Өөрчлөх боломж бий...

-Хэрвээ ирээдүйгээс хэл дуулгаж болдогсон бол-

“2040 он гэхэд 18-аас доош насны дөрвөн хүүхэд тутмын нэг нь буюу 600 сая орчим хүүхэд усны хэт хомсдолтой нутагт амьдарна" гэсэн судалгааг НҮБ-ын Хүүхдийн сангаас гаргажээ.

Хэрвээ энэ байдлаараа “хэнэггүй” хэрэглэх юм бол Улаанбаатар хот ирээдүйд усны хомсдолд орох эрсдэл бий. Усыг чандмань эрдэнэ хэмээн дээдэлж, сүү ч дусаадаггүй Монгол соёл хаа нэгтээ хаалганы ард цоожтой үлдээ юу гэж асуумаар?

Нийслэл хотын орон сууцанд болон гэр хороололд амьдардаг нэг хүний усны хэрэглээний харьцуулалтыг дээрх зургаас харж байна.  Гэр хорооллын оршин суугчид худгаас нэг литр усыг нэг төгрөгөөр худалдан авч, зөөвөрлөн хэрэглэж байхад төвлөрсөн усан хангамжид холбогдсон орон сууцныхан 29 мөнгөөр хямд усыг 25 дахин ихээр хэрэглэдэг болохыг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас гаргасан тус судалгаа илтгэж байна.

ИНФОГРАФИК: Улс орнуудын усны хэрэглээ литрээр

Монгол Улс цэвэр усны нөөц багатай орны тоонд багтана. Монголчууд хэрэглээний усныхаа 80 орчим хувийг газар доорх усаар хангадаг. Гэхдээ газар доорх усны нөөц нь экологийн хувьд эмзэг тогтоцтой, нөхөн сэргэх хугацаа урттай юм. 

Дэлхийн нийт усны ердөө 2 хувь нь цэвэр ус. Ус бол амьдралын эх ундарга, амьд байгалийн эрчим. Хэзээ ч дуусашгүй мэт баялаг санагдавч хүмүүс бидний хэрхэн зөв зүйтэй ашиглахаас шууд хамааран ирээдүйн нөөцийг тодорхойлж болно.

Өнөөдөр л гэхэд дэлхийн нийт хүн амын 5 хүн тутмын 1 нь усны хомсдолтой амьдарч байна. Хүмүүсийн буруутай үйлдлээс болж гол, мөрөн, нуур, далай бохирдож ширгэсээр л.

ХАРСААР СУУГААД АЛДАХ БУС ХАНЦУЙ ШАМЛААД ХАМТДАА ӨӨРЧЛӨЛТ ЭХЛҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ

Уншигч та бүхэнд зорилгоороо нэгдсэн, Австрали улсад магистрын зэрэг хамгаалсан 5 бүсгүйг танилцуулъя. 

• Флиндерс их сургуулийн Байгаль орчны менежментийн магистр, Төслийн багийн ахлагч Ч.Мөнхзул
• Мельбурн их сургуулийн Хууль зүйн магистр, ЗГХЭГ-т хэрэгжиж буй “Төвлөрлийг сааруулах бодлогын дэмжлэг” төслийн зохицуулагч Г.Нарангуа
• Куинсланд их сургуулийн Боловсрол судлалын магистр, СЭЗИС-ийн Англи хэлний багш М.Тунгалагтуяа
• “UNSW” их сургуулийн хот төлөвлөлтийн магистр, МУ-ын Үндэсний цогц хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах төслийн зохицуулагч Ж.Болормаа
• “RMIT” их  сургуулийн Хүрээлэгч орчны шинжлэл, технологийн магистр, ШУТИС-ийн дэд профессор Б.Орхонтуул

Тэд нийгэмд усны зөв зохистой хэрэглээний талаар мэдлэг олгох, усаа хайрлаж, гамнадаг залуу үеийг бий болгоход хувь нэмрээ оруулахаар “Save future by drop” буюу “Ирээдүйгээ дуслаар аваръя” олон нийтийн хөгжлийн төслийг хэрэгжүүлж эхэлжээ. 

Усны мэргэжилтнүүд биш хэдий ч өөрчлөлт эхлүүлэхээр зорьсон нь Зориг Сан, Австралийн Засгийн газартай хамтран хэрэгжүүлдэг “Эмэгтэйчүүдийн манлайлал” хөтөлбөрт оролцсонтой холбоотой аж.  Найман сарын хугацаанд үргэлжлэх хөтөлбөрийн турш оролцогчид багаар ажиллан нийгэмд тулгарсан асуудлыг шийдэхэд хувь нэмрээ оруулж, улмаар мэдлэг туршлага хуримтлуулах зорилготой нийгмийн хөгжлийн төсөл хэрэгжүүлдэг байна.

ӨӨРЧЛӨЛТИЙГ ЭНГИЙНЭЭС

Зөвхөн Монгол Улсын хувьд биш дэлхий нийтийн өмнө тулгамдсан усны асуудлыг хөндөж, чадах бүхнээ зориулан өөрчлөлт хийхийг зорьсон нь энэ. Энгийн үйлдэл, зөв дадлыг хүүхдүүдэд таниулж, усаа хайрлан, байгалиа хамгаалдаг, ирээдүйн хариуцлагатай иргэдийг төлөвшүүлэх зорилготой тэд үр дүнгээ үзэж эхэлжээ.

Хүүхэд 15 нас хүртлээ ирээдүйн дадал зуршлынхаа 70 хувийг олж авдаг. Тиймээс 3-5 дугаар ангийн хүүхдүүдэд нөлөөллийн ажлаа хүргэхээр шийджээ. 

Тэд “Оюуны Ундраа” сургуулийг сонгож, 3-5 дугаар ангийн 30 сурагчийг хамруулан, зөвхөн усны зөв хэрэглээний талаар бус ирээдүйн манлайлагчдыг бэлтгэх тусгай хөтөлбөр боловсруулжээ. Танхимын сургалт орох гэж бэлдсэн ч цаг үеийн байдлаас улбаалан хичээлүүдээ цахим хэлбэрт оруулан өөрчилснөө онцолж байв.

Эко клуб болон нэгдсэн 30 сурагч эрдэмтэн, судлаачдын сонирхолтой хичээлийг интернетээр хүлээн авдаг. 

Долоо хоног бүрийн бямба гарагт 18:00-20:00 цагийн хооронд  сонгосон 30 сурагч, тэдний эцэг эхчүүдэд цахим сургалтаа явуулдаг байна. Тус сургалтдаа мэргэжилтнүүдийг урьдгаараа давуу талтай ажээ. 

Солонгос улсын “Кореа” их сургуулийн шинжлэх ухааны сургуульд хүрээлэн буй орчны геохимийн мэргэжлээр докторын зэргээ хамгаалсан, Австрали улсын “National Marine Science Centre, Southern Cross” их сургуульд докторын дараах судалгаа хийсэн Б.Баяртунгалаг:

• Ус хэрхэн бүрэлддэг,
• Усны мөчлөг, 
• Усны эргэлт,
• Усны чанарын талаар судалгааны ажлын туршлага, үр дүнгийн талаарх хичээлийг хүүхдүүдэд цахимаар хүргэжээ. Энэ мэт эко клуб болон нэгдсэн 30 сурагч эрдэмтэн, судлаачдын сонирхолтой хичээлийг интернетээр хүлээн авдаг аж. 

Түүнчлэн дэлхийн усны өдөр буюу гуравдугаар сарын 22-ныг тохиолдуулан төслийн багийнхан “Оюуны Ундраа” сургуулийн сурагчид дунд: 

• "Ус ба уур амьсгалын өөрчлөлт" сэдэвт гар зургийн, 
• "Дусал усны үнэ цэнэ” сэдэвт зохион бичлэгийн уралдаан зохион байгуулахаар төлөвлөн, бүтээлүүдээ хүлээн авч, шалгаруулалтаа хийж буй аж. 

Мөн “Оюуны Ундраа” сургуулийн нийт сурагчдад усны зохистой хэрэглээний талаарх мэдлэг, мэдээллийг өгөх боломжтой загвар танхим буюу “Эко булан” тохижуулах ажил дуусаж буй аж. Түүнчлэн тус сургуулийн бүх цоргыг усны хэмнэлттэй цоргоор сольж, усны алдагдалтай газрыг илрүүлэхээр ажиллаж, эко клубын 30 хүүхдийн гэрт  ус хэмнэх цорго тараан, эцэг эхчүүдтэй нягт хамтран ажиллаж буй талаараа онцоллоо. Цаашдаа эдгээр сурагчид ангийнхаа найзуудтай сурсан мэдсэнээ хуваалцан, сайнаар нөлөөлж чадна хэмээн найдаж буйгаа ч илэрхийлсэн юм. 

Өөрчлөлтийг энгийнээс уриатай нэгдсэн дээрх бүсгүйчүүдийн ажил үүгээр дууссангүй. Усаа хайрлах талаар дуу хийж, бичлэг цацан, цахим орчинд ч нөлөөллийн ажлыг тун амжилттай гүйцэтгэж буй аж. 

Тэдний төслийг дэмжин ажиллаж буй олон байгууллага бий. Ус сувгийн удирдах газраас "Дусалхүүд тохиолдсон адал явдал" нэртэй 9 цуврал бүхий нийт 270 ширхэг ном хандивлажээ. Төслийн багийн 5 гишүүн Австрали улсаас Монгол Улсад суугаа онц бөгөөд бүрэн эрхт элчин сайдад усны хэрэглээг таниулах хичээл заах урилга хүргүүлсэн байна. Австралийн Элчин сайд энэ хүсэлтийг уриалгахнаар хүлээн авч, есдүгээр ангийн англи хэлний хичээлийг усны зохистой хэрэглээ сэдвээр заажээ.

Усаа хаахгүй 2 минут болоход 6-8 литр ус урсдаг. Та шүдээ угаахдаа усаа хаадаггүй бол төдий хэмжээний усыг зүгээр л асгаж байна.

Усаа хаахгүй 2 минут болоход 6-8 литр ус урсдаг. Та шүдээ угаахдаа усаа хаадаггүй бол төдий хэмжээний усыг зүгээр л асгаж байна гэсэн үг. Улаанбаатарт нийт 658 мянган оршин  суугч орон сууцанд амьдардаг. Хэрвээ хүн бүр шүдээ угаахдаа усаа хаадаггүй бол нэг удаа шүдээ угаахдаа л 3 сая 900 мянган литр цэвэр усыг дэмий урсгаж байгаа хэрэг.

Харин үүний оронд гэр бүлийн гишүүн бүр шүдээ угаахдаа өөрийн гэсэн аяганд ус хийж заншвал хэчнээн сая литр ус хэмнэж болох бол.

• Шүдээ угаахдаа ам зайлах усаа аяганд хийж хэвших 
• Эвдэрхий цоргоноос жилд 31 мянган литр ус алддаг. Ус дусалдаг цорго, хоолойг даруй солих
• Ус тосож, аяга тавгаа угаах
• Ус бага зарцуулдаг цорго, шүршүүрийн толгой ашиглах
• Суултуурын усыг нэг удаа татахад 6-8 литр ус гоождог. Тиймээс суултуурын почкинд савтай ус юмуу, тоосго байрлуул
• Өндөг чанасан усаараа цэцгээ усал.

Энэ мэт энгийн алхмаар ирээдүйн усны нөөцөө хамгаалж, байгальд ээлтэй зөв дадлыг түгээхэд хүн бүрийн оролцоо чухал юм.

Өнөөдрийн таны үйлдэл, хандлага, үр хүүхдийн тань ирээдүйн зуршлыг бий болгоно. Тиймээс эцэг, эхчүүд хариуцлагатай иргэн байх үүргээ ухамсарлан үргүй гоожуулдаг усны хэрэглээг танаж заншъя.