Амьтны тухай хуулинд хавар түрсээ шахдаг загасыг жил бүрийн 4 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс 6 дугаар сарын 15-ны өдөр хүртэл, Дархадын цагаан загасыг 8 дугаар сарын 1-ний өдрөөс 10 дугаар сарын 20-ны өдөр хүртэл, Омоль загасыг 8 дугаар сарын 30-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 30-ны өдөр хүртэл, цагаан зарам загасыг 9 дүгээр сарын 5-ны өдрөөс дараа оны 1 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэл тус тус агнахыг хориглоно.

Хэрэв та загас агнахыг зорьж байгаа бол загасны төрөл, зүйлээс хамаарч хуулиар хориглосон хугацаанаас бусад үед, ахуйн зориулалтаар загас барих журмыг мөрдөх шаардлагатай.

ГОЛД ОГТ ХЭРЭГГҮЙ ЗАГАС ГЭЖ БАЙХГҮЙ

Загас нь гол мөрний экологийн тэнцвэрт байдлыг хадгалж байдаг чухал ач холбогдолтой амьтан юм. Сайн загасчин гэж барьсан загасаа гэмтээхгүйгээр голд нь буцааж тавьдаг байхыг хэлнэ.

Түрсний тоо олон мянгаар тоологдох боловч үр тогтсоны дараа, авгалдай, жарамгай, жараахайн шатыг дамжин бие гүйцэх хүртлээ үхэж хорогдсоор маш бага хувь нь мэнд үлддэг. Иймээс үржлийн үед агнуур хийснээр тухайн жилийн төл авч чадахгүйд хүрнэ.

Загасны үржлийн үеийн хоёр сарын хугацаанд барихгүй байвал тэд 20 дахин үрждэг. Нэг загаснаас гарах түрсний тоо олон мянгаар тоологдох боловч үр тогтсоны дараа, авгалдай, жарамгай, жараахайн шатыг дамжин бие гүйцэх хүртлээ үхэж хорогдсоор маш бага хувь нь мэнд үлддэг. Иймээс үржлийн үед агнуур хийснээр тухайн жилийн төл авч чадахгүйд хүрнэ.

Ихэнх амьтны үр хөврөл эхийн биед хөгждөг бол загас нь гадаад үр тогтолттой. Эм (атуу) загасны түрс бэлгийн сүвээр гоожиж усны ургамал, хайрга чулуунд наалдана. Түүн дээр эр загас (атуух) үрийн шингэн буюу сүнгээ (сперм) шахдаг. Сүн нь цайвар өнгөтэй, маш олон сперматозоидтой шингэн юм. Тэдгээр нь хурдан хөдөлгөөнтэй тул түрсний хальсан дахь микропиле сүвээр нэвтрэн орж үр тогтоно.

Үр тогтсон түрс бойжиж, хальсан дээр бүдэг толбо (нүдэн үе) бий болон улмаар хөврөлийн хальсаа цоолж авгалдай гарна. Энэхүү хөгжлийн хугацаа нь загасны төрөл зүйлээс хамаарч өөр өөр байдаг. Тухайлбал

• хилэм загас 30-45 хоног,
• тул 28-30,
• цагаан загас 200-250,
• хадран 14-30,
• цурхай 10-20,
• улаан нүдэн 12-13,
• сугас 5-6 хоног,
• булуу цагаан, хэлтэг, улаан далбаат, өлгөр цагаан, цулбуурт, алгана зэрэг загаснууд 3-6 хоног шар уургаар хооллоно. Шинээр гарсан авгалдай нэг эстэн, бактери, замаг, хүрд хорхойг барьж иднэ.

Монголд хавар-зун, намар-өвөл түрсээ шахдаг зүйлүүд тархана. Хавар 4 сараас 3 настай цурхай загас, усны температур 3-6оС хүрэхэд гүехэн устай, элсэрхэг хурдас бүхий ургамалтай хэсгээр 74000-236500 ширхэг түрс шахна. Зэвэг загас 6-7 наснаас үржилд орж усны температур 6-12оС хүрэхэд голын харгиа, хайрга чулуун дээр 2300-7700 ширхэг түрс, хадран загас усны температур 4-6оС-д харгиатай хэсгийн чулуун дээр 2000-18000 ширхэг түрс гаргана.

Хилэм загас 8 наснаасаа бэлэг боловсорч гүйцэх бөгөөд 5 сард голын усны температур 9-15оС болоход элсэрхэг хурдсанд 88800-636000 түрс орхино. Тул загас 5-6 наснаасаа эхлэн голын харгианд тогоо үүсгэн бэлтгэж, усны температур 10оС хүрэхэд 8500-30000 түрс шахна. Сугас, булуу цагаан, хэлтэг, морин загас, улаан живэрт, монголын улаандалбаат, өлгөр цагаан, цулбуурт, алгана загаснууд 2-5 насандаа үржилд орж 10000-300000 ш түрс нуур, голын гүехэн устай хэсэгт ургамал дээр 12-25оС болох үед шахна. Булууцагаан, хэлтэг, алтайн шар сугас зэрэг зарим загас түрсээ 7-10 өдрийн зайтай 2-3 удаа хэсэг, хэсгээр тасалж гаргана.

Дархадын цагаан загас, омоль, цагаан хадир, цагаан зарам загас 2 наснаас бэлгэ боловсорч 8-р сараас 1-р сард, усны температур 12-1.4оС болж буурахад 5000-98000 түрс элс, хайрга чулуурхаг хурдсанд, гутаарь 3-4 наснаас голын элс, хайрга-чулуун дээр 0.5-1оС-д 20000-350000 түрс шахдаг. Үржлийн үед ялангуяа эр загас гоёмсог өнгөтэй болж, толгой, биеэн дээр мөнгөлөг товгор үүсэж, сэлүүрүүдийн толбо тодорно.

Эх сурвалж: Экологийн цагдаагийн алба