Ирэх долоо хоногт шинэ УИХ байгуулагдаж, шинэ Зас­гийн газрын бүтцийг хэлэлцэж магадгүй байгаа. Үүнтэй хол­богдуулан Монгол дээд сургуулийн эрдэмтэн, багш нар Засгийн газрын одоогийн бүтцийг шүүмжилж өөрсдийн гэсэн хувилбаруудыг гарган танилцуулж байна. Засгийн газрын болон УИХ-ын шинэ бүтцийн талаарх судалгаагаа  тэд гурван жилийн турш хий­жээ. Судалгааныхаа ажлын шинэ үр дүнг  парламентад суудалтай намуудын дарга нар, УИХ-ын шинэ гишүүдэд хүргэх цаг нь ирсэн гэж үзсэн бөгөөд энэ тухай өчигдөр хэвлэлийнхэнд мэдээллээ.

Шинэ Засгийн газар үрэл­гэн биш, оновчтой бүтэцтэй байх талаар парламентад суудалтай намуудын төлөө­лөл, эрдэмтэд оролцсон нээлт­тэй хэлэлцүүлгийг ой­рын өдрүүдэд зохион бай­гуулж өгөөч гэсэн хүсэлтийг Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяраас   тэд хүсч байгаа юм байна. Засгийн газар дутуу, оновч­гүй бүтцээр ажиллаж,  бодло­го боловсруулах хэрэг­жүүлэх ажил нь  үр дүнгүй  байгааг  шүүмжилж засах  талаар эрдэмтэд санал дэв­шүү­­лэх хэрэгтэй.

УИХ, Засгийн газар татвар төлөгчдийн мөнгийг  хэр зэрэг ашигтай  зарцуулж буйг хянах, шүүмжлэх тэрч байтугай огцруулах эрх  ард түмэнд бий гэдэг үндэслэлээр тэд дараах хүсэлтээ гаргаж бай­гаа аж. 

Юуны түрүүнд арвилан хэмнэлттэй Засгийн газрыг байгуулах хэрэгтэй. Ингэ­хийн тулд  Монголын төр БНСУ-ын жишгээр ажиллаж тэр улс орноос суралцах нь чухал.  Тус улс  энэ долоо хоногоос тэгш тоотой өдрүү­дэд төр засгийнхан, сондгой тоотой өдрүүдэд хувийнхан ажилдаа машин унаж ирэх журамтай болжээ. Хэрвээ нефтийн үнэ 150 ам.дол­ла­раас  давбал, албаны машин унахыг 30 хувь багасгах тухай ч ярьж байгаа аж.  

Монгол дээд сургуулийн захирал Эдийн засгийн ухаа­ны доктор Н.Дашзэвэг "Зас­гийн газрын одоогийн бүтцэд  байх ёстой хамгийн гол яамаа орхигдуулсан. Тэр нь Үндэс­ний хөгжлийн яам  буюу эдийн засгийн хөгжлийн яам. Мон­гол Улс хөгжиж  байгаа орны хувьд энэ яамаа "Үндэсний хөгжлийн" гэж нэрлэх нь оновч­той байна. Ийм яам­гүйгээр явж ирснээр  өнгөр­сөн 10 гаруй жилд Монгол Улс нийгэм эдийн засгийнхаа гол асуудал болох ажилгүйдэл ядуурлыг арилгаж дундаж  чинээлэг ангийг байгуулах ажилд ахиц дэвшил гаргаж чадсангүй. Энэ нь хадланд ачаа дүүрэн юмтай очсон боловч хадуураа мартсан хүнтэй  л адил юм.  Монголын төр стратеги хэрэгжүүлэх нь  байтугай төлөвлөж боловс­руулах чадавхигүй байгаа. Энэ нь мөн л  салбарууд, бүс нутаг, эдийн засаг, нийгэм гэх мэтийг нэгэн зорилгод нэгтгэн зангидах үүрэг бүхий эдийн засгийн хөгжлийн яамгүй бай­гаатай холбоотой.

Засгийн газар хэтэрхий салбарыг баримталсан бүтэц­тэй байгаа нь салбар хооронд хүнд суртал, үүсгэж эцсийн үйлдвэрийн салбарууд хөгжи­хөд саад болсоор ирлээ. Үүний нэг жишээ нь  хөдөө аж ахуйн  түүхий эдийг боловс­руулах үйлдвэр хөгжиж ча­дах­гүй байгаа явдал. 

Энэ утгаараа Засгийн газрын бодлого яам-агентлаг гэсэн бүтцээр дамжих болсон нь жижиг эдийн засагтай Монголд томдож, давхцал гарч,  хариуцлага олон дарга нарын дунд замхарч ажил эзэнгүйдэж үр дүн, ашиг хангалтгүй болсон. Ялангуяа мэргэжлийн хяналтын газар гэсэн бүх салбарыг хамарсан   "Засгийн газар" бий болсноор дарга нар хариуцлагаа хөл бөмбөг болгосон. Яам агент­лаг сайд даргаасаа эхлээд мэргэжлийн биш, тохиолдлын чадваргүй хүнээр дахин да­хин солигдож нэрнээс цааш­гүй болж хувирчээ. Яамдын сайд солигдох бүрт мэргэж­лийн биш, сайн дурын уран сайханчдаар сэлбэгдэх болсон. Салбараа гадарлах­гүй хүн сайд даргаар очихоор бодлого нь зөв байх үндэс­лэлгүй.  Монгол орон хөгж­лөө­рөө наад зах нь хоёр хөр­шөөсөө хол хаягдсаар байгаа гол шалтгаан бол мэдлэг чадваргүй хүмүүсээр УИХ, Засгийн газраа ээлж да­раа­лан  бүрдүүлж ирсэнтэй хол­боотой. Энэ алдааг давтуу­лах­гүй гэсэндээ бид дуугүй сууж чадсангүй" гэж байлаа. 

   Засгийн газрын шинэ бүт­цийг дараах арван яамтай бүрэлдүүлэхийг тэд  санал болгож байна.   1.Үндэсний хөгжлийн яам. Үүн дотроо Үндэсний хөгж­лийн хүрээлэн,Улсын нөө­цийн газар, гааль тарифийн зөвлөлийг багтаах.
2.Үйлдвэр-Хөдөө аж ахуйн яам
3.Сангийн яам
4.Байгалийн нөөц, аялал жуулчлалын яам
5.Дэд бүтцийн яам. Үүн дотроо эрчим хүч, барилга, тээвэр, холбоо
6.Хууль зүйн яам
7.Гадаад харилцаа, худалдааны яам
8.Боловсрол, шинжлэх ухаан, соёлын яам (Яам, Шинжлэх ухааны академи гэсэн давхардсан бүтэц байгааг болиулах)
9.Эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын яам
10.Хүчний яам (Үүн дот­роо Хилийн цэрэг, Онцгой байдлын газар, арми, таг­нуулын газар багтах )

Түүнчлэн дараах агент­лагуудыг татан буулгах са­налтай байна.
1.Төрийн өмчийн хороо, Үнэт цаасны хороо, Санхүү­гийн зохицуулах хороо, Шу­дарга бус өрсөлдөөнийг зохи­цуулах газрыг тус тус  татан буулгаж Үндэсний хөгжлийн яамны газар, хэлтэс болгох.
2. Мэргэжлийн хяналтын газрыг өөрчилж яамд-аймаг хотын бүтцэд оруулах
3.Гадаадын хөрөнгө оруу­лалт, гадаад худалдааны агентлагийг татан буулгаж, гадаад харилцаа худалдааны хэлтэс болгох.
4.Шинжлэх ухааны ака­деми, философи, социологи, эрхийн хүрээлэн гэх мэт шаардлага багатай бүтцийг татан буулгаж, заримыг нь их дээд сургуульд нийлүүлж хүрээлэн, дээд сургууль, хамтлагууд төсвийн мөнгөний төлөө бодит үр дүнгээр шу­дарга өрсөлддөг болгох.

   Эдгээрээс гадна: 
-Яамдын дэргэд эрдэмтэд төрийн бус байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн бодлого хяналтын зөвлөл байгуулах
-Ерөнхий сайдаар ах­луул­сан сар бүр хуралддаг үйлдвэржүүлэх зөвлөлийн эрдэмтэд, ТББ, УИХ-ын тө­лөө­лөл бүхий зөвлөл бай­гүулах
-Хоёроос доошгүй эмэг­тэй сайдтай байх
-Яамдын төрийн нарийн бичгийн дарга, газрын дарга нарын эрх үүргийг нэмж, дэд сайдгүй болох зэргийг мөн санал болгож байгаа аж.

    УИХ-ын бүтцийн хувьд:
-Иргэдийн санал гомдол хэлэлцдэг байнгын хороо байгуулах
-УИХ-ын дэргэд  эдийн засгийн зөвлөхүүдийн алба байгуулах
-Байнгын хороодын ху­ралд ТББ, Иргэний нийгэм, эрдэмтдийн санал хүсэлтийг сонсдог журамтай болох
Энэ сэдвийн хүрээнд парламентын намуудын удирд­лага, УИХ-ын шинэ удирдлага шинэ Ерөнхий сайдтай уулзаж илүү дэлгэ­рэн­гүй ярилцах хүсэлтэй байгаа юм байна. 

   Засгийн газрын шинэ бүт­цийг дараах арван яамтай бүрэлдүүлэхийг тэд  санал болгож байна.   1.Үндэсний хөгжлийн яам. Үүн дотроо Үндэсний хөгж­лийн хүрээлэн,Улсын нөө­цийн газар, гааль тарифийн зөвлөлийг багтаах.
2.Үйлдвэр-Хөдөө аж ахуйн яам
3.Сангийн яам
4.Байгалийн нөөц, аялал жуулчлалын яам
5.Дэд бүтцийн яам. Үүн дотроо эрчим хүч, барилга, тээвэр, холбоо
6.Хууль зүйн яам
7.Гадаад харилцаа, худалдааны яам
8.Боловсрол, шинжлэх ухаан, соёлын яам (Яам, Шинжлэх ухааны академи гэсэн давхардсан бүтэц байгааг болиулах)
9.Эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын яам
10.Хүчний яам (Үүн дот­роо Хилийн цэрэг, Онцгой байдлын газар, арми, таг­нуулын газар багтах )
Түүнчлэн дараах агент­лагуудыг татан буулгах са­налтай байна.
1.Төрийн өмчийн хороо, Үнэт цаасны хороо, Санхүү­гийн зохицуулах хороо, Шу­дарга бус өрсөлдөөнийг зохи­цуулах газрыг тус тус  татан буулгаж Үндэсний хөгжлийн яамны газар, хэлтэс болгох.
2. Мэргэжлийн хяналтын газрыг өөрчилж яамд-аймаг хотын бүтцэд оруулах
3.Гадаадын хөрөнгө оруу­лалт, гадаад худалдааны агентлагийг татан буулгаж, гадаад харилцаа худалдааны хэлтэс болгох.
4.Шинжлэх ухааны ака­деми, философи, социологи, эрхийн хүрээлэн гэх мэт шаардлага багатай бүтцийг татан буулгаж, заримыг нь их дээд сургуульд нийлүүлж хүрээлэн, дээд сургууль, хамтлагууд төсвийн мөнгөний төлөө бодит үр дүнгээр шу­дарга өрсөлддөг болгох.

Д.Цогзолмаа