Манайхан хуучин за­рагд­даг байсан үнээр нь “Есийн тос” хэмээн нэ­рийд­дэг ургамлын тосны нэг литрийн нь үнэ 2000 төг­рөгөөс даваад удаж байна. Ургамлын тосны хэрэг­цээ­гээ импортоор ханга­даг учраас өөрсдөө үнээ барих боломж бидэнд бай­даггүй байлаа.

Тэгвэл мон­голчууд ургамлын то­соо эх орондоо үйлдвэр­лэх боломжтой болжээ. Ин­гэс­нээр идэж уух, өмсч зүүх бүх зүйл нь харийнх­наас хамааралтай бидний хувьд мах, гурилын дараа ордог хүнсний чухал хэрэг­лээ болсон ургамлын то­соо өөрсдөө үйлдвэрлэнэ гэдэг сайхан мэдээ.

Ялан­гуяа хүнсний аюул­гүй байд­лын асуудал анхаарал татаж байгаа үед тун чухал алхам. “Мон­гол Ал­тан Тос” хэмээх компани ирэх сарын 1-нээс эхлэн ургам­лын тос үйлд­вэрлэн зах зээлд нийлүү­лэхэд бэлэн болоод байгаа аж. Энэ талаар тус компа­нийн дэд захирал Х.Зол­бая­раас тодрууллаа.

-Манайхан өөрсдөө ур­гамлын тосоо үйлдвэр­лэдэг болох нь гэсэн сай­хан мэдээ дууллаа. “Мон­голд үйлдвэрлэв” гэсэн шошготой ургамлын тос хэзээнээс худалдаанд га­рах юм бэ?
-Тийм ээ. Бидний монгол­чууд гадаадаас авдаг бүтээг­дэхүүнүүдээ өөрсдөө хийдэг болоод байна. Манай компани ОХУ, Итали, Германы хам­гийн сүүлийн үеийн дэвшил­тэт технологиор ургамлын тос үйлдвэрлэж эхлэх гэж байна. Манайх бүх бэлтгэл ажлаа хангачихаад байгаа. Ирэх сарын 1-нээс эхний бүтээг­дэхүүнээ хүмүүст хүргэнэ.

-Ургамлын тосыг олон төрлийн ургамлаас гаргаж авдаг гэдэг. Танай үйлд­вэр­лэх бүтээгдэхүүн яг ямар төр­лийнх байх юм, түүхий эдээ хаанаас авах юм бэ?
-Үнэхээр олон төрлийн ургамлаас тос гаргаж авдаг. Бид ур­гамлын тосны түүхий эдээ Бразилаас авч байгаа. На­ранцэцэг, рапсын тосыг (rapeseed oil) бид үйлдвэр­лэнэ. Ер нь дэлхийд ургамлын тос үйлдвэрлэх гол түүхий эдийг хангадаг орон бол Бра­зил, Аргентин. Манайх гэхэд Брази­лийн талтай ярилцаад бүтэн жилээр түүхий эд авах гэрээ­гээ хийчихсэн байгаа. Харин цаашдаа тос гаргаж авах ургамлаа эх орондоо тариа­лах зорилготой байгаа.

-Ер нь манайхны ур­гам­лын тосны жилийн хэрэг­цээ хэд байдаг юм бол. Үүнээс танайхан хэдийг нь хангаж чадах вэ?
-Ерөнхийдөө бол гаднаас оруулж ирж байгаа тосноос монголчуудын ургамлын тос­ны нэг жилийн хэрэгцээг тооцох юм бол 12-13 мянган тонн тос. Харин манай үйлд­вэр бол жилдээ 35 мянган тонн тос үйлдвэрлэх хүчин чадалтай.

-Тэгэхээр манай хэрэг­цээ­нээс гурав дахин их хүчин чадалтай юм байна шүү дээ. Танайх дангаараа Монголын хэрэгцээг хан­гаж чадах нь ээ?
-Тийм ээ. Манай үйлдвэр дангаараа энэ зах зээлийг хангаж чадна. Түүнээс гадна бид ОХУ, БНХАУ, Европын орнуудад ч ургамлын тосоо нийлүүлэх болно. ОХУ-д ма­най хямд, чанартай тосыг борлуулах зах зээл бүрэн байгааг бид судалж тогтоосон. Тийм ч учраас бид үйлдвэрээ Дарханд байгуулсан юм.

-Монголдоо үйлд­вэр­лэж байгаа юм чинь үнэ хямд байх биз. Яг хэдэн төгрөгөөр худалдаанд га­ра­хыг мэдэж болох уу?
-Бид зах зээлд хамгийн хямд үнэтэй, хамгийн чанар­тай бүтээгдэхүүнийг үнийг санал болгоно. Одоогийн үнэ ханшаар нэг литрийн савла­гаа­тай ургамлын тос 1880-2500 төгрөгийн үнэтэй байгаа байх. Харин манайх нэг лит­рийн тосоо 1500 төгрөгөөр зах зээлд нийлүүлнэ.

-Ургамлын тосны чана­рыг яг юугаар тодорхойл­дог юм бэ. Бас хувь хэмжээ­гээрээ хэд хэдэн төрөл байх шиг байдаг?
-Ургамлын тос уурших чанар, үнэр тэгээд агууламж гээд хоорондоо маш олон төрлийн ялгаатай байдаг. Бид юуны өмнө ууршилт багатай, нарийн шүүлтүүрүүр дамж­сан ямар ч үнэргүй сайхан тосыг хүмүүст хүргэнэ гэдгээ хэлье.

-Манайд энэ чиглэлийн үйлдвэр өмнө нь байсан биш, мэргэжилтэн болов­сон хүчний асуудал бэрх­шээл­тэй л байгаа байх даа?
-Манай компани бол Мон­го­лын “Дэлгэр интернэйшнл”, ОХУ-ын “Стройпищемаш” компанийн хамтран байгуул­сан компани. Манайх одоо 70 гаруй ажилтантай байгаа, үйлдвэрийн үйл ажиллагаа жигдэрсэнээр 250-300-гаад ажилтантай болно. “Стройпи­щемаш” компани бол Орост яг энэ чиглэлийн 12 үйлдвэ­рийг байгуулсан туршлагатай сайн компани л даа. Манайх өөрсдийн ажилтнуудаа бүг­дийг нь Оросын тос судлалын эрдэм шинжилгээний инсти­ту­тэд бэлтгэж байгаа. Бас тэндээс ч мэргэжилтнүүдийг урьж сургагчаар ажиллуулж байна. Бид энэ үйлдвэртээ ургамлын тосноос гадна майо­­нез, кетчуп, соус, горчиц бас барааны саван үйлдвэр­лэх юм.

-Бид сүүлийн үед ба­раа­ны савангаа үйлдвэр­лэхээ боль­сон, импортын бараа­ны савангийн үнэ ч дийл­дэхээ байсан. Танай саван ямар үнэтэй байх бол?
-Ургамлын тосны түүхий эд нь түүхий тос гээд байдаг юм. Энэ тосыг бид боловс­руулж ургамлын тос болгон савлаж хүмүүст хүргэнэ. Бид тосны үйлдвэрийнхээ хажууд буюу дагалдах бүтээгдэхүү­нээр нь майонез, кетчуп, барааны саван үйлдвэрлэх гэж байна. Мэдээж, зах зээ­лийн хамгийн хямд үнэ хан­шийг л бид хүмүүст санал болгох болно.

Ер нь барааны саван­гийн гол үзүүлэлт бол тослог бай­даг. Сүүлийн үеийн саван­гууд тослог нь 15 хувьтай ч байгаа. Нэг их сайхан хөө­сөр­дөг ч хир гаргадаггүй. Харин ма­найх 80-90 хувийн тослог­той саван хийнэ. Манай үйлд­вэ­рийн онцлог бол тасралтгүй ажиллах шаардлагатай. Тос, тосон бүтээгдэхүүн үйлдвэр­лэдэг учраас. Хагас жилд нэг удаа долоо хоног зогсолт хийж цэвэрлэгээ хийгдэх юм.

-Хүнсний бүтээг­дэ­хүү­ний хувьд үндэсний аюул­гүй байдлыг хөндөх асуу­дал гэгддэг. Монгол­чуу­дын өдөр тутмын хэрэг­цээ бол­сон бараг страте­гийн хүнс­ний бүтээгдэхүүн гэж бо­лох ургамлын тосыг эх орондоо үйлдвэрлэх бол­сонд салбарын яам­дуу­даас дэмжсэн л байлгүй…
-Энэ үнэхээр хөндөх сэ­дэв. Худалдан авах чадвар­тай­гаа холбоотойгоор хүнс­ний бүтээгдэхүүнүүдийн хам­гийн доод зэрэглэлийнхийг л монголчууд хэрэглэж байна. Манайхны хэрэглэдэг “Mild seүen” гээд тамхи байна. АНУ-д Японд хэрэглэж байгаа энэ брэндийн тамхинаас тэс өөр үзүүлэлттэйг бид хэрэглэдэг. Тэгэхээр бид эхний ша­танд хүнсий бүтээгдэхүүнээ өөрс­дийнхөө хяналт дор, өөрсдөө үйлдвэрлэдэг болоод авах нь чухал. Энэ жилийг “Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах жил” болгон зарласан нь манайх үүн дээрээ ан­хаар­даг болж байгаагийн ил­рэл гэж бодож байгаа. Бид зохих хүмүүстэй уулзаж са­на­лаа тавь­сан. Манай эх­лүүлж байгаа ажлыг төр зас­гийн зүгээс дэмжинэ гэдэгт бид найдаж байна. Засгийн газраас хөдөө аж ахуйн сал­барт ихээхэн ан­хаарал тавьж байгаа. Энэ хүрээнд хөнгө­лөлт­тэй зээ­лүүд ч их яригдаж байгаа юм билээ. Бидний хувьд мөнгө төгрөг өгөөч гэж байгаа юм биш, харин хөнгө­лөлттэй зээлд хамрагдах, түүхий эдийг маань гаалийн татва­раас 2-3 жилдээ чөлөө­лөх, НӨАТ-ын татвараас чөлөөлөх гээд хууль эрх зүйн хэмжээнд дэмжээд өгвөл сайн байна. Тэгвэл бүтээг­дэхүүний үнэ өртөг ч хямдрах болно.

З.Хангал