны уснаас тус нян илэрч байгаа нь тухайн бүсэд худаг, ус хэчнээн бохирдолтой байгааг харуулж байна.

Улаанбаатарт 17 мянга орчим худаг, 680 мянга орчим нүхэн жорлон байна. Энгийнээр тайлбарлавал худаг, жорлонгийн дайнд жорлон нь дийлээд, хохирлыг нь иргэд бид хүртэж байна”.

“Зайсангийн ус бохир байна” гэх агуулгаар, Улаанбаатар хотын ундны ус тэр чигтээ бохирдсоныг товч хэлсэн нь энэ юм.

Дэд бүтцийн асуудлыг боломжийн хэмжээнд шийдсэн зайсанд ийм байгаа бол хашаандаа нэг жорлон, нэг муу усны нүхтэй гэр хороололд эл асуудал гамшгийн хэмжээнд хүрсэн гэж хэлэхэд хэлстэхгүй.

Нэг жорлон хэр хэмжээний радиуст бохирдол үүсгэдгийг дээр дурдсан. Үүнээс үзвэл гудамжны үзүүр дэх ундны усны худгаас цэвэр ус гарах боломжгүй гэсэн үг юм.

Мөн байршлын хувьд ч гэсэн гэр хороолол уулын энгэрээс, орой руугаа тэлсэн. Тэгэхээр уулнаас үерийн ус буухдаа бүх бохир бүхнийг хамж урууддаг тул эрүүл хөрс байхгүй гэж мөн л Усны газрын дарга хэлсэн. Түүнчлэн тэрээр, “Уснаас нян илрээд байгаа тул нийтийн дунд халдварт өвчин салдаггүй. Хүүхэд тань хэдэн хоног тутамд байнгын давтамжтай өвдөж буйг тунгаана биз ээ. Тиймээс л Усны газрын хувьд бид хөрсний бохирдлыг байнга ярихад хүрдэг бөгөөд бохирдуулагч ил жорлонгийн асуудлыг нийтэд анхааруулж байх шаардлагатай болсон. Улаанбаатар хотын хөрсний 88 хувь нь хэдийн бохирдсон”  хэмээн ярьсан.

Эрүүл байхын тулд бид алхаж яваа хөрсөө хамгаалах зайлшгүй шаардлагатай байна. Манай улсад зөвхөн нүхэн жорлонгоос гэхэд 5.25 сая тонн шингэн, 1.4 сая тонн өтгөн хаягдал хуримтлагдаж байна.

Ямар шийдэл байна вэ?

Эрүүл мэндээ хамгаалах нь зөвхөн иргэн хүний өөрийн үүрэг, ухамсраас шалтгаална. Өөрөөр хэлбэл, төрөөс “танай жорлон ямар байна” гэж шагайхгүй, бас үүрэггүй.

Тиймээс хоёр жил тутамд шинэ нүхэн жорлон ухахын оронд бохироо соруулдаг эко жорлонгийн шийдлийг хэрэгжүүлж болно. Соруулдаг жорлонгийн давуу тал нь,

•    Хөрсний бохирдлоос сэргийлнэ
•    Гэдэсний болон бусад халдварт өвчнөөс сэргийлнэ
•    Дахиж нүхэн жорлон ухах шаардлагагүй болох юм.

Интернетээс эко жорлон гэж хайхад л танд хэрэгтэй, олон төрлийн хувилбартай мэдээллүүд гараад л ирнэ. Учир нь эко жорлонг түргэн хугацаанд бүрэн бэлтгэдэг олон компаниуд бий болсон. 

Жорлонгоо өөрчилж эрүүл хашаатай, эрүүл ус уудаг болох нь зөвхөн таны л шийдвэрээс хамаарна гэдгийг битгий мартаарай. Хайртай гэр бүлийнхээ эрүүл мэндийн төлөө заавал алхам хийгээрэй гэж уриалж буй нь энэ юм.

Онцгойлон анхааруулахад,

Ойрын өдрүүдэд цаг агаар дулаарсантай холбоотойгоор шар усны үерийн эрсдэл нэмэгдээд байна. Шар усны үерээс сэргийлж, шаардлагатай байршлуудад суваг татах, далан босгох зэрэг арга хэмжээг ГУББГ-аас авч ажиллаж байгааг мэдээлсээр буй.

Энэ талаар Геодези, усны барилга байгууламжийн газрын ашиглалтын инженер Д.Ариунбаатар, / 2025.03.24 / “Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Сүхбаатар болон Чингэлтэй дүүрэгт шар усны үер буусан. Тухайлбал, СБД-ийн 15 дугаар хороо буюу Сэлбэ гол дагуух дөрвөн айл шар усны үерт өртөх эрсдэлтэй байсныг урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч ажиллалаа. Мөн СХД-ийн 20 дугаар хороо, Цэргийн хотхоны үерийн хамгаалалтын далан сувгийг зөвшөөрөлгүй хааж, орц, гарц гаргасантай холбоотойгоор шар усны үер хажуу тийшээ хальсан байсныг хэвийн болгосон” гэв.

Мөн иргэд, ААН-үүд шар усны үерээс сэргийлж үерийн далан, байгууламж руу хог хаяхгүй байхыг Нийслэлийн удирдах газраас байнга анхааруулж буйг санаарай.

Нүхэн жорлонгоо соруулдаг болгочихвол цэвэр ус уух боломж бий.