Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг Бүгд Найрамдах Турк Улсад хийж буй албан ёсны айлчлал хийж байна. Тэрээр Станбул хот дахь Топкапы ордон музейд зочилж, Монголын Ил Хаант Улсын Газан хааны Тэргүүн сайдаар ажиллаж байсан Рашид ад-Дины бүтээсэн “Судрын чуулган” бүтээлтэй танилцжээ.

Орчин үеийн түүхийн шинжлэх ухаанд Рашид аддины “Судрын чуулган” зохиолыг дэлхийн түүхэнд анх удаа бичигдсэн “дэлхийн универсал түүх” гэж үздэг аж.

Тулуйн хүү Хүлэгү хааны гуч Ил хаан Газан 1301 онд тэргүүн сайддаа монголчуудын түүхийг нэгэн сударт нийтгэн цуглуулахыг зарлигдаж, уг бүтээлийг Рашид ад-Дин монгол, хятад, түрэг, энэтхэг, араб тэргүүтэй олон мэргэд, зурхайчид, түүхчид, эрдэмтдийн хамт 1311 онд бүтээж байсан түүхтэй.

Судрын чуулган зохиол нь нийт гурван хэсгээс бүрэлдэнэ. Эхний хэсэг нь “Тарих-и Мубарек-и Газани” буюу хүн төрөлхтний үүссэн цагаас эхлэн Газан хааныг хүртэлх түүх юм.

Энэ хэсэгт Монгол түмний гарлыг өгүүлсэн Эргүнэ Хунгийн түүх, Бөртэ чино, Гоо марал, Алунгоо эх, Бодончар, Хотул хаан, Амбагай хаан, Есүхэй баатар зэрэг Чингис хааны дээд өвгүүдийн түүхийн тухай бусад сурвалжид байдаггүй чухал мэдээ баримтуудыг өгүүлдэг.

Монголчуудын үүсэл гарлаас Чингис хааны байлдан дагууллын үеийг хүртэлх түүхийг бичихдээ Монголын нууц товчооны монгол эхийг ашигласан нь тодорхой байдаг. Мөн “Алтан дэвтэр” хэмээх Монгол хаад болон алтан ургийнхан л үзэх эрх бүхий төрийн түүхийн сурвалж бичгийг ашиглан тулгуурлаж бичсэнээ мөн оршил хэсэгтээ өгүүлдэг.

Үүнээс хойших үеийн буюу Өгөдэй, Гүюг, Мөнх, Хубилай хаадын хэсгийг бичихдээ Ил хаант улсын ордонд буй Монгол сурвалжуудаас гадна дурдан буй хаадтай нэг үед амьдарсан, уулзаж учирч явсан амьд гэрчүүдийн амнаас сонссон мэдээнүүдийг өргөнөөр ашигласан байна.

Уг ботийн төгсгөл хэсэгт өөрийн амьдран буй цаг үеийн түүх болох Монголын эзэнт гүрний доторх холбооны улсууд Юань, Алтан Ордон, Цагадай, Хайдугийн улс болон Ил хаант улсын улс төр, эдийн засаг, соёлын амьдралын талаар төрийн архивт буй бичиг хэргүүд болон өөрийн үзсэн харсандаа тулгуурлан бичсэн.