Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
-Нүүрснээс бензин гаргаж авах үйлдвэр байгуулах боломж манайд бий-
Газрын тосны нөөц 35-40 жил, байгалийн хийн нөөц 60-70 жил л хүрэлцээтэй бол харин нүүрсний нөөц наанадаж 250 жил хангалттай гэнэ. Энэ байдлаас шалтгаалан нүүрсний баялаг нөөцөнд тулгуурлан, түүнээс гаргаж авах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг эрс эрчимжүүлэх нь ойрын ирээдүй юм.
Манай гаригийн байгалиас заяагдмал ашигт малтмалаас ОХУ, АНУ, БНХАУ-ууд нүүрсний нөөц баялгаар дэлхийд эхний гурван байрыг дараалан эзэлж байгаа бол Монгол Улс эхний 12 улсын тоонд багтаж байна.
Монгол улс нүүрсний 300 гаруй орд илэрцтэй бөгөөд манай орны нутаг дэвсгэрт харьцангуй жигд тархсан байдаг. Манай улсын нүүрсний геологийн нийт нөөц нь 160 шахам тэрбум тонн бөгөөд үүний 70 гаруй хувийг хүрэн нүүрс эзэлж байна. Манай эх орон нүүрсний баталгаажсан нөөцөөрөө өөрийн улсын хэрэгцээгээ 300-400 жил хангах бололцоотой.
Нүүрс бол Монгол Улсын эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн үндэс суурь нь бөгөөд манай орны нийт цахилгаан дулааны хэрэглээний 93 хувийг нүүрснээс гарган авч байгаа бол бензин шатахууны хэрэглээ 100 хувь гадаадаас хамааралтай байсаар байна.
Нүүрснээс шингэн түлш гарган авах технологи нь нүүрсийг шингэрүүлэх шууд ба шууд бус гэсэн үндсэн хоёр аргатай. Орчин үед, шууд бус буюу Фишер-Тропшийн аргаар бензин, дизелийн түлш, шингэрүүлсэн байгалийн хийн бүтээгдэхүүн гарган авахаас гадна цахилгаан дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжтой бөгөөд хөрөнгө оруулалт, ашиглалтын бодит зардал нь шууд аргаа бодвол харьцангуй бага учир давуу талтай.
Нүүрсээр баян АНУ, БНХАУ, Герман, Энэтхэг, ӨАБНУ, ОХУ зэрэг орнууд нүүрсэн дээр тулгуурласан эрчим хүч, түлш шатахууны үйлдвэрлэлийн тогтвортой хөгжлийн бодлого барьж байна. Нүүрсний цэвэр технологиудын дотроос эрчим хүчний экологийн цэвэр эх үүсвэр - синтезийн хийг гарган авах технологи нь хамгийн ирээдүйтэй. Түлш нэрж авах нь аль эрт дэлхийн II дайны үед Герман улсад нүүрсийг шингэрүүлэх 30 гаруй үйлдвэр ажиллаж, жилдээ дөрвөн сая тонн бензин, дизелийн түлш үйлдвэрлэж байжээ. Энэ үеэр Их Британи, хуучин ЗХУ, Ойрхи Дорнод, Хойд Америкт мөн нүүрснээс шингэн түлш гаргах үйлдвэрүүд ажиллаж байв. 1950-иад оноос хямд үнэтэй газрын тос олборлох, түүнээс гаргах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл ид цэцэглэж ирснээр нүүрсний шингэн түлшний үйлдвэрлэл зогсонги байдалд орсон юм.
Харин нүүрснээс шингэн түлш гарган авах үйлдвэрлэлийг амжилттай хэрэгжүүлж өнөөг хүрсэн орон бол ӨАБНУ юм. Энэ улсад 1950-1995 онд Фишер-Тропшийн аргаар шингэн түлш үйлдвэрлэх 0.4 сая тоннын хүчин чадалтай Сасол-1 үйлдвэр, 1981 онд 21 сая тоннын хүчин чадалтай Сасол-2, 1983 онд Сасол-3 үйлдвэрүүд баригдсан байна. Өнөөдөр эдгээр үйлдвэрүүдэд жилдээ 10 сая тонн авто машины шатахуун үйлдвэрлэн, өөрийн орны хэрэгцээний 50 шахам хувийг хангаж байна.
Дэлхийн зах зээл дээр газрын тос, байгалийн хийн бүтээгдэхүүний үнэ эрс өссөнөөр шинэ чиг хандлага бүрэлдэн тогтож, нүүрснээс шингэн түлш гарган авах үйлдвэрүүдийн бүтээн байгуулалтын ажлууд өрнөж эхлэв.
БНХАУ-ын "Шиньхуа" групп, АНУ-ын "Хайдрокарбон Технологи" компаниуд 3.3 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт бүхий нүүрс шингэрүүлэх үйлдвэрийг Өвөр Монголд 2003 оноос барьж эхэлсэн бөгөөд тус үйлдвэр нь 2008 онд бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж, жилд таван сая тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх аж.
Манай улсад ч энэ чиглэлээр судалгаа, зураг төслийн хэмжээнд нэлээд ажлууд хийгдэж байна. Саяхан МҮХАҮТ-аас "Нүүрснээс шингэн түлш үйлдвэрлэх" төслийн хөрөнгө оруулалтын уулзалтыг зохион байгуулж "Монголын Аж Үйлдвэрийн Корпораци" ХХК-иас Төгрөг нуурын хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн эхэн үедээ жилд таван сая тонн нүүрс олборлох ил уурхай байгуулах, 600 мега-ваттын ДЦС барих төсөл, хоногт 18000 баррель бензин, 270 тонн хий боловсруулах нүүрсний шингэн түлшний үйлдвэрийн төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн байна.
Ойрын жилүүдэд нэг тонн нүүрсний шингэн түлш нь нэг тонн газрын тосны бүтээгдэхүүнээс хямд болох нь ээ. Ийм үйлдвэрийг барьж байгуулахад 6-9 жил хангалттай. Харин манайд цөмийн эрчим хүч ашиглахын тулд атомын цахилгаан станц барьж байгуулахад наанадаж 20 жил шаардагдана. Тэгээд ч цөмийн эрчим хүчнээс түлш шатахуун үйлдвэрлэхгүй. Гэхдээ манай орон ураны нөөц баялагтай болохоор цөмийн эрчим хүч нь улсын эрчим хүчний хэтийн бодлогын хүрээнд заавал байх ёстой.
Шатахуун талхны өөрийн үнийг тогтооно. Ард иргэдийнхээ төвшин хангалуун амьдралын үндэс суурийг баттай бэхжүүлэх, хараат бус таатай нөхцөл бүрдэнэ.
Инженер С.Алтанхуяг
-Нүүрснээс бензин гаргаж авах үйлдвэр байгуулах боломж манайд бий-
Газрын тосны нөөц 35-40 жил, байгалийн хийн нөөц 60-70 жил л хүрэлцээтэй бол харин нүүрсний нөөц наанадаж 250 жил хангалттай гэнэ. Энэ байдлаас шалтгаалан нүүрсний баялаг нөөцөнд тулгуурлан, түүнээс гаргаж авах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг эрс эрчимжүүлэх нь ойрын ирээдүй юм.
Манай гаригийн байгалиас заяагдмал ашигт малтмалаас ОХУ, АНУ, БНХАУ-ууд нүүрсний нөөц баялгаар дэлхийд эхний гурван байрыг дараалан эзэлж байгаа бол Монгол Улс эхний 12 улсын тоонд багтаж байна.
Монгол улс нүүрсний 300 гаруй орд илэрцтэй бөгөөд манай орны нутаг дэвсгэрт харьцангуй жигд тархсан байдаг. Манай улсын нүүрсний геологийн нийт нөөц нь 160 шахам тэрбум тонн бөгөөд үүний 70 гаруй хувийг хүрэн нүүрс эзэлж байна. Манай эх орон нүүрсний баталгаажсан нөөцөөрөө өөрийн улсын хэрэгцээгээ 300-400 жил хангах бололцоотой.
Нүүрс бол Монгол Улсын эрчим хүчний үйлдвэрлэлийн үндэс суурь нь бөгөөд манай орны нийт цахилгаан дулааны хэрэглээний 93 хувийг нүүрснээс гарган авч байгаа бол бензин шатахууны хэрэглээ 100 хувь гадаадаас хамааралтай байсаар байна.
Нүүрснээс шингэн түлш гарган авах технологи нь нүүрсийг шингэрүүлэх шууд ба шууд бус гэсэн үндсэн хоёр аргатай. Орчин үед, шууд бус буюу Фишер-Тропшийн аргаар бензин, дизелийн түлш, шингэрүүлсэн байгалийн хийн бүтээгдэхүүн гарган авахаас гадна цахилгаан дулааны эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжтой бөгөөд хөрөнгө оруулалт, ашиглалтын бодит зардал нь шууд аргаа бодвол харьцангуй бага учир давуу талтай.
Нүүрсээр баян АНУ, БНХАУ, Герман, Энэтхэг, ӨАБНУ, ОХУ зэрэг орнууд нүүрсэн дээр тулгуурласан эрчим хүч, түлш шатахууны үйлдвэрлэлийн тогтвортой хөгжлийн бодлого барьж байна. Нүүрсний цэвэр технологиудын дотроос эрчим хүчний экологийн цэвэр эх үүсвэр - синтезийн хийг гарган авах технологи нь хамгийн ирээдүйтэй. Түлш нэрж авах нь аль эрт дэлхийн II дайны үед Герман улсад нүүрсийг шингэрүүлэх 30 гаруй үйлдвэр ажиллаж, жилдээ дөрвөн сая тонн бензин, дизелийн түлш үйлдвэрлэж байжээ. Энэ үеэр Их Британи, хуучин ЗХУ, Ойрхи Дорнод, Хойд Америкт мөн нүүрснээс шингэн түлш гаргах үйлдвэрүүд ажиллаж байв. 1950-иад оноос хямд үнэтэй газрын тос олборлох, түүнээс гаргах бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл ид цэцэглэж ирснээр нүүрсний шингэн түлшний үйлдвэрлэл зогсонги байдалд орсон юм.
Харин нүүрснээс шингэн түлш гарган авах үйлдвэрлэлийг амжилттай хэрэгжүүлж өнөөг хүрсэн орон бол ӨАБНУ юм. Энэ улсад 1950-1995 онд Фишер-Тропшийн аргаар шингэн түлш үйлдвэрлэх 0.4 сая тоннын хүчин чадалтай Сасол-1 үйлдвэр, 1981 онд 21 сая тоннын хүчин чадалтай Сасол-2, 1983 онд Сасол-3 үйлдвэрүүд баригдсан байна. Өнөөдөр эдгээр үйлдвэрүүдэд жилдээ 10 сая тонн авто машины шатахуун үйлдвэрлэн, өөрийн орны хэрэгцээний 50 шахам хувийг хангаж байна.
Дэлхийн зах зээл дээр газрын тос, байгалийн хийн бүтээгдэхүүний үнэ эрс өссөнөөр шинэ чиг хандлага бүрэлдэн тогтож, нүүрснээс шингэн түлш гарган авах үйлдвэрүүдийн бүтээн байгуулалтын ажлууд өрнөж эхлэв.
БНХАУ-ын "Шиньхуа" групп, АНУ-ын "Хайдрокарбон Технологи" компаниуд 3.3 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт бүхий нүүрс шингэрүүлэх үйлдвэрийг Өвөр Монголд 2003 оноос барьж эхэлсэн бөгөөд тус үйлдвэр нь 2008 онд бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж, жилд таван сая тонн газрын тосны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх аж.
Манай улсад ч энэ чиглэлээр судалгаа, зураг төслийн хэмжээнд нэлээд ажлууд хийгдэж байна. Саяхан МҮХАҮТ-аас "Нүүрснээс шингэн түлш үйлдвэрлэх" төслийн хөрөнгө оруулалтын уулзалтыг зохион байгуулж "Монголын Аж Үйлдвэрийн Корпораци" ХХК-иас Төгрөг нуурын хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн эхэн үедээ жилд таван сая тонн нүүрс олборлох ил уурхай байгуулах, 600 мега-ваттын ДЦС барих төсөл, хоногт 18000 баррель бензин, 270 тонн хий боловсруулах нүүрсний шингэн түлшний үйлдвэрийн төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн байна.
Ойрын жилүүдэд нэг тонн нүүрсний шингэн түлш нь нэг тонн газрын тосны бүтээгдэхүүнээс хямд болох нь ээ. Ийм үйлдвэрийг барьж байгуулахад 6-9 жил хангалттай. Харин манайд цөмийн эрчим хүч ашиглахын тулд атомын цахилгаан станц барьж байгуулахад наанадаж 20 жил шаардагдана. Тэгээд ч цөмийн эрчим хүчнээс түлш шатахуун үйлдвэрлэхгүй. Гэхдээ манай орон ураны нөөц баялагтай болохоор цөмийн эрчим хүч нь улсын эрчим хүчний хэтийн бодлогын хүрээнд заавал байх ёстой.
Шатахуун талхны өөрийн үнийг тогтооно. Ард иргэдийнхээ төвшин хангалуун амьдралын үндэс суурийг баттай бэхжүүлэх, хараат бус таатай нөхцөл бүрдэнэ.
Инженер С.Алтанхуяг