Чернобылийн атомын цахилгаан станцын даргаар ажиллаж байсан Виктор Брюханов энэ сарын 13-нд "Ведомости" сонинд ярилцлага өгчээ. Тэрбээр Фүкүшима атомын цахилгаан станцад үүссэн нөхцөл байдлын талаарх бодлоо дэлгэсэн байна. Дашрамд дуулгахад, Виктор Брюханов 1986 оны дөрөвдүгээр сарын 26-нд Чернобылийн сүйрлийн буруутнаар татагдаж, 10 жилийн ял сонсож, 1991 онд өршөөлөөр суллагдсан юм.

-Таны бодлоор Чернобылийн түүх Фүкүшимад давтагдах аюултай юу?
-Би тэгж бодохгүй байна. Фүкүшима атомын цахилгаан станцын хөргөх төхөөрөмжүүдийн дараалсан дэлбэрэлт боллоо. Аз болж үүнд реактор өртөөгүй. Хэрэв дэлбэрэлт реакторт нөлөөлсөн бол аюул ойрхон байна гэж ойлгож болно. Хөргөх төхөөрөмжөөс бага хэмжээний цацраг идэвхт бодис ялгарна. Үндсэн реакторт нөгөө цацраг идэвхт бодис чинь тонн тонноороо байгаа.

-Тэнд цацраг идэвхт бодис тархсан. Харин хэдий хэмжээний талбайд тархах бол?
-Шуудхан хэлэхэд салхины чиглэлээс их зүйл хамаарна. Чернобылийн сүйрлээс үүдсэн цацраг идэвхт бодис баруун зүгт давамгай тархсан. Харин би Японыг дайрах салхины чиглэлийг сайн мэдэхгүй байна. Саяхан телевизээр салхины чиглэлийг зүүн хойд гэж мэдээлсэн. Тэгэхээр ОХУ, БНХАУ-ын бүс нутагт цацраг идэвхт бодис тархах аюултай.

-Тэгэхээр нэлээд хэмжээний газарт тархах аюултай юм байна. Үүнийг ямар аргаар зогсоох вэ?
-Чернобылийн цацраг идэвхт бодисын тархалтыг IFS аргаар багасгаж байсан. Энэ бол пуужингаар цацраг идэвхт бодисыг саармагжуулж байсан гэсэн үг. Энэ аргыг япончууд хэрэглэхгүй болов уу. Яагаад гэвэл Зөвлөлт холбоот улсын эрх баригчид IFS-ийн хэмжээ хэтэрвэл цөмийн дэлбэрэлтээс ялгаагүй аюул тарина гэдгийг мэдэж байсан. Иймээс ч тэд маш хэцүү шийдвэр гаргасан.

-Коммунист намын төв хороо ийм шийдвэрийн талаар тухайн үед яагаад мэдээлээгүй юм бол?
-Цацраг идэвхт бодисын тархалтыг саармагжуулах нь нууц ажиллагаа байсан. Мэдээлэх шаардлагагүй. Тэгвэл олон улсын эсэргүүцэлтэй тулгарах байсан.

-Ингэхэд 4.3 тэрбум квт/цаг эрчим хүчийг гаргах чадвартай Чернобылийн атомын цахилгаан станцийг яагаад Украинд барих болсон юм бэ?
-Магадгүй Москваг эрсдэлээс зайлуулахын тулд байж болно. Танай гэрийн хажууд тэсрэх бөмбөг хадгалвал танд ямар санагдах вэ. Энэ бол ийм л асуудал.

-Дэлбэрэлт болох үед хэдэн тонн цацраг идэвхт бодис тархсан юм бэ?
-142 тонн цацраг идэвхт бодис байсны найман тонн нь гадагш тархсан. Эхний тооцоогоор 6.7 тонн гэж байсан. Хожим нь мэргэжилтнүүд найм гэдгийг баталсан. Припять хотод одоо Франц, Германы шинжээчид ажиллаж байгаа. Тэд цацраг идэвх бодисыг хэрхэн саармагжиж байгааг судалдаг гэсэн.

-Тус хотын иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэхэд өмссөн хувцастай нь авч явсан. Энэ нь ямар учиртай юм бэ?
-Цацраг идэвхт бодисын тархалт хүүхдийн тоглоомонд хүртэл шингэсэн байсан. Тэгээд цэргүүд иргэдийг бичиг баримтаасаа бусдыг үлдэхийг шаардсан. Дараа нь тэднийг гурван автомашин дамжуулж, хяналт шалгалтад оруулж, цацраг идэвхт бодисын аюулыг саармагжуулсан.

-Гэхдээ 1995 оноос хойш цацраг идэвхт бодист хордсон хүүхдүүд мэндлэх боллоо. Бүрэн саармагжуулаагүй гэж үү?
-Саармагжуулах ажиллагааг амжилттай явуулсан гэж Коммунист намын төв хорооноос мэдээлж байсан. Би тухайн үед шоронд байсан л даа. Тэгээд миний сэтгэл амарсан. Харин сүүлд цацраг идэвхт бодист хордсон хүүхэд мэндлэх болсон нь хамгийн аймшигтай. Саармагжуулах ажиллагаа нэлээд зардал өндөртэй явагддаг. Миний бодлоор эдийн засгийн хувьд хүндрэлтэй байсан Зөвлөлт холбоот улс нэмж 1.9 тэрбум ам.доллар гаргахаас эмээсэн болов уу.

-Зарим мэргэжилтэн Чернобылийг Украины эрх баригчдад анхааруулга өгөх зорилгоор осол гаргасан гэж тодорхойлдог шүү дээ?
-Ингэж бодож болох л юм. Гэхдээ Зөвлөлт холбоот улсын хамгийн олон атомын цахилгаан станц байрладаг улс нь Украин байсан. Энэ хоёрын улс төрийн харилцаа тааруу байсан үед Чернобыль сүйрсэн нь хардлага төрүүлдэг.

-Одоо Чернобылийн ойр орчмын 40 гаруй км-т хүн амьдардаггүй гэсэн нь үнэн үү?
-Тийм ээ. Яг л лааны тосон хот шиг л байгаа.

-Энэ жил аймшигт дэлбэрэлт болсны 25 жилийн ой тохионо. Эргэн дурсах үйл ажиллагаанд та оролцох уу?
-Би одоо Ташкент хотод амьдарч байгаа. Намайг урьвал би очно.

Д.Түвшинтөр http://www.niigmiintoli.mn/