-Зарим сурагчид “Үдийн цай”-гаар  бүтэн өдрийнхөө хоол тэжээлийг хангадаг-

НИТХ-ын төлөөлөгч, Эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах асуудал эрхэлсэн дэд хорооны дарга Ж.Амарсанаа тэргүүтэй албаны хүмүүс ерөнхий боловсролын сургуулийн “Үдийн цай”-гаар хүүхдүүд ариун цэвэр, чанарын шаардлага хангасан эрүүл хоол хүнс хэрэглэж байгаа эсэхэд шалгалт хийжээ.

НИТХ-ын даргын удирдамжаар НИТХ-ын дэд хороод үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Шалгалтын багт НИТХ-ын төлөөлөгчид, Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар, Нийслэлийн боловсролын газар,  Нийслэлийн эрүүл мэндийн газар, Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэн болон Эрүүл мэнд, спортын яамны мэргэжилтэн, байцаагчид багтжээ. Тэд хотын төвөөс нэгдүгээр сургууль, хотын захаас 79 дүгээр сургуулийг сонгон харьцуулан шалгалт хийжээ.

Энэ талаар НИТХ-ын төлөөлөгч Ж.Амарсанаа, Бид зориуд хотын төв болон хотын захын сургуулийг сонгосон ч сурагчдад өгч буй хоол хүнсний хувьд онцгой том ялгаа илрээгүй. Сурагчид үдийн цайгаар ихэвчлэн жимсний шүүс болон зутан шөл идэж байна.  Нэг сурагчийн үдийн цайнд өдрийн 600 төгрөг төсөвлөдөг. Энэ нь бодит байдал дээр хангалттай хоол тэжээл өгөх боломжгүй гэдгийг сургуулийн удирдлагууд хэлж байна.

“Үдийн цай” хөтөлбөр нь тухайн хүүхдийн өдөрт авах ёстой хоол тэжээлийн 15 хувийг өгөх ёстой гэж хуульд заасан. Гэвч дээрх хоёр сургуулийн “Үдийн цай”-г шалгахад тохирсон илчлэгээсээ дунджаар 100 орчим ккал-ыг дутуу авч байна. Үүнийг өнөөх л төсөвлөсөн мөнгөтэй холбон тайлбарлаж байна. Анх 600 төгрөг төсөвлөхдөө зөвхөн хоол тэжээлийн орцыг тооцжээ. Харин бодит байдал дээр тухайн үдийн цайг бэлтгэх тогооч ажилчдын цалин, цахилгаан, түрээсийн мөнгө зэрэг урсгал зардал нь тухайн 600 төгрөгт шингэж байгаа юм” гэв. 

-Тэгэхээр 600 төгрөгийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай юу. Эсвэл тухайн “Үдийн цай”-г бэлтгэн хүргэх шат дамжлаганд өөрчлөлт оруулах ёстой юу?
-600 төгрөгийг нэмэх зүйтэй. Хотын төвийн сургууль болон захын сургуулийн нийт сурагчдын амьжиргааны ялгаа их бий. 79 дүгээр сургуулийн захирал бидэнд “Сургуулиас өгдөг үдийн цайгаар бүтэн өдрийнхөө хоол тэжээлийг хангаад явдаг сурагчид байдаг юм шүү” гэж хэлсэн. Үнэхээр ийм бол төсөвлөсөн мөнгийг тодорхой хэмжээгээр нэмэгдүүлэх нь нийгмийн халамж талаасаа зөв юм.

Төвийн сургуулийн сурагчид харьцангуй амьжиргааны түвшин сайтай айл өрхийн хүүхдүүд бий. Үүнээс үзвэл эдийн засгийн хүндрэлтэй байгаа өнөө үед “Үдийн цай” хөтөлбөрийн  нэг хүүхдэд ноогдох мөнгийг нийтээр нь нэмэх бус зорилтот бүлгийн сурагчдын мөнгийг нэмж болох юм гэсэн санаа миний хувьд төрж байна. Гэхдээ үүнийг НИТХ биш, БСШУЯ шийддэг. Тиймээс бид шалгалтын дүн, зорилтот бүлгийн  хүүхдэд ногдох “Үдийн цай”-ны мөнгийг нэмэх хэрэгтэй гэсэн саналаа БСШУЯ-нд хүргүүлнэ.

-Шалгалтаар ямар зөрчлүүд илэрсэн вэ?
-Сургуулийн цайны газруудын хоол бэлтгэж буй орчин зарим тохиолдолд эрүүл ахуйн шаардлагад үл нийцсэн байдал харагдлаа. Хоол бэлтгэж  буй тогооч нар хүнсний бээлий хэрэглэдэггүй, түргэн муудах аюултай хүнсний бүтээгдэхүүний хадгалалтын горим алдагдсан явдал ч илэрсэн. Хамгийн ноцтой нь эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөтэй транс тосыг хоолонд хэрэглэж байлаа.

Эдийн засгийн хүндрэлтэй байгаа өнөө үед “Үдийн цай” хөтөлбөрийн  нэг хүүхдэд ногдох мөнгийг нийтээр нь нэмэх бус зорилтот бүлгийн сурагчдын мөнгийг нэмж болох юм гэсэн санаа миний хувьд төрж байна.

Ердийн ургамлын тосыг устөржүүлж химийн боловсруулалт хийснээр транс тос буюу бидний хэлж заншснаар маргариныг гаргаж авдаг. Маргарин хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлдэг гээд шинжлэх ухаанаар батлагдчихсан. Харин үүнийг сургуулийн цайны газрууд хүнсэндээ хэрэглэж байна.

Транс тос нь хүний биед шингэхдээ муу зүрх судасны өвчин үүсэх эрсдэл дагуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд монгол хүний нас баралтын шалтгааны дийлэнх хувийг зүрх судасны өвчин эзэлж байна. Иймээс цаашид  сургууль цэцэрлэгүүд энэ тосыг хэрэглэхийг хориглох хууль тогтоомж гаргах хэрэгтэй юм.

Мөн сургуулийн орчинд хэт чихэрлэг бүтээгдэхүүн худалдаалахыг Эрүүл мэндийн сайдын 207 дугаар тушаал дээр тодорхой зааж өгсөн. Гэвч энэ тушаалийг 1 болон 79-р сургуулиуд зөрчсөн байсан.

-Хэт чихэрлэг бүтээгдэхүүн сургууль дотор худалдаалдаг  байдал анхнаасаа л байсан жишиг шүү дээ?
-Тийм байж болох. Одоо энэ жишгийг халж байна. Эрүүл мэндийн сайдын тушаалын хэрэгжилт хангалтгүй байгаа нь бас л зөрчил юм. НИТХ-аас Эрүүл мэндийн сайдын  тушаалыг хэрэгжүүлэхийг нийслэлийн бүх сургууль, цэцэрлэгт үүрэг болгож байгаа. Үүнийг хэрэгжүүлээгүй тохиолдолд тухайн сургуулийн удирдлага болон цайны газрын үйлчилгээ эрхэлж буй аж ахуй нэгжид хатуу хариуцлага тооцно.

Бага насны хүүхдүүдийн дунд амны хөндийн эрүүл мэнд хангалтгүй байна. Тэр дундаа шүдний өвчтэй хүүхдийн тоо өндөр үзүүлэлттэй байгаа. Үүний гол учир шалтгаан нь өнөөх хэт чихэрлэг бүтээгдэхүүний замбараагүй хэрэглээтэй холбоотой. Гэтэл сургууль нь сурагчдаа шүдний цоорол үүсэх нөхцөлийг бүрдүүлээд байж таарахгүй. Чихэр их иддэг хүүхдүүд том болоод дархлаа сул, чихрийн шижин, хэт таргалалттай болох эрсдэлтэй.

Мөн сургууль дотор энержи дринк буюу хүч чадлын ундаа зарж байна. Хүч чадлын ундаанд өндөр хэмжээний кафеин болон олон төрлийн сэргээх, цаашид донтолт үүсгэх магадлалтай бодисууд хүртэл агуулдаг. Цаашид ийм зөрчил гаргуулахгүйн тулд нийслэлийн бүх сургууль руу албан бичиг илгээж байна.

-Хот, хөдөөгийн хэд хэдэн сургуулийн хүүхдүүд Үдийн цайндаа хордож эмнэлэгт хүргэгдэж байсан. Шалгалтын явцад ийм асуудал гарахгүй гэх баталгаа байв уу?
-Нийслэлийн хэмжээнд журам боловсруулах, Засаг даргын захирамж гаргаж үүгээр хүнсний аюулгүй байдалтай холбоотой асуудлыг шийдэх бүрэн боломжтой. Ялангуяа хоолны хордлого гаргадаг сургууль, байгууллагуудад хоол хүнсний үйлчилгээ эрхлэхэд мөрдөгдөх стандартыг мөрдүүлбэл хордлого гарахгүй. Хүнсний аюулгүй байдал, эрүүл ахуйтай холбоотой шалгалтыг нэг удаа хийгээд өнгөрч болохгүй. Цаашид шалгалтыг гэнэтийн, нууцаар, олон давталттай тогтмол хийвэл үр дүнд хүрч зөрчил арилна гэж бид үзсэн. 

-Нийслэлийн хүн амын хүнсний аюулгүй байдал, эрүүл хүнс хэрэглэх чиглэлээр ямар ажил хийх вэ ?
-Нэн тэргүүнд Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй бүх хоолны газруудын  хоолны цэсэн дээр илчлэгийн хэмжээг тавьдаг болъё. Иргэд нэг бол хоолоо хэтрүүлээд эсвэл тэжээлийн дутагдалд ороод байна. Өдөрт авах ёстой хоол тэжээлийнхээ хэмжээг тааруулж буй иргэд тун цөөн байгаа нь үнэн.

Энэ зохицуулалтыг бүрдүүлэх үүднээс  хоолны цэсэнд тухайн хоолонд агуулагдах калорийн хэмжээг тавьдаг болох стандартыг мөрдүүлэхээр ажиллаж байна.  Үүнийгээ дагаад тухайн хоолонд агуулагдах өөх тос нийт калори 30 хувиас ихгүй байна гэсэн журмыг бий болгоно. Ийм шаардлага, стандартыг энэ жилдээ багтаан мөрдүүлэх учир нийслэлийн зоогийн газрууд эртнээс бэлтгэлээ хийж эхлэх хэрэгтэй. Энэ бүхэн цаад утгаараа зүрх судасны өвчлөлийг бууруулахад чиглэгдэж байгаа ажил юм.