НҮБ-ын Ерөнхий на­рийн бичгийн дарга Пан Ги Муны бичсэн нийтлэ­лийг Америкийн “Project Syndicate”-ээс манай со­нинд явуулсныг сонир­хуулъя.

Би НҮБ-ын Ерөнхий на­рийн бичгийн дарга болохоо­соо өмнө Азийн дипломат байсан. БНСУ-ын ГХЯ-ны сайдын албыг хашиж байхад манай Засгийн газар хоёр Солонгосын хурцадмал байд­лыг аль болох намжаахын төлөө ажилласан билээ. Дэл­хийн зарим улс орон хориг тавих, залхаах арга хэмжээ авахыг уриалж бай­хад БНСУ нь хэлэлцээг үр­гэлж­лүүлэх бодлогыг тууштай явуулсан юм.

Ингэхийн тулд ярьдаг шигээ бусдын үгийг сонсох хэрэгтэй байсан. Өөрөөр хэлэх юм бол ерөнхий зарч­маа баримтлахаас гадна эс­рэг талын байр суурь утгагүй, эвлэрэхийн аргагүй байсан ч хөл дээрээ босоход нь тус­лах хэрэгтэй юм.

Би НҮБ-д ч энэ зарчмаар ажиллаж байгаа бөгөөд дип­ломат , хамтран ажиллагааны хүчинд итгэдэг. Мэтгэлцээн, мэдэгдэл хийхээс илүү ярил­цахыг илүүд эрхэмлэдэг. Гэхдээ энэ бүхнээс илүү бодит үр дүнд хүрэхийг хичээж байна.

Мьянмард бид одоо яг л ийм зарчмыг баримтлан ажил­лаж байгаа. Миний тус­гай зөвлөх Ибрахим Гамбари Янгон руу саяхан буцсан. Түүний хамгийн гол зорилго нь Засгийн газар болон сөрөг хүчний хооронд, ялангуяа Аунг Сан Су Шид шударгаар зуучлах явдал. Мьянмарын эрх баригчид сөрөг хүчинтэй хэлэлцээ хийж ардчиллыг хөгжүүлж олон улсын бай­гуул­лагуудтай хамтран ажил­лах алхам хийх нь чухал юм.

Ийм зорилго тавьсан дип­ломатын ажил тийм ч амар­хан бүтдэггүй. Түүнийг дэм­жин алга таших нь ховор, гаднаас нь харахад ямар ч дэвшилт гарахгүй байгаа мэт харагдана.

Энэ нь хүний нүдэнд ха­раг­ддаггүй мөртлөө маш их хүч хөдөлмөр шаарддаг ажил. Утсаар ярьж, дэлхийн улс орнуудын удирдагчдыг ямар нэгэн алхам хийхийг ятгана. Эдгээр нь хоорондоо ямар ч авцалдаагүй алхмууд шиг заримдаа санагддаг. Гэвч бид том амжилтад хүрнэ хэмээн найдлага тавьдаг.

Тодорхой үр дүнг хүлээх аргагүй юм. Хичээж, өөрийн­хөө байр суурь дээр тууштай байхаас өөр арга байдаггүй. Энэ нь бүтэж ч магад, бүтэх­гүй байж ч мэднэ. Ингээд ямар нэгэн дэвшил гаргахын тулд дахин өөр арга хэрэг­лэнэ.

Дарфуртын асуудлыг ший­дэхийн тулд бид яг л ингэж байна. Би хаалттай хаалганы цаана Суданы Засгийн газар, босогчдын удирдагчид, хөрш орнууд, Африкийн Холбооны хамтран ажиллагчидтай гээд янз бү­рийн хүмүүстэй хэлэлцээ хийхэд хэдэн зуун цагийг зарцуулсан. Үүний хажуугаар энхийг сахиулах ажиллагаа­нуудаас хамгийн хүнд дээр нь ажиллаж байна. Энэ нь хэдэн зуун мянган дүрвэгс­дийг хамгаалах, хүнсээр хан­гахад чиглэгдсэн ажил. Мөн Ливид энхийн хэлэлцээ хийх ажлыг зохион байгуулан сан­хүүжүүлж байгаа.

Гэсэн хэдий ч би ази заг­варын дипломат ёсыг барим­талсаар ирсэн. Олон улсын байгууллагыг төлөөлөн хэ­лэл­цээний ширээний ард суухад ийм ёсыг баримтлах нь хэцүү байдаг бөгөөд ган­цаардуулдаг.

Азичууд бид хамгийн олон хүн амтай тив бөгөөд эдийн засгийн өсөлт нь хамгийн хурдацтай яваа. Манайх эрт­ний түүх, соёлтой. Гэхдээ олон улсын тавцан дээр бид түүн шигээ үүрэг гүйцэтгэ­дэггүй.

Ази НҮБ-д үүнээс илүү хувь нэмэр оруулах боломж­той. Боловсноор хэлэх юм бол одоогийнхоос илүү их хүмүүнлэгийн тусламж үзүү­лэх боломжтой юм. Бүс нут­гийн болон зах зээлийн интег­рацчилалын талаар яриагүй цорын ганц тив нь Ази.

Латин болон Хойд Аме­рикийн орнууд худалдааны чөлөөт бүс байгуулахыг аль хэдийнээс мөрөөдөж байгаа. Европчууд Европын нэгдсэн улс байгуулах тухай ярьж, Африкийн холбоо нь Аф­рикийн нэгдсэн улс болохыг эрмэлзэнэ. Тэгвэл яагаад Ази нэгдэж болохгүй гэж.

Азид бусад тивээс ял­гаатай олон зүйл байдаг. Түүх, янз бүрийн соёл, газар нутгийн шийдэгдээгүй асуу­дал, улс төрийн зөрчилдөөн, олон талт үйл ажиллагааг явуулах туршлага хомс, хэд­хэн төвлөрсөн эрх баригчид давамгайлдаг гээд. Хамгийн гол нь бид нэгдэх гэж оролд­сонгүй.

Ази өөрөө өөрийгөө үнэл­дэггүй. Ази Ерөнхий нарийн бичгийн даргын хувьд энэ байдал нь өөрчлөгдөнө гэж би найдаж байна. Интег­рацчи­лагдсан, олон улсын үйл яв­цад илүү идэвхтэй оролцдог болно гэж найдаж байгаа. Ялангуяа өөрийн эх орон нэгтнүүд болох гайхамшигт солонгосчууд агуу их үйлсийг бүтээнэ хэмээн найддаг. Эдийн засаг нь өдөр ирэх тусам нөлөө бүхий болж буй Солонгос нь НҮБ-ын дүр­мийн тулгын гурвын чулууны нэг болох хөгжлийн асуудал­тай холбоотой олон улсын тулгамдсан асуудлыг шийдэ­хэд илүү өндөр хариуцлага хүлээнэ гэдэгт итгэж байна. Солонгосчууд сүүдрээс гарч, илүү ихийг хийж, өөрийгөө таниулах ёстой бөгөөд энэ нь бусад оронд хөгжихөд нь туслахаас эхлэх ёстой.

Зургаан талт хэлэл­цээ­рийн үеэр олон талыг барим­талсан дипломат аргыг ба­рим­талдаг болохоо солонгос­чууд харуулсан. Өнөөдөр азичууд өөрийн чадвар болон хүрсэн амжилтаа дэлхийн нийтийн тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд ашиглах ёстой.

Энэ бол зөвхөн миний тээж буй итгэл найдвар бус Азийн үүрэг юм.

Юмсүрэнгийн Дэлгэрмаа