Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
63
Евразийн эдийн засгийн холбоотой байгуулах, Чөлөөт худалдааны түр гэрээг дотоодын олон үйлдвэрлэгч шүүмжилсэн. Гэвч Засгийн газар гэрээнд зарим өөрчлөлтийг хийсэн тул гэрээг байгуулна гэв.
Эдийн засаг, хөгжлийн яам энэ гэрээний төслийг боловсруулж байна. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ирэх сарын 9-нд Москва хотноо болох Ялалтын баярт оролцоно. Энэ үеэр Евразийн эдийн засгийн холбоотой гэрээг албан ёсоор баталгаажуулж болзошгүй байна.
Гэрээний хугацаа: 3 жил
Монголын хүнсчдийн холбооны захиалгаар МУИС-ийн Бизнесийн сургууль Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулснаар эдийн засагт үзүүлэх үр нөлөөг судалжээ. Судалгааны үр дүнгээс тус сургуулийн захирал Н.Батнасан, Маркетинг худалдааны тэнхимийн профессор Н.Отгонсайхан нар танилцуулав.
Тэд энэ гэрээ манай улсын бизнесийн, өрсөлдөөний орчин болон үйлдвэрлэлд хэрхэн нөлөөлөхийг судалжээ. Есөн салбарыг хамруулж, макро эдийн засгийн загварын 110 хувьсагч болон 2019 оноос хойших их хэмжээний өгөгдлийг ашигласан байна.
МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн захирал Н.Батнасан Евразийн эдийн засгийн гэрээ зөвхөн гаалийн тарифыг хөндсөн. Бусад татварыг энэ гэрээгээр тэглэхгүй гэдгийг онцлов. Тэрээр “Шадар сайд С.Амарсайхан өнгөрсөн арванхоёрдугаар сард ОХУ-д айлчилсан. Энэ үеэр гэрээний төсөлд хэд хэдэн өөрчлөлт хийсэн гэж мэдээлсэн ч чухам ямар барааны гаалийн тарифыг хэрхэн бууруулсан мэдээллийг бид аваагүй байна. Иймд бидний судалгааны үр дүн гэрээний эхний төсөлд үндэслэсэн, эсийн үр дүн биш. Гэхдээ ханатай судалгаа болсон” гэв.
Түр гэрээний үр дүнг хэлэлцэхээс өмнө бид одоо ОХУ-тай ямар хэмжээний худалдаа хийдгийг харцгаая. Хэдийгээр Евразийн эдийн засгийн холбоо гэж байгаа ч манай улс дээрх таван улсаас ОХУ-тай л шууд хиллэдэг бөгөөд бусад дөрвөн улсаас илүү худалдааг ОХУ-тай хийдэг юм.
Бид жилд 100 сая ам.долларын бараа худалдаад 2 тэрбум ам.долларын үнэтэй бүтээгдэхүүн (бараа+үйлчилгээ) импортолж байна. Эндээс худалдааны алдагдлыг төвөггүй мэдэж болохоор.
ТҮР ГЭРЭЭГ БАЙГУУЛСНААР МАНАЙ ЭДИЙН ЗАСАГТ ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД
- ДНБ-ий өсөлт 6.1 хувиар буурна. 8.4 саяас 7.8 сая ам.доллар болж буурна.
- Хөдөө аж ахуйн салбар 4.2 хувиар өснө.
- Экспорт 3.7 хувиар өснө.
- 4 сая ам.долларын экспортын шинэ зах зээл үүснэ.
- Импорт 117 хувь өснө. Аж үйлдвэрийн салбарын барааны импорт түлхүү өснө.
- Үйлдвэрлэл буурна. ХАА-н үйлдвэрлэл 4.3 хувиар, аж үйлдвэрлэл 18 хувиар буурна.
- ААН-үүдийн цэвэр орлого 5.6 хувиар, улсын төсөв 3.2 хувиар буурна.
- Гадаад худалдааны алдагдал 120 сая ам.доллараар өснө.
Эндээс харахад манай улсын аж үйлдвэрийн салбар хамгийн их цохилтод өртөхөөр байна. Иргэдэд үнэ буурна гэсэн мэдээ таатай сонсогдох ч салбар бүрд үнийн бууралт харилцан адилгүй байна гэж судлаачид онцлов. Мөн ажлын байр хумигдана.
МАНАЙ УЛСААС ЕВРАЗИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОЛБООНД ЭКСПОРТЛОХ БАРААНУУД
Архины гаалийн тариф одоо 40 хувь байгааг гэрээ байгуулснаар 25 хувь болгоно. Гэсэн ч манай улсад нийлүүлэх цагаан архины импорт 95 хувиар өсөх тооцоо гарчээ. Мөн иогурт (70 хувь) гэх мэт хүнсний худалдаа нэмэгдэнэ.
Эрх баригчид энэ гэрээг хийснээр 375 барааг харилцан гаалийн тарифаас чөлөөлнө гэсэн юм. Тэгвэл бодит байдал дээр манай улс ердөө 38 барааг Евразид экспортлох боломжтой бол тус холбоо Монголд 227 бараа худалдах санхүүгийн, үйлдвэрлэлийн, хүний нөөцтэй гэв.
МАХНЫ ЭКСПОРТ ӨСӨХ ҮҮ?
ОХУ жилд нэг тэрбум ам.долларын үнэ бүхий махыг Бразил, Уругвай, Аргентинаас авдаг байна. Тус улсад ямаа, хонины мах идэх соёл түгээмэл биш тул голдуу үхэр, тариа, загасны мах иддэг аж. Тэгвэл манай улс дотоодын үхрийн махны хэрэглээгээ бүрэн хангаж чаддаггүй. Хангах хүчин чадалтай боллоо гэхэд Латин Америкийн гурван улстай өрсөлдөх хэрэгтэй болно.
ОХУ болон бусад дөрвөн улсад нэвтрэх гаалийн тарифыг бууруулах ч эдгээр орны импортын, үл хөдлөх хөрөнгийн, онцгой албан татвар болон НӨАТ огт буурахгүй. Жишээ нь ОХУ-д НӨАТ 20 хувь байна. Иймд Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулах нь манай ААН-үүдэд экспортын өргөн боломж нээхгүй. Харин ч өмнө олж авсан ололтыг ухрааж болзошгүй гэж судлаачид анхааруулав.
Учир нь манай улсын одоо экспортолж буй нийт бүтээгдэхүүний 40, айлын буюу ОХУ-ын манайд нийлүүлдэг 90 хувийн бүтээгдэхүүн багтжээ. Энэ нь гэрээ харилцан тэгш бус байгааг илтгэнэ.
Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулах нь манай ААН-үүдэд экспортын өргөн боломж нээхгүй. Харин ч өмнө олж авсан ололтыг ухрааж болзошгүй.
Гадаад худалдаанд гаалийн тариф гол чөдөр биш. Өнөөг хүртэл манай улсаас хойд хөрш рүү цөөн төрлийн, бага барааг худалдсан нь зөвхөн гаалийн тарифаас үүдээгүй. Тарифын бус хориг ч томоохон тээг хэвээр.
Чөлөөт худалдааны түр гэрээнд тарифын бус хоригийн талаар огт дурдаагүй. Иймд манай үйлдвэрлэгчид тус улсын стандартуудад нийцсэн бүтээгдэхүүнийг худалдах эрхтэй.
Евразийн эдийн засгийн комисс нь Евразийн эдийн засгийн холбооны байнгын үйл ажиллагаатай зохицуулагч байгууллага бөгөөд сайд нарын зөвлөлөөс бүрддэг.
Чөлөөт худалдааны түр гэрээ манай эдийн засагт олон сөрөг нөлөө үзүүлэх урьдчилсан үр дүн гарлаа. Иймд гэрээг байгуулахдаа болгоомжтой хандах ёстой гэж судлаачид дүгнэжээ.
Мөн энэ гэрээг байгуулснаар бид хойд хөршид малын гаралтай болон хөдөө аж ахуйн бараа нийлүүлэх бол Беларусьтай өрсөлдөх хэрэгтэй болно.
Евразийн эдийн засгийн холбоо одоогоор дөрвөн улстай Чөлөөт худалдааны гэрээ (ЧХГ) байгуулжээ. Дараагийн гэрээг Сингапур, Монгол, АНЭУ, Индонез, Египет, Израил, Энэтхэгтэй байгуулахаар ажиллаж байна. БНХАУ-тай Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны гэрээтэй. Энэ нь ЧХГ-нээс ялгаатай юм.
Евразийн эдийн засгийн холбоотой байгуулах, Чөлөөт худалдааны түр гэрээг дотоодын олон үйлдвэрлэгч шүүмжилсэн. Гэвч Засгийн газар гэрээнд зарим өөрчлөлтийг хийсэн тул гэрээг байгуулна гэв.
Эдийн засаг, хөгжлийн яам энэ гэрээний төслийг боловсруулж байна. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ирэх сарын 9-нд Москва хотноо болох Ялалтын баярт оролцоно. Энэ үеэр Евразийн эдийн засгийн холбоотой гэрээг албан ёсоор баталгаажуулж болзошгүй байна.
Гэрээний хугацаа: 3 жил
Монголын хүнсчдийн холбооны захиалгаар МУИС-ийн Бизнесийн сургууль Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулснаар эдийн засагт үзүүлэх үр нөлөөг судалжээ. Судалгааны үр дүнгээс тус сургуулийн захирал Н.Батнасан, Маркетинг худалдааны тэнхимийн профессор Н.Отгонсайхан нар танилцуулав.
Тэд энэ гэрээ манай улсын бизнесийн, өрсөлдөөний орчин болон үйлдвэрлэлд хэрхэн нөлөөлөхийг судалжээ. Есөн салбарыг хамруулж, макро эдийн засгийн загварын 110 хувьсагч болон 2019 оноос хойших их хэмжээний өгөгдлийг ашигласан байна.
МУИС-ийн Бизнесийн сургуулийн захирал Н.Батнасан Евразийн эдийн засгийн гэрээ зөвхөн гаалийн тарифыг хөндсөн. Бусад татварыг энэ гэрээгээр тэглэхгүй гэдгийг онцлов. Тэрээр “Шадар сайд С.Амарсайхан өнгөрсөн арванхоёрдугаар сард ОХУ-д айлчилсан. Энэ үеэр гэрээний төсөлд хэд хэдэн өөрчлөлт хийсэн гэж мэдээлсэн ч чухам ямар барааны гаалийн тарифыг хэрхэн бууруулсан мэдээллийг бид аваагүй байна. Иймд бидний судалгааны үр дүн гэрээний эхний төсөлд үндэслэсэн, эсийн үр дүн биш. Гэхдээ ханатай судалгаа болсон” гэв.
Түр гэрээний үр дүнг хэлэлцэхээс өмнө бид одоо ОХУ-тай ямар хэмжээний худалдаа хийдгийг харцгаая. Хэдийгээр Евразийн эдийн засгийн холбоо гэж байгаа ч манай улс дээрх таван улсаас ОХУ-тай л шууд хиллэдэг бөгөөд бусад дөрвөн улсаас илүү худалдааг ОХУ-тай хийдэг юм.
Бид жилд 100 сая ам.долларын бараа худалдаад 2 тэрбум ам.долларын үнэтэй бүтээгдэхүүн (бараа+үйлчилгээ) импортолж байна. Эндээс худалдааны алдагдлыг төвөггүй мэдэж болохоор.
ТҮР ГЭРЭЭГ БАЙГУУЛСНААР МАНАЙ ЭДИЙН ЗАСАГТ ГАРАХ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД
- ДНБ-ий өсөлт 6.1 хувиар буурна. 8.4 саяас 7.8 сая ам.доллар болж буурна.
- Хөдөө аж ахуйн салбар 4.2 хувиар өснө.
- Экспорт 3.7 хувиар өснө.
- 4 сая ам.долларын экспортын шинэ зах зээл үүснэ.
- Импорт 117 хувь өснө. Аж үйлдвэрийн салбарын барааны импорт түлхүү өснө.
- Үйлдвэрлэл буурна. ХАА-н үйлдвэрлэл 4.3 хувиар, аж үйлдвэрлэл 18 хувиар буурна.
- ААН-үүдийн цэвэр орлого 5.6 хувиар, улсын төсөв 3.2 хувиар буурна.
- Гадаад худалдааны алдагдал 120 сая ам.доллараар өснө.
Эндээс харахад манай улсын аж үйлдвэрийн салбар хамгийн их цохилтод өртөхөөр байна. Иргэдэд үнэ буурна гэсэн мэдээ таатай сонсогдох ч салбар бүрд үнийн бууралт харилцан адилгүй байна гэж судлаачид онцлов. Мөн ажлын байр хумигдана.
МАНАЙ УЛСААС ЕВРАЗИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХОЛБООНД ЭКСПОРТЛОХ БАРААНУУД
Архины гаалийн тариф одоо 40 хувь байгааг гэрээ байгуулснаар 25 хувь болгоно. Гэсэн ч манай улсад нийлүүлэх цагаан архины импорт 95 хувиар өсөх тооцоо гарчээ. Мөн иогурт (70 хувь) гэх мэт хүнсний худалдаа нэмэгдэнэ.
Эрх баригчид энэ гэрээг хийснээр 375 барааг харилцан гаалийн тарифаас чөлөөлнө гэсэн юм. Тэгвэл бодит байдал дээр манай улс ердөө 38 барааг Евразид экспортлох боломжтой бол тус холбоо Монголд 227 бараа худалдах санхүүгийн, үйлдвэрлэлийн, хүний нөөцтэй гэв.
МАХНЫ ЭКСПОРТ ӨСӨХ ҮҮ?
ОХУ жилд нэг тэрбум ам.долларын үнэ бүхий махыг Бразил, Уругвай, Аргентинаас авдаг байна. Тус улсад ямаа, хонины мах идэх соёл түгээмэл биш тул голдуу үхэр, тариа, загасны мах иддэг аж. Тэгвэл манай улс дотоодын үхрийн махны хэрэглээгээ бүрэн хангаж чаддаггүй. Хангах хүчин чадалтай боллоо гэхэд Латин Америкийн гурван улстай өрсөлдөх хэрэгтэй болно.
ОХУ болон бусад дөрвөн улсад нэвтрэх гаалийн тарифыг бууруулах ч эдгээр орны импортын, үл хөдлөх хөрөнгийн, онцгой албан татвар болон НӨАТ огт буурахгүй. Жишээ нь ОХУ-д НӨАТ 20 хувь байна. Иймд Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулах нь манай ААН-үүдэд экспортын өргөн боломж нээхгүй. Харин ч өмнө олж авсан ололтыг ухрааж болзошгүй гэж судлаачид анхааруулав.
Учир нь манай улсын одоо экспортолж буй нийт бүтээгдэхүүний 40, айлын буюу ОХУ-ын манайд нийлүүлдэг 90 хувийн бүтээгдэхүүн багтжээ. Энэ нь гэрээ харилцан тэгш бус байгааг илтгэнэ.
Евразийн эдийн засгийн холбоотой түр гэрээ байгуулах нь манай ААН-үүдэд экспортын өргөн боломж нээхгүй. Харин ч өмнө олж авсан ололтыг ухрааж болзошгүй.
Гадаад худалдаанд гаалийн тариф гол чөдөр биш. Өнөөг хүртэл манай улсаас хойд хөрш рүү цөөн төрлийн, бага барааг худалдсан нь зөвхөн гаалийн тарифаас үүдээгүй. Тарифын бус хориг ч томоохон тээг хэвээр.
Чөлөөт худалдааны түр гэрээнд тарифын бус хоригийн талаар огт дурдаагүй. Иймд манай үйлдвэрлэгчид тус улсын стандартуудад нийцсэн бүтээгдэхүүнийг худалдах эрхтэй.
Евразийн эдийн засгийн комисс нь Евразийн эдийн засгийн холбооны байнгын үйл ажиллагаатай зохицуулагч байгууллага бөгөөд сайд нарын зөвлөлөөс бүрддэг.
Чөлөөт худалдааны түр гэрээ манай эдийн засагт олон сөрөг нөлөө үзүүлэх урьдчилсан үр дүн гарлаа. Иймд гэрээг байгуулахдаа болгоомжтой хандах ёстой гэж судлаачид дүгнэжээ.
Мөн энэ гэрээг байгуулснаар бид хойд хөршид малын гаралтай болон хөдөө аж ахуйн бараа нийлүүлэх бол Беларусьтай өрсөлдөх хэрэгтэй болно.
Евразийн эдийн засгийн холбоо одоогоор дөрвөн улстай Чөлөөт худалдааны гэрээ (ЧХГ) байгуулжээ. Дараагийн гэрээг Сингапур, Монгол, АНЭУ, Индонез, Египет, Израил, Энэтхэгтэй байгуулахаар ажиллаж байна. БНХАУ-тай Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны гэрээтэй. Энэ нь ЧХГ-нээс ялгаатай юм.
