"Долдугаар сарын 1"-ний хэргээр ял сонсогчдын тоо 100-д дөхлөө

Долдугаар сарын 1-нд нийтийн эмх замбараагүй байдал зохион байгуулж, өдөөн турхирсан гэдэг үндэс­лэлээр иргэдийг шүүн ял оноож бай­гаа.

Сүхбаатар дүүргийн ан­хан шатны шүүхэд өчигдөр Д.Бат­баяр, С.Батбаатар, Д.За­миндин, Б.Оюунболд, Б.Бо­лор­маа нарт холбогдох хэр­гийг шүүн хэлэлцсэн юм. Хурлыг Сүхбаатар дүүргийн шүүгч С.Оюунчимэг даргалж, улсын яллагч О.Сарангэрэл, шүүгдэгчдийн өмгөөлөгч Б.Бат­­төмөр, Наранцэцэг, Баяр­төгс нар бүрэлдэ­хүүнд нь орсон юм.

Ерөнхий шүүгч хурал эхэл­с­нийг мэдэгдсэний да­раа улсын яллагч яллах са­налдаа "Шүүгдэгчид долду­гаар сарын 1-нд нийтийг ха­марсан эмх замбараагүй байдлыг зохион байгуулж, өдөөн турхиран, чулуу мо­доор зэвсэг хийн төрийн тө­лөө­лөгчийг эсэр­гүүц­сэн нь нотлох баримтаар тогтоогдож байна. Энэ үймээ­нээс үүдэж 883 цагдаагийн ажилтан хүнд, хөнгөнөөр гэм­тэж, 118 аж ахуйн нэгж, 155 иргэнд 11 тэрбум төгрөгийн хохирол учирчээ. Тиймээс яллагдаг­чид гэмт үйлдэлдээ Эрүүгийн хуулийн 179 дүгээр зүйлийн 179.1, 155 дугаар зүйл (Гэмт хэрэг үйлдэн олсон эд зүйл гэд­гийг мэдсээр байж урьд­чилан амлалгүйгээр ав­сан)-ийн 155.1-д зааснаар тус тус яллагдана" гэлээ.

Харин шүүгдэгчид мэдүү­лэхдээ Д.Батбаяр (48 нас­тай, орчуулагч мэргэжил­тэй): Би 22 жил уулзаагүй найз С.Бат­баатартайгаа уулз­сан юм. Бид хоёр уулзсаны­хаа дараа Сүх­баатарын тал­байд зураг ава­хуулсан. Дол­дугаар сарын 1-нд би С.Бат­баатарынд архи ууж байгаад зургаа авахаар найз­тайгаа Сүхбаатарын тал­бай руу явсан. Тэнд 22.30 цагт очиход үймээн болж, МАХН-ын байр шатаж байсан. Бид хоёр тэнд байдлыг ажиглаад зогсч бай­тал хэсэг хүүхдүүд "Шангри­ла" зочид буудлын нэг буланд нь бөөгнөрөөд сууж байхаар нь "Та нар юу хийж байгаа юм" гэтэл хүүх­дүүд зугтсан. Сууж байсан газарт нь очиход хоёр ширхэг шилэн аяга, хөгжмийн өсгөгч хэвтэж байсан. Түүнийг цаг­даад өгөхөөр явж байгаад энгийн хувцастай хүмүүстэй таарсан. Тэр хүмүүс цагдаа байсан юм билээ. Тухайн үед би согтуу байсан учраас цагдаа нартай маргаж, Баруун дөрвөн зам дахь Хэрэг бүрт­гэх газарт хүргүүлсэн. Түү­нээсээ "Ганц худаг" руу ачигд­сан гэв.

С.Батбаатар (49 настай. Эхнэр, нэгдүгээр ан­гид сурдаг хүү, нэг ой өнгөрч байгаа ихэр хүүхдүүдийн хамт амьдардаг): Би гэртээ утас засаад сууж байтал Д.Бат­баяр манайд ирсэн. Бид хоёр зургаа авахаар Сүхбаатарын талбайд очсон. Хүүхдүүдийн авсан эд зүйлийг цагдаад өгөхөөр явж байтал, найз маань цагдаа нартай марга­сан. Цагдаа нар намайг гэртээ харь гэсэн. Харин би найзыгаа согтуу байхад нь ганцааранг нь орхиж чадаагүй. Дагаж Хэрэг бүртгэх газарт очиж, хамт "Ганц худаг" руу ачигд­сан.

Д.Заминдин (28 настай. Бага боловсролтой): Би долду­гаар сарын 1-нд Дарханаас 22.00 цагийн орчимд нийс­лэлд ирсэн. Микроавтобусаар ирсэн учраас "Драгон" авто вокзалд буугаад "Цамбагарав"-ын ойролцоох гэр хороолол руу алхаж явсан юм. Гэр хороо­лол золбин нохой ихтэй боло­хоор чулуу барьж явсан юм. Гэтэл цагдаа таарч "Нийслэлд Онц байдал зарласан байхад харанхуй шөнө юу хийж яваа юм" гээд нэгжсэн. Барьж яваа чулууг минь хараад шууд машинд суулган Хэрэг бүрт­гэх газарт авчирсан. Тэнд зодож байгаад Сүхбаатарын талбай орсон гэх мэт худал зүйл бичсэн мэдүүлэгт гарын үсэг зуруулсан. Би үймээнд оролцоогүй.

Б.Оюунболд (19 настай. Бага боловсролтой): Би ба­рилгын компанид ажилладаг. Тэр өдөр ажлаа тараад Ба­руун дөрвөн замаас Улаан­хуаран явдаг автобусанд суусан. Зам түгжрээд бай­хаар нь автобуснаас бууж Сүхбаатарын талбайд очсон. Тэнд хүмүүс "архи уу" гээд бай­хаар нь жаахан архи уусан. Улмаар тэр хүмүүстэй Хуримын ордны дэргэд дахин архи ууж байгаад, ажил руугаа явсан. "Мэргэжилтний 20" автобусны буудлын дэргэд явж байхад цагдаа нар барь­сан.

Б.Болормаа (34 настай, эмэгтэй. Хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг): Би "Нарантуул" захад хоол хийж зардаг. Дол­дугаар сарын 1-нд II эмнэлэгт очиж бамбай булчирхайны шинжилгээ өгснийхөө хариуг авчихаад Сүхбаатарын тал­байд болж буй жагсаалыг со­нирхохоор очсон. Намайг тэнд очиход 14.30 цаг болж байсан. Б.Жаргалсайхан үг хэлэхийг хараад зогсч байтал шил түүдэг хүүхдүүдийг цаг­даа нар өшиглөөд байсан.

Тэр хүүхдүүдийг өмөөр­төл цагдаа намайг дором­жилсон. Тэгэхээр нь уур хү­рээд хэдэн хайрга авч шидсэн ч цагдааг оноогүй. Би тэгэс­гээд л гэр рүүгээ явсан. Гэртээ очиход 16.40 цаг болж байлаа. Намайг МАХН-ын байрны орчимд байхад үймээн дэг­дээгүй, байдал нам жим бай­сан гэж мэдүүллээ.

Шүүгдэгчдийн мэдүүл­гийн дараа хавтаст хэрэг дэх нотлох баримтыг шинэчлэн судалсан юм. Хавтаст хэрэг дэх Д.Заминдингийн мэдүү­лэг шүүх хурал дахь ярьс­наас зөрж байлаа. Тэрбээр мөрдөн байцаалтын үед  мэ­дүүлэхдээ "Драгонд автобус­наас буугаад такси барин Сүхбаатарын талбайд очсон. Улмаар хүмүүстэй архи уун, чулуу шидсэн" гэсэн байв.

Улсын яллагч хавтаст хэрэг дэх мэдүүлгийг уншаад ялын санал танилцууллаа. Ингэхдээ Д.Батбаяр, С.Бат­баатар нар Эрүүгийн хуулийн 155 дугаар зүйлийн 155.1-д зааснаар гурван сар баривч­лах, Д.Заминдин, Б.Оюунболд нарт Эрүүгийн хуулийн 155 дугаар зүйлийн 155.1-д заас­наар гурван сар, 179 дүгээр зүйлийн 179.1-д зааснаар гурван жил хорих. Эдлэх ялыг нэгтгээд тус тус гурван жил гурван сар хорих, Б.Болор­маад  Эрүүгийн хуулийн 179 дүгээр зүйлийн 179.1-д заас­наар гурван жил хорих санал­тай байгаагаа хэллээ.

Харин шүүгдэгч Д.Замин­дин­гийн өмгөөлөгч Наран­цэцэг цагаатгах үгэндээ "Ми­ний үйлчлүүлэгч нохойноос айж чулуу барьсныхаа төлөө ийм хүндэвтэр гэмт хэрэг үйлдсэн гэдгээр хилс ял хү­лээх гэж байна. Барьж явсан чулууг хаанаас авсан гэдгийг тогтоогоогүй. Мөн Дархан-Уул аймгаас хамт ирсэн жо­лоо­чоос гэрчийн мэдүүлэг аваа­гүй. Зөвхөн яллах гэж нотлох баримт цуглуулсан. Мөн би­чиг үсэг мэдэхгүй хүнийг хүчилж, мэдүүлэгт гарын үсэг зуруулсан. Хүмүүсийг ингэж хоморголон ял төлөвлөх эрх улсын яллагчид байхгүй. Шүүгчээс хүсэхэд хараат бус зарчмаа баримтлан, хэнд ч хоморголон ял оноохгүй байхыг хүсье" гэсэн юм.

Шүүгдэгч Б.Болор­маа­гийн өмгөөлөгч Б.Баттөмөр "Улсын яллагчийн яллах дүг­нэлтэд миний үйлчлүүлэгчийг сонгуулийн дүнг эсэргүүцэх нэрийдлээр жагсаалд оролц­соны улмаас 11 тэрбум төг­рөгийн хохирол учруулж, 400 шахам цагдааг гэмтээсэн гэжээ. Энэ бол үнэнд нийцэх­гүй. Б.Болормаа үймээн боло­хоос өмнө МАХН-ын байрны ойролцоо очиж, өөрийг нь доромжилсон цагдааг эсэр­гүүцсэн. Цагдаа руу шидсэн жаахан хайрга нь ч түүнийг оноогүй. Үндсэн хуульд Мон­гол Улсын иргэн нутаг дэвс­гэр дээрээ чөлөөтэй зорчих эрхтэй гэдэг. Гэтэл МАХН-ын байрны ойролцоо очсон хүн бүрийг яллах гэж байгаа нь хууль бус. Мөн шүүгдэгчдэд Эрүүгийн хуулийн зүйл заал­тыг бөөнөөр нь тулгаж байгаа нь хууль зөрчиж байна" гэлээ.

Ингээд шүүх хурал ар­ваад минут завсарласны дараа тогтоолоо уншсан юм. Тогтоолд зааснаар Д.Батбаяр, С.Батбаатар нарыг гурван сар ба­ривчлах, Д.Заминдин, Б.Оюун­болд, Б.Болормаа нарт Эрүүгийн хуулийн 179 дүгээр зүйлийн 179.1-д заас­наар тус бүр гурван жил хорих ял шийтгэж байгаагаа дурджээ. Д.Батбаяр, С.Бат­баатар нарын хоригдсон хуга­цааг ял эдэлсэнд тооцон, чөлөөлөхөөр болов. Харин бусад ялтнуудын ялыг жи­рийн дэглэмтэй эрэгтэй, эмэг­тэйчүүдийн хорих ангид эдлүүлэхээр боллоо.

Д.Зулцацрал: Нөхөрт маань хүчин, үймээнд оролцсон гэх хоёр хэргийн нэгийг хүлээ гэж тулгаж, зодсон

Сүхбаатар дүүргийн ан­хан шатны шүүх хурлын дараа Д.Заминдингийн эх­нэр Д.Зулцацралаас зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Танай нөхөр шүүх хуралд хавтаст хэрэг дэх мэдүүл­гээсээ өөр зүйл яри­лаа. Яагаад мэдүүлгээсээ буцсан юм бол?

-Манай хүн тэр өдөр 22.00 цагийн үед хотод орж ирлээ гэж цагаан утсаар дүү рүүгээ ярьсан. Тэгээд гэр рүүгээ алхаж байхад нь цагдаа барь­сан юм билээ. Хэрэг бүртгэх газарт хүргэсэн цагдаа "Чи хэдэн цагдаа алсан бэ. Хэний даалгавраар явсан бэ" гэх мэт утгагүй зүйл асуугаад бай­хаар нь хөдөөнөөс дөнгөж ирсэн учраа хэлээд сууж байтал том биетэй цагдаа орж ирсэн гэдэг. Тэрбээр "Наадах чинь биедээ шивээстэй. Өмнө нь ял хүлээж байсан этгээд. Хувцсыг нь тайлж, бороохойдож байгаад хэрэг хүлээлгэ" гээд зодсон гэсэн. Улмаар "Чи хүчингийн хэрэг хүлээсэн гэдгийг хүлээ. Эс­вэл МАХН-ын байранд очиж, үймээнд оролцсон гэж мэ­дүүл" гээд цохиод байж. Эх­нэр, хүүхэдтэй хүн хүчин хийсэн гэж худал мэдүүлэ­хээс санаа зовоод үймээнд оролцсон гээд худал ярь­чихсан байна лээ. Тэр ч бүү хэл байцаагчид манай нөхрийг удаа дараа зодсон. "Ганц худаг"-т хоригдож бай­хад нь эргэж очиход нурууг нь бороохойдож зодсон нь идээлээд ногоорчихсон бай­лаа.

-Цагдаа нар нөхрийг чинь зодсон бол яагаад гомдол гаргаагүй юм бэ?
-Би цагдаа болон мөрдөн байцаагч зодож, хүчээр мэ­дүүлэг авсан тухай гомдол гаргаж Монгол Улсын Ерөн­хийлөгч, Нийслэлийн ерөнхий прокурорт өгсөн. Аль алинаас нь хариу ирээгүй.

-Танай нөхөр хүчээр авсан мэдүүлгийг хүлээн зөвшөөрч гарын үсэг зур­сан байна лээ?
-Нөхөр маань хоёрдугаар ангид ороод л сургуулиас гарчихсан. Бичиг үсэг мэддэг­гүй. Байцаагчид нь мэдүү­лэгтэй нь танилцуулдаггүй юм байна лээ. Би хөөцөлдөж байж батлан даалтад гаргасны дараа прокурор нь "Танай хүний хэргийг хэрэгсэхгүй болгох байх" гэсэн. Тэгээд маргааш нь очтол Эрүүгийн хуулийн 155-д зааснаар нэ­мээд яллачихсан байлаа. Нөхрийг маань яллах дүгнэл­тээ зөвшөөрч байна гэж га­рын үсэг зур хэмээн тулга­сан. Тэр дүгнэлтийг нь зөв­шөөрөхгүй байна гэж бичиж чадахгүй болохоор нь өмнөөс нь би бичсэн. Бичиг мэддэггүй гэдгийг нь байцаагч, прокурор нь ч мэдэж байгаа.

-Хөдөөнөөс ирээд шууд гэр рүүгээ явсан гэдгийг нотлох хүн байхгүй юу?
-Хамт ирсэн жолооч нь 22.00 цаг өнгөрч байхад хотод ирсэн гэдгийг гэрчилмээр байна гэж прокурортой уул­захад тодорхойлолтоо бичээд үлдээ л гэсэн. Ямар ч гэрчийн мэдүүлэг аваагүй. Гэр рүү­гээ утсаар ярьсныг ч тоогоо­гүй. Ер нь яллахыг л чухал­чилсан. Гэр хорооллын но­хойноос болгоомжилж чулуу барьсных нь төлөө гурван жил хорих ял оноож байгаад гом­долтой байна гэв.

Б.Нэргүй: Хүүхдүүдийг,  өөрийг нь доромжилсон цагдаа руу хайрга шидсэний төлөө ийм ял оноож байгаад гомдож байна

Анхан шатны шүүх ху­рал завсарлах зуурт шүүгдэгч Б.Болормаа­гийн эгч Б.Нэргүйтэй цөөн хором ярилцлаа.

-Дүү чинь хэдүүлээ амь­дардаг вэ?
-Дүү маань найм, 11 нас­тай хоёр хүүхэдтэйгээ айлын хашаанд, гэр түрээслэж амь­дардаг. Нөхөр нь тусдаа бай­даг. Миний дүү бууз хийж "Нарантуул" захад зарж, хоёр хүүхдээ болгодог. Хоол зарж олсон орлого нь хоёр, гурван мянга л болдог байх.

-Долдугаар сарын 1-нд яагаад үймээнд очсон юм бол?
-Бамбай булчирхай нь зүрхэндээ нөлөөлчихсөн, бие муутай юм. Түүнийгээ эмч­лүүлчих санаатай шинжилгээ өгснийхөө хариуг авч явсан юм билээ. Эмнэлгээс гараад явж байхад нь жагсаал таарч л дээ. Тэгээд Б.Жаргал­сай­ханыг амьдаар нь харъя гээд үг хэлэхийг нь хүлээгээд зогсч байсан гэсэн.

-Тэгээд яагаад цагдааг эсэргүүцсэн гэнэ?
-Жаргалсайхан үг хэлэ­хийг сонсч байхад нь хэдэн хүүхэд шил түүж таарсан гэдэг. Тэр хүүхдүүдийг цагдаа нар заамдаж, зодож хөөгөөд байхыг хараад гэнэт хоёр хүүхэд нь нүдэнд харагдсан байна лээ. Тэнд байсан хү­мүүс ч "Наад хүүхдүүд чинь ундааны сав авч л байг" гэж хашгирсан гэсэн. Миний дүү ч гэсэн хүүхдүүдийг тавиач гэж хэлсэн байна лээ. Гэтэл нэг цагдаа "Чи нүүрээ угааж чадахгүй байж юугаа хийж яваа юм. Энд гуйлгачингууд ирсэн юм уу" гэхчилэн доромжилж, зайл гэх мэтээр хараасан гэсэн. Угаасаа бам­бай булчирхай нь томор­чихсон, амархан гомдож, уур­ладаг учраас газраас нойтон хайрга аваад цагдаа руу шид­сэн гэсэн. Шидсэн жижиг чулуу нь өнөөх цагдааг ч оноогүй гэдэг. Тэгээд л гэр рүүгээ явсан.

-Хэзээ цагдаад баригд­сан юм бэ?
-Нөхөр нь салсан ч гэсэн хүүхдүүддээ сард 50 мянган төгрөг өгдөг. Тэр мөнгөө өгөхгүй болохоор нь ажил дээр нь очих гээд долдугаар сарын 3-нд МУИС-ийн орчимд явж байтал цагдаа нар таа­раад "Та чулуу шидсэн эмэг­тэй мөн байна" гээд барив­чилсан байгаа юм. Үнэнээ мэдүүлснээс хойш гадуур байцаагдаж байсан. Гэтэл Сүхбаатар дүүргийн шүүх таслан сэргийлэх арга хэм­жээг нь өөрчилж, арваад хо­но­гийн өмнө гэртээ хүүхэд­тэй­гээ байхад нь барьж, хорь­сон байна лээ. Хүүхэд нь уйлаад гэртээ хоцорсон хэрэг.

-Дүүд чинь ял оноох болов уу?
-Миний дүү зүгээр явж байгаад төрийн цагдаа руу дай­раагүй. Хүүхдүүдийг, өөрийг нь доромжилсны ха­риуд цагдаа руу хайрга шид­сэн. Өт ч гэсэн өөрийг нь хатгахаар хөдөлдөг байх. Ингэлээ гэж ял оноохгүй байх. Миний дүү МАХН-ын байрыг галдан шатааж, үймээнд оролцоогүй. Хүн гэмтээгээгүй.

-Хүүхдүүдийг нь харж хандах хүн бий юу?
-Эднийх манайхаас хол амьдардаг. Бид ч тэр бүр туслаад байдаггүй. Хүүхдүү­дийг нь харж хандах хүн байх­гүй.

Энэ байдлыг нь шүүх харж үзэх байх гэж ярьсан юм. Харин шүүх хурлын да­раа "Үнэхээр хэлэх үг алга. Хүүхдүүдийг,  өөрийг нь до­ромжилсон цагдаа руу хайрга шидсэний төлөө ийм ял оноож байгаад төрд гомдож байна. Бид давж заалдах болно" гэсэн юм.

Б.Цэцэгдэлгэр