Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
Домэйн нэр (Domain name) нь yahoo,com, google.com гэх мэт вэб хаяг бөгөөд түүнийг хэрэглэх, танихад хялбар байдаг. Энэхүү хаяг нь тооцоолуур (компьютер) болон хүмүүсийг интернэтэд холбогдоход тусалдаг билээ.
Тэдгээр нь санах, хэрэглэхэд тохиромжтой, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн ялгарах шинж тэмдэг бөгөөд amazon.com гэх мэтээр домэйн нэр нь өөрөө барааны тэмдэг болох явдал нэмэгдэж байна. Тодруулбал, домэйн нэрийн систем (DNS) нь барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэр, хувь хүний нэр, газар зүйн заалт, олон улсын байгууллагуудын нэр, түүний товчлолтой холбогдох болж, түүнийг хувь хүн, байгууллагууд өрсөлдөөнд хэрэглэх явдал нэмэгдсэн өнөө үед домэйн нэртэй холбоотой маргаан их гарах боллоо.
Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенц (Paris Convention for the Protection of Industrial Property)-ийн 1-р зүйлийн хоёр дахь хэсэгт зааснаар, тус конвенц нь барааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хамгаалах, шударга бус өрсөлдөөнийг таслан зогсоох зорилгод үйлчилдэг. Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллага (ДОӨБ) нь оюуны өмч ба домэйн нэртэй холбогдох асуудлуудад анхаарал хандуулах болсны нэг илрэл бол ICANN байгууллагаас домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл авч, "Арбитр, зуучлалын төв"-өөрөө дамжуулан домэйн нэрийн маргааныг хариуцан шийдвэрлэж байгаа явдал юм.
Ийнхүү тусгай зөвшөөрөл авахын тулд ДОӨБ-аас гишүүн орнуудынхаа дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, домэйн нэрийн системийг удирдан зохицуулдаг ICANN байгууллагад тодорхой чиглэл, давтамжтайгаар зөвлөмж өгөх зэргээр идэвхтэй ажилласан билээ. Хэдийгээр домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээ байхгүй ч, .com, .net, .org зэрэг нийтлэг төвшний домэйн нэрийн удирдлага, зохион байгуулалтыг хариуцдаг ICANN (Internet Corporation for Assigned Names an Numbers) байгууллага нь домэйн нэртэй холбоотой асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх шаардлагатай байв.
Энэ чиглэлээр олон улсын шинэ хэлэлцээр бий болгох үйл явц нь маш удаан, улс орнуудын шинэхэн хуулиуд нь бусдаасаа ихээхэн ялгардаг тул хил дамнасан, байнгын маргааныг зохицуулах хэмжээний олон улсын заавал биелэгдэх нэгдсэн журам бий болгох ажил өрнөж, ДОӨБ-ын гишүүд нь дэлхий даяарх интернэтийн хэрэглээнээс оюуны өмчийг хамгаалах бүрэн эрхийг ДОӨБ-д олгох явдлыг дэмжсэн бөгөөд үүний дагуу тус байгууллагаас домэйн нэрийн асуудлаарх зөвлөмж бүхий тайланг бэлтгэж, нийтэлсэн юм.
Энэхүү тайланд бичсэн зөвлөмжийн дагуу, ICANN байгууллагаас "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам" (Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy-UDRP )-ыг баталсан бөгөөд үүгээр ДОӨБ-д домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх эрхийг олгосон билээ.
Тус нэгдсэн журам ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн интернэтийн домэйн нэрийн бүх бүртгэгчид 1999 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа. Одоогоор, ICANN байгууллагаас .аеro, .asia, biz, .саt, .соm, .coop, .jobs, .mobi, .museum, .name, .net, .org. .pro, .tel, .travel гэсэн дээд домэйн нэрсийг (gTLD) бүртгэх хүсэлтэй хуулийн этгээдэд "Бүртгэгч итгэмжлэх гэрээ" (RАА)-ний дагуу тусгай зөвшөөрөл олгож байна.
2010 оны есдүгээр сарын 5-ны байдлаар, дээр дурдсан домэйн нэрийг бүртгэх зөвшөөрөлтэй 29 улсын 909 компанийн ихэнх нь (543) АНУ-ынх бөгөөд түүнийг Канадын компани (141) удаалж байна. Эдгээр зохицуулагч компаниудын жагсаалтад Монгол Улсын компани бүртгэгдээгүй байна. Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журмын (ДНМШНЖ) дагуу домэйн нэрийн маргааныг олон улсын төвшинд шийдвэрлэх эрх авсан таван байгууллага байгаа бөгөөд 2000 оны сүүлээр гэхэд л, нийт маргааны 65 хувь буюу ойролцоогоор 1850 хэрэгт ДОӨБ-д хандсан байна. Мөн, ДОӨБ-ын шийдвэрлэх маргаанд улсын код бүхий домэйн нэр холбогдох нь ихэсч байна.
Энд хэлэхэд, .mn бол Монгол улсын код бүхий нэрийг Датаком ХХК нь ICANN болон "Улсыг төлөөлсөн домэйн нэрүүдийг зохицуулах зөвлөл" (СоССА) байгууллагын дүрэм, итгэмжлэлийн дагуу бүртгэдэг. Итгэмжлэгдсэн бүртгэгчид нь домэйн нэр олгохдоо ICANN-тай байгуулсан гэрээ, дотоодын хууль тогтоомжийг баримтлан эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үүрэгтэй юм. Үүний нэг илрэл нь Whois үйлчилгээ мөн. Энэ нь домэйн нэр бүртгүүлэгчийн албан ёсны холбоо барих хаяг, бусад мэдээллийг ил тод мэдээлдэг.
Тухайн домэйн нэр эзэмшигчийг оюуны өмчийн эрхийн зөрчил (барааны тэмдэг, зохиогчийн эрхийн зэрэг зөрчил) гаргасан гэж үзэж байгаа этгээд бүртгэгч компани, түүний "Маргаан шийдвэрлэх алба", ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлалын төв"-д хандахын өмнө "Whois" үйлчилгээгээр дамжуулан зөрчил гаргасан этгээдтэй холбоо барьж, маргаанаа эвийн журмаар шийдвэрлэх боломж бий. Тухайн зөрчлийн шинж байдал, гомдол гаргагчийн хүсэл зоригоос хамааран дор дурьдсан байгууллагаас сонгон хууль ёсны эрх ашгаа хамгаалуулах боломжтой. Үүнд:
-Домэйн нэр бүртгэгчийн дэргэдэх "Маргаан шийдвэрлэх алба",
-ICANN байгууллагаас эрх олгосон байгууллагууд (WIPO Arbitration and Mediation Center, Asian Domain Name Dipute Resolution Centre, National Arbitration Forum, The Czech Arbitration Court-Arbitratio Cebter for Internet Disputes, CPR, International Institute for Conflict Prevention and Resolution),
-Шүүх
Дээр дурдсан байгууллагуудыг сонгохдоо дараах нөхцөлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй юм. Үүнд:
-Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацаа,
-Эрх зүйн маргаан шийдвэрлэхтэй холбогдсон үйлчилгээний төлбөр,
-Гарсан шийдвэрийг хэрэгжүүлэх механизм.
Энд ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлапын төв"-ийн талаар авч үзье. Тус байгууллага нь тухайн маргааны төрлөөс үл шалтгаалан гомдлыг хүлээж авснаас хойш хоёр сар хүртэлх хугацаанд маргааныг шийдвэрлэдэг. Хураамжийн хэмжээ нь гомдолд дурдсан домэйн нэрийн тоо, шийдвэрлэгчийн бүрэлдэхүүнээс хамаарна. 50 гаруй орны 400 шийдвэрлэгчийн жагсаалтыг ДОӨБ бэлтгэж нийтлэх бөгөөд гомдлыг хүлээн авснаас хойш нэг шийдвэрлэгчийг таван хоногийн дотор, гурван шийдвэрлэгчийг 15 хоногийн дотор томилдог.
Маргааныг хянан үзээд гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч компани хариуцна. ДНМШНЖ-ийн 4-р зүйлийн “К” хэсгийн дагуу домэйн бүртгэгч нь шийдвэрийн хувийг хүлээж авснаас хойш ажлын 10 өдөрт түүнийг хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ хугацаанд домэйн бүртгүүлэгч буюу хариуцагч нь шүүхэд давж заалдах тухайгаа итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид мэдэгдсэнээр шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагааг түдгэлзүүлнэ. Шүүхээс маргааныг давж заалдах журмаар шийдвэрлэсэн бол шийдвэрийн хувийг итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид хүргүүлснээр тухайн шийдвэрийг гүйцэтгэх нөхцөл бүрдэнэ.
Домэйн нэрийг шилжүүлэх, хүчингүй болгох шийдвэрийг хэрэгжүүлэхдээ итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч бүр өөрийнхөө баталсан журмын дагуу ажилладаг. Төгсгөл болгон хэлэхэд, 2009 оны эхний хагасын байдлаар VeriSign компанийн мэдээлснээр, дэлхий даяар нийт 180 сая гаруй интернэтийн домэйн нэр хэрэглэгдэж байна. Аж ахуйн үйл ажиллагаа, оюуны өмчийн эрхийн салшгүй хэсэг болсон домэйн нэр нь дэлхий нийтийг хамарсан шинжтэй бөгөөд түүнтэй холбоотой маргаан нь олон улсын эрх зүйн зохицуулалтыг шаарддаг.
Уг асуудлаарх олон улсын гэрээ бий болгох нь их хугацаа шаардсан, улс орнуудын интернэтийн хөгжлийн төвшингөөс хамааралтай учир олон улсын эрх зүйн этгээд болох ДОӨБ-аас гишүүн улсуудынхаа дэмжлэгтэйгээр оюуны өмчид холбогдох домэйн нэрийн маргааныг ICANN байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн дагуу "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам"-ыг үндэслэн шийдвэрлэж байна.
Энэ нь домэйн нэр бүртгэгч, бүртгүүлэгчдийг домэйн нэртэй холбогдсон эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, интернэтийн зөрчлийн асуудлаар эрх зүйн соёл төлөвшихөд зохих нөлөө үзүүлж байгаа гэж хэлж болох юм.
Л.Галбаатар
Тэдгээр нь санах, хэрэглэхэд тохиромжтой, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн ялгарах шинж тэмдэг бөгөөд amazon.com гэх мэтээр домэйн нэр нь өөрөө барааны тэмдэг болох явдал нэмэгдэж байна. Тодруулбал, домэйн нэрийн систем (DNS) нь барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэр, хувь хүний нэр, газар зүйн заалт, олон улсын байгууллагуудын нэр, түүний товчлолтой холбогдох болж, түүнийг хувь хүн, байгууллагууд өрсөлдөөнд хэрэглэх явдал нэмэгдсэн өнөө үед домэйн нэртэй холбоотой маргаан их гарах боллоо.
Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенц (Paris Convention for the Protection of Industrial Property)-ийн 1-р зүйлийн хоёр дахь хэсэгт зааснаар, тус конвенц нь барааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хамгаалах, шударга бус өрсөлдөөнийг таслан зогсоох зорилгод үйлчилдэг. Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллага (ДОӨБ) нь оюуны өмч ба домэйн нэртэй холбогдох асуудлуудад анхаарал хандуулах болсны нэг илрэл бол ICANN байгууллагаас домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл авч, "Арбитр, зуучлалын төв"-өөрөө дамжуулан домэйн нэрийн маргааныг хариуцан шийдвэрлэж байгаа явдал юм.
Ийнхүү тусгай зөвшөөрөл авахын тулд ДОӨБ-аас гишүүн орнуудынхаа дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, домэйн нэрийн системийг удирдан зохицуулдаг ICANN байгууллагад тодорхой чиглэл, давтамжтайгаар зөвлөмж өгөх зэргээр идэвхтэй ажилласан билээ. Хэдийгээр домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээ байхгүй ч, .com, .net, .org зэрэг нийтлэг төвшний домэйн нэрийн удирдлага, зохион байгуулалтыг хариуцдаг ICANN (Internet Corporation for Assigned Names an Numbers) байгууллага нь домэйн нэртэй холбоотой асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх шаардлагатай байв.
Энэ чиглэлээр олон улсын шинэ хэлэлцээр бий болгох үйл явц нь маш удаан, улс орнуудын шинэхэн хуулиуд нь бусдаасаа ихээхэн ялгардаг тул хил дамнасан, байнгын маргааныг зохицуулах хэмжээний олон улсын заавал биелэгдэх нэгдсэн журам бий болгох ажил өрнөж, ДОӨБ-ын гишүүд нь дэлхий даяарх интернэтийн хэрэглээнээс оюуны өмчийг хамгаалах бүрэн эрхийг ДОӨБ-д олгох явдлыг дэмжсэн бөгөөд үүний дагуу тус байгууллагаас домэйн нэрийн асуудлаарх зөвлөмж бүхий тайланг бэлтгэж, нийтэлсэн юм.Энэхүү тайланд бичсэн зөвлөмжийн дагуу, ICANN байгууллагаас "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам" (Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy-UDRP )-ыг баталсан бөгөөд үүгээр ДОӨБ-д домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх эрхийг олгосон билээ.
Тус нэгдсэн журам ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн интернэтийн домэйн нэрийн бүх бүртгэгчид 1999 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа. Одоогоор, ICANN байгууллагаас .аеro, .asia, biz, .саt, .соm, .coop, .jobs, .mobi, .museum, .name, .net, .org. .pro, .tel, .travel гэсэн дээд домэйн нэрсийг (gTLD) бүртгэх хүсэлтэй хуулийн этгээдэд "Бүртгэгч итгэмжлэх гэрээ" (RАА)-ний дагуу тусгай зөвшөөрөл олгож байна.
2010 оны есдүгээр сарын 5-ны байдлаар, дээр дурдсан домэйн нэрийг бүртгэх зөвшөөрөлтэй 29 улсын 909 компанийн ихэнх нь (543) АНУ-ынх бөгөөд түүнийг Канадын компани (141) удаалж байна. Эдгээр зохицуулагч компаниудын жагсаалтад Монгол Улсын компани бүртгэгдээгүй байна. Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журмын (ДНМШНЖ) дагуу домэйн нэрийн маргааныг олон улсын төвшинд шийдвэрлэх эрх авсан таван байгууллага байгаа бөгөөд 2000 оны сүүлээр гэхэд л, нийт маргааны 65 хувь буюу ойролцоогоор 1850 хэрэгт ДОӨБ-д хандсан байна. Мөн, ДОӨБ-ын шийдвэрлэх маргаанд улсын код бүхий домэйн нэр холбогдох нь ихэсч байна.
Энд хэлэхэд, .mn бол Монгол улсын код бүхий нэрийг Датаком ХХК нь ICANN болон "Улсыг төлөөлсөн домэйн нэрүүдийг зохицуулах зөвлөл" (СоССА) байгууллагын дүрэм, итгэмжлэлийн дагуу бүртгэдэг. Итгэмжлэгдсэн бүртгэгчид нь домэйн нэр олгохдоо ICANN-тай байгуулсан гэрээ, дотоодын хууль тогтоомжийг баримтлан эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үүрэгтэй юм. Үүний нэг илрэл нь Whois үйлчилгээ мөн. Энэ нь домэйн нэр бүртгүүлэгчийн албан ёсны холбоо барих хаяг, бусад мэдээллийг ил тод мэдээлдэг.
Тухайн домэйн нэр эзэмшигчийг оюуны өмчийн эрхийн зөрчил (барааны тэмдэг, зохиогчийн эрхийн зэрэг зөрчил) гаргасан гэж үзэж байгаа этгээд бүртгэгч компани, түүний "Маргаан шийдвэрлэх алба", ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлалын төв"-д хандахын өмнө "Whois" үйлчилгээгээр дамжуулан зөрчил гаргасан этгээдтэй холбоо барьж, маргаанаа эвийн журмаар шийдвэрлэх боломж бий. Тухайн зөрчлийн шинж байдал, гомдол гаргагчийн хүсэл зоригоос хамааран дор дурьдсан байгууллагаас сонгон хууль ёсны эрх ашгаа хамгаалуулах боломжтой. Үүнд:
-Домэйн нэр бүртгэгчийн дэргэдэх "Маргаан шийдвэрлэх алба",-ICANN байгууллагаас эрх олгосон байгууллагууд (WIPO Arbitration and Mediation Center, Asian Domain Name Dipute Resolution Centre, National Arbitration Forum, The Czech Arbitration Court-Arbitratio Cebter for Internet Disputes, CPR, International Institute for Conflict Prevention and Resolution),
-Шүүх
Дээр дурдсан байгууллагуудыг сонгохдоо дараах нөхцөлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй юм. Үүнд:
-Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацаа,
-Эрх зүйн маргаан шийдвэрлэхтэй холбогдсон үйлчилгээний төлбөр,
-Гарсан шийдвэрийг хэрэгжүүлэх механизм.
Энд ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлапын төв"-ийн талаар авч үзье. Тус байгууллага нь тухайн маргааны төрлөөс үл шалтгаалан гомдлыг хүлээж авснаас хойш хоёр сар хүртэлх хугацаанд маргааныг шийдвэрлэдэг. Хураамжийн хэмжээ нь гомдолд дурдсан домэйн нэрийн тоо, шийдвэрлэгчийн бүрэлдэхүүнээс хамаарна. 50 гаруй орны 400 шийдвэрлэгчийн жагсаалтыг ДОӨБ бэлтгэж нийтлэх бөгөөд гомдлыг хүлээн авснаас хойш нэг шийдвэрлэгчийг таван хоногийн дотор, гурван шийдвэрлэгчийг 15 хоногийн дотор томилдог.
Маргааныг хянан үзээд гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч компани хариуцна. ДНМШНЖ-ийн 4-р зүйлийн “К” хэсгийн дагуу домэйн бүртгэгч нь шийдвэрийн хувийг хүлээж авснаас хойш ажлын 10 өдөрт түүнийг хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ хугацаанд домэйн бүртгүүлэгч буюу хариуцагч нь шүүхэд давж заалдах тухайгаа итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид мэдэгдсэнээр шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагааг түдгэлзүүлнэ. Шүүхээс маргааныг давж заалдах журмаар шийдвэрлэсэн бол шийдвэрийн хувийг итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид хүргүүлснээр тухайн шийдвэрийг гүйцэтгэх нөхцөл бүрдэнэ.
Домэйн нэрийг шилжүүлэх, хүчингүй болгох шийдвэрийг хэрэгжүүлэхдээ итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч бүр өөрийнхөө баталсан журмын дагуу ажилладаг. Төгсгөл болгон хэлэхэд, 2009 оны эхний хагасын байдлаар VeriSign компанийн мэдээлснээр, дэлхий даяар нийт 180 сая гаруй интернэтийн домэйн нэр хэрэглэгдэж байна. Аж ахуйн үйл ажиллагаа, оюуны өмчийн эрхийн салшгүй хэсэг болсон домэйн нэр нь дэлхий нийтийг хамарсан шинжтэй бөгөөд түүнтэй холбоотой маргаан нь олон улсын эрх зүйн зохицуулалтыг шаарддаг.
Уг асуудлаарх олон улсын гэрээ бий болгох нь их хугацаа шаардсан, улс орнуудын интернэтийн хөгжлийн төвшингөөс хамааралтай учир олон улсын эрх зүйн этгээд болох ДОӨБ-аас гишүүн улсуудынхаа дэмжлэгтэйгээр оюуны өмчид холбогдох домэйн нэрийн маргааныг ICANN байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн дагуу "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам"-ыг үндэслэн шийдвэрлэж байна.
Энэ нь домэйн нэр бүртгэгч, бүртгүүлэгчдийг домэйн нэртэй холбогдсон эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, интернэтийн зөрчлийн асуудлаар эрх зүйн соёл төлөвшихөд зохих нөлөө үзүүлж байгаа гэж хэлж болох юм.
Л.Галбаатар
Домэйн нэр (Domain name) нь yahoo,com, google.com гэх мэт вэб хаяг бөгөөд түүнийг хэрэглэх, танихад хялбар байдаг. Энэхүү хаяг нь тооцоолуур (компьютер) болон хүмүүсийг интернэтэд холбогдоход тусалдаг билээ.
Тэдгээр нь санах, хэрэглэхэд тохиромжтой, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн ялгарах шинж тэмдэг бөгөөд amazon.com гэх мэтээр домэйн нэр нь өөрөө барааны тэмдэг болох явдал нэмэгдэж байна. Тодруулбал, домэйн нэрийн систем (DNS) нь барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэр, хувь хүний нэр, газар зүйн заалт, олон улсын байгууллагуудын нэр, түүний товчлолтой холбогдох болж, түүнийг хувь хүн, байгууллагууд өрсөлдөөнд хэрэглэх явдал нэмэгдсэн өнөө үед домэйн нэртэй холбоотой маргаан их гарах боллоо.
Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенц (Paris Convention for the Protection of Industrial Property)-ийн 1-р зүйлийн хоёр дахь хэсэгт зааснаар, тус конвенц нь барааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хамгаалах, шударга бус өрсөлдөөнийг таслан зогсоох зорилгод үйлчилдэг. Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллага (ДОӨБ) нь оюуны өмч ба домэйн нэртэй холбогдох асуудлуудад анхаарал хандуулах болсны нэг илрэл бол ICANN байгууллагаас домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл авч, "Арбитр, зуучлалын төв"-өөрөө дамжуулан домэйн нэрийн маргааныг хариуцан шийдвэрлэж байгаа явдал юм.
Ийнхүү тусгай зөвшөөрөл авахын тулд ДОӨБ-аас гишүүн орнуудынхаа дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, домэйн нэрийн системийг удирдан зохицуулдаг ICANN байгууллагад тодорхой чиглэл, давтамжтайгаар зөвлөмж өгөх зэргээр идэвхтэй ажилласан билээ. Хэдийгээр домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээ байхгүй ч, .com, .net, .org зэрэг нийтлэг төвшний домэйн нэрийн удирдлага, зохион байгуулалтыг хариуцдаг ICANN (Internet Corporation for Assigned Names an Numbers) байгууллага нь домэйн нэртэй холбоотой асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх шаардлагатай байв.
Энэ чиглэлээр олон улсын шинэ хэлэлцээр бий болгох үйл явц нь маш удаан, улс орнуудын шинэхэн хуулиуд нь бусдаасаа ихээхэн ялгардаг тул хил дамнасан, байнгын маргааныг зохицуулах хэмжээний олон улсын заавал биелэгдэх нэгдсэн журам бий болгох ажил өрнөж, ДОӨБ-ын гишүүд нь дэлхий даяарх интернэтийн хэрэглээнээс оюуны өмчийг хамгаалах бүрэн эрхийг ДОӨБ-д олгох явдлыг дэмжсэн бөгөөд үүний дагуу тус байгууллагаас домэйн нэрийн асуудлаарх зөвлөмж бүхий тайланг бэлтгэж, нийтэлсэн юм.
Энэхүү тайланд бичсэн зөвлөмжийн дагуу, ICANN байгууллагаас "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам" (Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy-UDRP )-ыг баталсан бөгөөд үүгээр ДОӨБ-д домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх эрхийг олгосон билээ.
Тус нэгдсэн журам ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн интернэтийн домэйн нэрийн бүх бүртгэгчид 1999 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа. Одоогоор, ICANN байгууллагаас .аеro, .asia, biz, .саt, .соm, .coop, .jobs, .mobi, .museum, .name, .net, .org. .pro, .tel, .travel гэсэн дээд домэйн нэрсийг (gTLD) бүртгэх хүсэлтэй хуулийн этгээдэд "Бүртгэгч итгэмжлэх гэрээ" (RАА)-ний дагуу тусгай зөвшөөрөл олгож байна.
2010 оны есдүгээр сарын 5-ны байдлаар, дээр дурдсан домэйн нэрийг бүртгэх зөвшөөрөлтэй 29 улсын 909 компанийн ихэнх нь (543) АНУ-ынх бөгөөд түүнийг Канадын компани (141) удаалж байна. Эдгээр зохицуулагч компаниудын жагсаалтад Монгол Улсын компани бүртгэгдээгүй байна. Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журмын (ДНМШНЖ) дагуу домэйн нэрийн маргааныг олон улсын төвшинд шийдвэрлэх эрх авсан таван байгууллага байгаа бөгөөд 2000 оны сүүлээр гэхэд л, нийт маргааны 65 хувь буюу ойролцоогоор 1850 хэрэгт ДОӨБ-д хандсан байна. Мөн, ДОӨБ-ын шийдвэрлэх маргаанд улсын код бүхий домэйн нэр холбогдох нь ихэсч байна.
Энд хэлэхэд, .mn бол Монгол улсын код бүхий нэрийг Датаком ХХК нь ICANN болон "Улсыг төлөөлсөн домэйн нэрүүдийг зохицуулах зөвлөл" (СоССА) байгууллагын дүрэм, итгэмжлэлийн дагуу бүртгэдэг. Итгэмжлэгдсэн бүртгэгчид нь домэйн нэр олгохдоо ICANN-тай байгуулсан гэрээ, дотоодын хууль тогтоомжийг баримтлан эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үүрэгтэй юм. Үүний нэг илрэл нь Whois үйлчилгээ мөн. Энэ нь домэйн нэр бүртгүүлэгчийн албан ёсны холбоо барих хаяг, бусад мэдээллийг ил тод мэдээлдэг.
Тухайн домэйн нэр эзэмшигчийг оюуны өмчийн эрхийн зөрчил (барааны тэмдэг, зохиогчийн эрхийн зэрэг зөрчил) гаргасан гэж үзэж байгаа этгээд бүртгэгч компани, түүний "Маргаан шийдвэрлэх алба", ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлалын төв"-д хандахын өмнө "Whois" үйлчилгээгээр дамжуулан зөрчил гаргасан этгээдтэй холбоо барьж, маргаанаа эвийн журмаар шийдвэрлэх боломж бий. Тухайн зөрчлийн шинж байдал, гомдол гаргагчийн хүсэл зоригоос хамааран дор дурьдсан байгууллагаас сонгон хууль ёсны эрх ашгаа хамгаалуулах боломжтой. Үүнд:
-Домэйн нэр бүртгэгчийн дэргэдэх "Маргаан шийдвэрлэх алба",
-ICANN байгууллагаас эрх олгосон байгууллагууд (WIPO Arbitration and Mediation Center, Asian Domain Name Dipute Resolution Centre, National Arbitration Forum, The Czech Arbitration Court-Arbitratio Cebter for Internet Disputes, CPR, International Institute for Conflict Prevention and Resolution),
-Шүүх
Дээр дурдсан байгууллагуудыг сонгохдоо дараах нөхцөлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй юм. Үүнд:
-Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацаа,
-Эрх зүйн маргаан шийдвэрлэхтэй холбогдсон үйлчилгээний төлбөр,
-Гарсан шийдвэрийг хэрэгжүүлэх механизм.
Энд ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлапын төв"-ийн талаар авч үзье. Тус байгууллага нь тухайн маргааны төрлөөс үл шалтгаалан гомдлыг хүлээж авснаас хойш хоёр сар хүртэлх хугацаанд маргааныг шийдвэрлэдэг. Хураамжийн хэмжээ нь гомдолд дурдсан домэйн нэрийн тоо, шийдвэрлэгчийн бүрэлдэхүүнээс хамаарна. 50 гаруй орны 400 шийдвэрлэгчийн жагсаалтыг ДОӨБ бэлтгэж нийтлэх бөгөөд гомдлыг хүлээн авснаас хойш нэг шийдвэрлэгчийг таван хоногийн дотор, гурван шийдвэрлэгчийг 15 хоногийн дотор томилдог.
Маргааныг хянан үзээд гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч компани хариуцна. ДНМШНЖ-ийн 4-р зүйлийн “К” хэсгийн дагуу домэйн бүртгэгч нь шийдвэрийн хувийг хүлээж авснаас хойш ажлын 10 өдөрт түүнийг хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ хугацаанд домэйн бүртгүүлэгч буюу хариуцагч нь шүүхэд давж заалдах тухайгаа итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид мэдэгдсэнээр шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагааг түдгэлзүүлнэ. Шүүхээс маргааныг давж заалдах журмаар шийдвэрлэсэн бол шийдвэрийн хувийг итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид хүргүүлснээр тухайн шийдвэрийг гүйцэтгэх нөхцөл бүрдэнэ.
Домэйн нэрийг шилжүүлэх, хүчингүй болгох шийдвэрийг хэрэгжүүлэхдээ итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч бүр өөрийнхөө баталсан журмын дагуу ажилладаг. Төгсгөл болгон хэлэхэд, 2009 оны эхний хагасын байдлаар VeriSign компанийн мэдээлснээр, дэлхий даяар нийт 180 сая гаруй интернэтийн домэйн нэр хэрэглэгдэж байна. Аж ахуйн үйл ажиллагаа, оюуны өмчийн эрхийн салшгүй хэсэг болсон домэйн нэр нь дэлхий нийтийг хамарсан шинжтэй бөгөөд түүнтэй холбоотой маргаан нь олон улсын эрх зүйн зохицуулалтыг шаарддаг.
Уг асуудлаарх олон улсын гэрээ бий болгох нь их хугацаа шаардсан, улс орнуудын интернэтийн хөгжлийн төвшингөөс хамааралтай учир олон улсын эрх зүйн этгээд болох ДОӨБ-аас гишүүн улсуудынхаа дэмжлэгтэйгээр оюуны өмчид холбогдох домэйн нэрийн маргааныг ICANN байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн дагуу "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам"-ыг үндэслэн шийдвэрлэж байна.
Энэ нь домэйн нэр бүртгэгч, бүртгүүлэгчдийг домэйн нэртэй холбогдсон эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, интернэтийн зөрчлийн асуудлаар эрх зүйн соёл төлөвшихөд зохих нөлөө үзүүлж байгаа гэж хэлж болох юм.
Л.Галбаатар
Тэдгээр нь санах, хэрэглэхэд тохиромжтой, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн ялгарах шинж тэмдэг бөгөөд amazon.com гэх мэтээр домэйн нэр нь өөрөө барааны тэмдэг болох явдал нэмэгдэж байна. Тодруулбал, домэйн нэрийн систем (DNS) нь барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэр, хувь хүний нэр, газар зүйн заалт, олон улсын байгууллагуудын нэр, түүний товчлолтой холбогдох болж, түүнийг хувь хүн, байгууллагууд өрсөлдөөнд хэрэглэх явдал нэмэгдсэн өнөө үед домэйн нэртэй холбоотой маргаан их гарах боллоо.
Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенц (Paris Convention for the Protection of Industrial Property)-ийн 1-р зүйлийн хоёр дахь хэсэгт зааснаар, тус конвенц нь барааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хамгаалах, шударга бус өрсөлдөөнийг таслан зогсоох зорилгод үйлчилдэг. Энэхүү зорилгыг хэрэгжүүлэх чиг үүрэгтэй Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллага (ДОӨБ) нь оюуны өмч ба домэйн нэртэй холбогдох асуудлуудад анхаарал хандуулах болсны нэг илрэл бол ICANN байгууллагаас домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл авч, "Арбитр, зуучлалын төв"-өөрөө дамжуулан домэйн нэрийн маргааныг хариуцан шийдвэрлэж байгаа явдал юм.
Ийнхүү тусгай зөвшөөрөл авахын тулд ДОӨБ-аас гишүүн орнуудынхаа дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулах, домэйн нэрийн системийг удирдан зохицуулдаг ICANN байгууллагад тодорхой чиглэл, давтамжтайгаар зөвлөмж өгөх зэргээр идэвхтэй ажилласан билээ. Хэдийгээр домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээ байхгүй ч, .com, .net, .org зэрэг нийтлэг төвшний домэйн нэрийн удирдлага, зохион байгуулалтыг хариуцдаг ICANN (Internet Corporation for Assigned Names an Numbers) байгууллага нь домэйн нэртэй холбоотой асуудлыг яаралтай шийдвэрлэх шаардлагатай байв.
Энэ чиглэлээр олон улсын шинэ хэлэлцээр бий болгох үйл явц нь маш удаан, улс орнуудын шинэхэн хуулиуд нь бусдаасаа ихээхэн ялгардаг тул хил дамнасан, байнгын маргааныг зохицуулах хэмжээний олон улсын заавал биелэгдэх нэгдсэн журам бий болгох ажил өрнөж, ДОӨБ-ын гишүүд нь дэлхий даяарх интернэтийн хэрэглээнээс оюуны өмчийг хамгаалах бүрэн эрхийг ДОӨБ-д олгох явдлыг дэмжсэн бөгөөд үүний дагуу тус байгууллагаас домэйн нэрийн асуудлаарх зөвлөмж бүхий тайланг бэлтгэж, нийтэлсэн юм.Энэхүү тайланд бичсэн зөвлөмжийн дагуу, ICANN байгууллагаас "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам" (Uniform Domain Name Dispute Resolution Policy-UDRP )-ыг баталсан бөгөөд үүгээр ДОӨБ-д домэйн нэрийн маргааныг шийдвэрлэх эрхийг олгосон билээ.
Тус нэгдсэн журам ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн интернэтийн домэйн нэрийн бүх бүртгэгчид 1999 оны арванхоёрдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа. Одоогоор, ICANN байгууллагаас .аеro, .asia, biz, .саt, .соm, .coop, .jobs, .mobi, .museum, .name, .net, .org. .pro, .tel, .travel гэсэн дээд домэйн нэрсийг (gTLD) бүртгэх хүсэлтэй хуулийн этгээдэд "Бүртгэгч итгэмжлэх гэрээ" (RАА)-ний дагуу тусгай зөвшөөрөл олгож байна.
2010 оны есдүгээр сарын 5-ны байдлаар, дээр дурдсан домэйн нэрийг бүртгэх зөвшөөрөлтэй 29 улсын 909 компанийн ихэнх нь (543) АНУ-ынх бөгөөд түүнийг Канадын компани (141) удаалж байна. Эдгээр зохицуулагч компаниудын жагсаалтад Монгол Улсын компани бүртгэгдээгүй байна. Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журмын (ДНМШНЖ) дагуу домэйн нэрийн маргааныг олон улсын төвшинд шийдвэрлэх эрх авсан таван байгууллага байгаа бөгөөд 2000 оны сүүлээр гэхэд л, нийт маргааны 65 хувь буюу ойролцоогоор 1850 хэрэгт ДОӨБ-д хандсан байна. Мөн, ДОӨБ-ын шийдвэрлэх маргаанд улсын код бүхий домэйн нэр холбогдох нь ихэсч байна.
Энд хэлэхэд, .mn бол Монгол улсын код бүхий нэрийг Датаком ХХК нь ICANN болон "Улсыг төлөөлсөн домэйн нэрүүдийг зохицуулах зөвлөл" (СоССА) байгууллагын дүрэм, итгэмжлэлийн дагуу бүртгэдэг. Итгэмжлэгдсэн бүртгэгчид нь домэйн нэр олгохдоо ICANN-тай байгуулсан гэрээ, дотоодын хууль тогтоомжийг баримтлан эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, гарсан зөрчлийг шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үүрэгтэй юм. Үүний нэг илрэл нь Whois үйлчилгээ мөн. Энэ нь домэйн нэр бүртгүүлэгчийн албан ёсны холбоо барих хаяг, бусад мэдээллийг ил тод мэдээлдэг.
Тухайн домэйн нэр эзэмшигчийг оюуны өмчийн эрхийн зөрчил (барааны тэмдэг, зохиогчийн эрхийн зэрэг зөрчил) гаргасан гэж үзэж байгаа этгээд бүртгэгч компани, түүний "Маргаан шийдвэрлэх алба", ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлалын төв"-д хандахын өмнө "Whois" үйлчилгээгээр дамжуулан зөрчил гаргасан этгээдтэй холбоо барьж, маргаанаа эвийн журмаар шийдвэрлэх боломж бий. Тухайн зөрчлийн шинж байдал, гомдол гаргагчийн хүсэл зоригоос хамааран дор дурьдсан байгууллагаас сонгон хууль ёсны эрх ашгаа хамгаалуулах боломжтой. Үүнд:
-Домэйн нэр бүртгэгчийн дэргэдэх "Маргаан шийдвэрлэх алба",-ICANN байгууллагаас эрх олгосон байгууллагууд (WIPO Arbitration and Mediation Center, Asian Domain Name Dipute Resolution Centre, National Arbitration Forum, The Czech Arbitration Court-Arbitratio Cebter for Internet Disputes, CPR, International Institute for Conflict Prevention and Resolution),
-Шүүх
Дээр дурдсан байгууллагуудыг сонгохдоо дараах нөхцөлийг харгалзан үзэх хэрэгтэй юм. Үүнд:
-Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хугацаа,
-Эрх зүйн маргаан шийдвэрлэхтэй холбогдсон үйлчилгээний төлбөр,
-Гарсан шийдвэрийг хэрэгжүүлэх механизм.
Энд ДОӨБ-ын "Арбитр, зуучлапын төв"-ийн талаар авч үзье. Тус байгууллага нь тухайн маргааны төрлөөс үл шалтгаалан гомдлыг хүлээж авснаас хойш хоёр сар хүртэлх хугацаанд маргааныг шийдвэрлэдэг. Хураамжийн хэмжээ нь гомдолд дурдсан домэйн нэрийн тоо, шийдвэрлэгчийн бүрэлдэхүүнээс хамаарна. 50 гаруй орны 400 шийдвэрлэгчийн жагсаалтыг ДОӨБ бэлтгэж нийтлэх бөгөөд гомдлыг хүлээн авснаас хойш нэг шийдвэрлэгчийг таван хоногийн дотор, гурван шийдвэрлэгчийг 15 хоногийн дотор томилдог.
Маргааныг хянан үзээд гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилтийг ICANN байгууллагаас итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч компани хариуцна. ДНМШНЖ-ийн 4-р зүйлийн “К” хэсгийн дагуу домэйн бүртгэгч нь шийдвэрийн хувийг хүлээж авснаас хойш ажлын 10 өдөрт түүнийг хэрэгжүүлэх бөгөөд энэ хугацаанд домэйн бүртгүүлэгч буюу хариуцагч нь шүүхэд давж заалдах тухайгаа итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид мэдэгдсэнээр шийдвэр гүйцэтгэлийн ажиллагааг түдгэлзүүлнэ. Шүүхээс маргааныг давж заалдах журмаар шийдвэрлэсэн бол шийдвэрийн хувийг итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгчид хүргүүлснээр тухайн шийдвэрийг гүйцэтгэх нөхцөл бүрдэнэ.
Домэйн нэрийг шилжүүлэх, хүчингүй болгох шийдвэрийг хэрэгжүүлэхдээ итгэмжлэгдсэн домэйн бүртгэгч бүр өөрийнхөө баталсан журмын дагуу ажилладаг. Төгсгөл болгон хэлэхэд, 2009 оны эхний хагасын байдлаар VeriSign компанийн мэдээлснээр, дэлхий даяар нийт 180 сая гаруй интернэтийн домэйн нэр хэрэглэгдэж байна. Аж ахуйн үйл ажиллагаа, оюуны өмчийн эрхийн салшгүй хэсэг болсон домэйн нэр нь дэлхий нийтийг хамарсан шинжтэй бөгөөд түүнтэй холбоотой маргаан нь олон улсын эрх зүйн зохицуулалтыг шаарддаг.
Уг асуудлаарх олон улсын гэрээ бий болгох нь их хугацаа шаардсан, улс орнуудын интернэтийн хөгжлийн төвшингөөс хамааралтай учир олон улсын эрх зүйн этгээд болох ДОӨБ-аас гишүүн улсуудынхаа дэмжлэгтэйгээр оюуны өмчид холбогдох домэйн нэрийн маргааныг ICANN байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрлийн дагуу "Домэйн нэрийн маргаан шийдвэрлэх нэгдсэн журам"-ыг үндэслэн шийдвэрлэж байна.
Энэ нь домэйн нэр бүртгэгч, бүртгүүлэгчдийг домэйн нэртэй холбогдсон эрх зүйн зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, интернэтийн зөрчлийн асуудлаар эрх зүйн соёл төлөвшихөд зохих нөлөө үзүүлж байгаа гэж хэлж болох юм.
Л.Галбаатар