Монгол Улсын хуулиудад "уучлал", "өршөөл", "цагаатгал" гэсэн гурван ойлголтыг тус тусад нь тодорхойлж, үйлчлэх нөхцөл,  шийдвэр гаргах түвшин нь ч харилцан адилгүй байдаг. Эдгээр нь бүгд эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх, хөнгөвчлөх арга хэмжээ хэдий ч эрх зүйн үр дагавар, хэрэгжүүлэх журам нь мөн харилцан адилгүй юм.

Тус бүрд нь тайлбарлавал:

1. УУЧЛАЛ: 

Эрүүгийн хуулиар тодорхойлогдох нь:

• Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хүрээнд хэрэгждэг
• Монгол Улсын Ерөнхийлөгч шийдвэр гаргаж, тодорхой этгээдэд уучлал үзүүлж болно.
• Энэ нь тухайн хүн эрүүгийн хариуцлагаас бүрэн буюу хэсэгчлэн чөлөөлөх, эсвэл ялын хугацааг багасгах, ял эдлэхээс чөлөөлөх зэргээр илэрнэ.

Эх сурвалж: Монгол Улсын Үндсэн хууль (1992), 33.1.8-р зүйл: "Ерөнхийлөгч дараах үндсэн бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ... Уучлал үзүүлэх”.

Онцлог:

• Хувь хүн рүү чиглэдэг.
• Ял шийтгэл хүчин төгөлдөр болсон ч уучилснаар хэрэгжихгүй болох боломжтой.
• Уучлал нь тухайн хүний гэм буруутайг үгүйсгэхгүй

2. ӨРШӨӨЛ

Эрүүгийн хуулиар тодорхойлогдох нь:

• Өршөөл үзүүлэх асуудлыг Улсын Их Хурал хууль баталж шийддэг.
• Өршөөлийн хуульд тодорхой бүлэг этгээд (нас, өвчтэй эсэх, анх удаа үйлдсэн эсэх гэх мэт) хамрагдах нөхцөлийг заана.

Үүний үр дүнд:

• Эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлөх
• Ялын үлдсэн хугацааг хасах
• Эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгох зэрэг боломжтой.

Эх сурвалж: "Өршөөл үзүүлэх тухай хууль” – УИХ батална (сүүлийнх нь 2021 онд батлагдсан). 

Монгол Улсын Үндсэн хуульд 25.1.14-д зааснаар Өршөөл үзүүлэх тухай хууль батлах нь зөвхөн УИХ-ын бүрэн эрхэд хамаардаг.

Онцлог:

• Олон хүнд хамарсан, нийтлэг үндэслэл бүхий арга хэмжээ.
• Хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт, шүүхийн шат дамжлагад байгаа хэргүүдэд ч хамаарч болно.
• Гэм буруутайг хүлээн зөвшөөрсөн ч, төрөөс өршөөсөн гэсэн утгатай.

3. ЦАГААТГАЛ

Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль, Эрүүгийн хуульд:

• Гэм буруугүй нь тогтоогдсон этгээдийг цагаатгаж, нэр төр, эрхийг нь сэргээх үйл явц.

Цагаатгалыг дараах тохиолдолд хийнэ:

• Эрүүгийн хэрэгт холбогдсон ч гэмт хэрэг үйлдээгүй нь нотлогдсон
• Шүүхийн шийдвэр хүчингүй болж, гэмт хэрэгтэн бус болох нь нотлогдсон

Эх сурвалж: Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль (2021), 36.2.5-р бүлэг: Шүүгдэгчийн холбогдсон үйлдэл, эс үйлдэхүй нь гэмт хэргийн шинжгүй, эсхүл шүүгдэгч гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдоогүй бол шүүх цагаатгах тогтоол гаргана.

Онцлог:

• Гэм буруугүйг хууль ёсоор тогтоосон.
• Нэр төр, ажил мэргэжил, эрх зүйн байдал нь бүрэн сэргээгдэнэ.
• Хуулийн байгууллагууд хохирол барагдуулах үүрэгтэй болдог.

Эх сурвалж: Монгол Улсын хуулиуд