Үндэсний бөхийн аймгийн цолтой дүйцэх цэргийн начин, заан арслан цолыг анх 1960-аад оны үеэс албан ёсоор олгож эхэлсэн гэдэг. Тухайлбал, 1961 онд явагдсан Монголын бүх ард түмний спартакиадын өмнөхөн явагдсан цэргийн спартакиадад түрүүлсэн Т.Зундуй/улсын заан/-д цэргийн арслан, үзүүрлэсэн Б.Санжаад “цэргийн заан” цол анх олгосон билээ. Үүнээс хойш бүх цэргийн наадамд түрүүлж цэргийн арслан цол хүртсэн Ч.Өвгөнхүү, Г.Баттогтох, Т.Артаг нарын олон бөхчүүд цолоо ахиулж, улсын цол хүртсэн байна.
Түүнчлэн Булганы “дэгээ” хэмээх Н.Батчулуун, Төв аймгийн харъяат “онгоц” хэмээх Д.Чойжамц, Г.Цэсэнхүү, Өвөрхангай аймгийн харъяат Д.Цэрэндорж, Ц.Шаравдорж, Б.Пүрэвтогоо, Ховд аймгийн харъяат Д.Пүрэвжав, Дундговь аймгийн харъяат Ж.Санжаасүрэн нарын олон хүчит бөхчүүд цэргийн цолтойгоо үлдэж улс, аймгийн наадамд амжилттай барилдан цолоо батласан байдаг билээ. Харин сүүлдээ цэргийн ангиуд, “Алдар”, “Хүч” нийгэмлэгийн аварга шалгаруулах барилдаанд олгох болсноор хавтгайрах хандлагатай болсон ч цэргийн цол олгох бүх цэргийн наадмыг жилд нэг удаа хийж байхаар Үндэсний бөхийн барилдааны дүрэмд оруулж өгсөн юм.
Ингээд 1992 онд анхны бүх цэргийн наадмын барилдааныг Үндэсний соёл амралтын хүрээлэнд зохион явуулж, 128 бөх барилдуулахад цэргийн арслан, заан, начин цолтон төрснөөр одоо жил бүр улсын баяр наадмын өмнө цэргийн хүрээнийхнийг оролцуулсан томоохон наадам болон явагдсаар байна. “Босго өндөртэй, булган сүүлтэй” энэ барилдаанд түрүүлж үзүүрлэсэн болон их шөвөгт үлдсэн бөхчүүдийн жагсаалтыг энд оруулав. Энэ жилийн бүх цэргийн баяр наадамд зургадугаар сарын 9-ний Ням гарагт МБӨ-нд хийж 256 хүчтэн зодоглох юм.
БҮХ ЦЭРГИЙН НААДАМ
1992 128 ц.з С.Дэлгэрбат у.н /Булган/ з.б Ч.Ганбаатар ц.з /Архангай/
з.б Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ Б.Мэндсайхан а.а /Архангай/
1993 128 а.н У.Сүхбаатар у.н /Өвөрхангай/ з.б И.Доржсамбуу у.з /Булган/
Ч.Эрдэнэчулуун а.а /Архангай/ з.б Ч.Батзориг у.з /Ховд/
1994 128 ц.з И.Доржсамбуу у.з /Булган/ з.б Г.Өсөхбаяр у.ав /Архангай/
з.б Б.Алтанхуяг /Өвөрхангай/ з.б Ц.Намжилсүрэн ц.н /Булган/
1995 128 а.а Г.Өсөхбаяр у.ав /Архангай/ ц.н Ч.Батзориг у.з /Ховд/
з.б Н.Алтансүх у.х /Архангай/ з.б У.Балжинням у.н /Завхан/
1996 128 а.з С.Мандах у.н /Өвөрхангай/ ц.н У.Балжинням у.н /Завхан/
ц.а У.Сүхбаатар у.н /Өвөрхангай/ з.б Д.Намдаг у.н /Төв/
1997 128 а.з Ц.Мягмарсүрэн у.з /Ховд/ з.б Д.Энхтөр ц.з /Төв/
ц.н Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ а.а Г.Батбаатар у.н /Архангай/
1998 128 ц.н Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ а.а Б.Ганбат у.з /Увс/
з.б Ц.Очирбат ц.н /Хөвсгөл/ з.б Т.Алтаншагай а.а /Архангай/
1999 128 а.н Б.Бадам-Очир у.н /Төв/ з.б Ш.Уламбаяр у.н /Завхан/
з.б Х.Мэндбаяр а.а /Архангай/ ц.н Ц.Очирбат /Хөвсгөл/
2000 128 з.б Д.Цогзолдорж у.н /Дорнод/ з.б Т.Амартүвшин ц.з /Ховд/
з.б П.Түмэнжаргал ц.н /Дархан/ з.б Х.Рэнцэнням ц.н /Ховд/
2001 128 ц.а Д.Цогзолдорж /Дорнод/ а.н И.Ёндонсамбуу у.н /Булган/
з.б Б.Тогтох ц.н /Увс/ з.б Т.Мөнгөнцоож ц.н/Архангай
2002 128 ц.н Т.Мөнгөнцоож у.х /Архангай/ ц.з Т.Амартүвшин /Ховд/
з.б О.Одхүү ц.н /Увс/ з.б Д.Түвшинбаяр ц.н /Өвөрхангай/
2003 128 а.н М.Батжаргал у.х /Архангай/ а.з Ж.Гансүх у.н /Дорнод/
з.б Э.Цэрэнчимэд ц.н /Увс/ з.б У.Эрдэнэхүү ц.н /Архангай/
2004 128 з.б Д.Лхагвадорж у.н /Говь-Алтай/ Н.Нямаа ц.з /Архангай ай/
Д.Ганбат у.н /Өвөрхангай/ Т.Өсөх-Ирээдүй у.х /Сэлэнгэ ай/
2005 128 а.з А.Бямбажав у.х/Увс/ Т.Санчир у.х /Өвөрхангай/
2006 128 а.а Н.Ганбаатар у.г /Говь-алтай / Ж.Бат-Эрдэнэ / Говь-алтай / у.г
А.Мөнхболд ц.н /Архангай/ Ж.Оргил /Завхан/ у.н
2007 128 А.Бямбажав у.х /Увс/ Б.Батмөнх /Төв/ у.н
Л.Уртнасан ц.н /Архангай/ Б.Амарзаяа /Архангай/ у.н
2008 128 а.н Ч.Санжаадамба у.з /Архангай/ Н.Батзаяа у.н /Ховд/
Т.Санчир у.н /Өвөрхангай/ А.Бямбажав у.х /Увс/
2009 128 С.Мөнхбат у.ав /Увс/ Ө.Бат-Орших у.х /Увс/
Г.Ганням а.а /Увс/ з.б Ж.Алтаншагай а.а /Говь-Алтай/
2010 256 Ч.Санжаадамба ц.а /Архангай/ Э.Тулга / Сэлэнгэ/
Б.Сангисүрэн а.а /Өвөрхангай/ С.Батсуурь а.а /Увс/
Б.Пүрэвсайхан а.а /Ховд/ А.Сүмбээ а.а /Булган/
Ш.Мөнгөнбаатар а.а / Сүхбаатар/ Бо.Батжаргал а.а / Сүхбаатар/
2011 256 Чу.Батчулуун /Төв/ Ш.Мөнгөнбаатар / Сүхбаатар/
Р.Пүрэвдагва /Архангай/ П.Бүрэнтөгс /Увс/
У.Батгэрэл /Архангай/ Н.Энхжаргал /Сэлэнгэ/
О.Баярхүү /Сүхбаатар/ Б.Хашбат /Булган/
2012 256 Б.Ганзориг /Увс/ Б.Пүрэвсайхан /Ховд/
Б.Эрдэнэхүү /Баянхонгор/ Б.Хишигбаатар /Говь-Алтай/
Б.Энхсайхан /Говь-Алтай/ П.Бүрэнтөгс /Увс/
Н.Батсуурь /Увс/ Л.Шинэбаатар /Архангай/
2013 256 Л.Цэрэнтогтох /Говь-Алтай/ А.Алтанхуяг /Дундговь/
Л.Батзориг /Өвөрхангай/ Б.Бадамсүрэн /Завхан/
О.Хангай /Ховд/ Д.Цэвэлсодном/Өвөрхангай/
Ц.Бямба-Очир /Говь-Алтай/ Б.Бат-Өлзий /Ховд/
2014 256 Б.Бадамсүрэн /Завхан/ Ч.Ганзориг
Э.Даш /Дундговь/ Н.Адъяабат
Ч.Батчулуун Л.Батзориг Ш.Пүрэвгарьд Л.Лха-Очир
2015 256 Л.Батзориг /Өвөрхангай/ Б.Одгэрэл
О.Гантулга Ц.Чимэддорж
Д.Тамир Х.Гантулга Д.Цэрэнтогтох /Баянхонгор/ Г.Биндэрьяа /Архангай/
2016 256 Д.Цэрэнтогтох /Баянхонгор/ М.Бадарч
Ш.Мөнгөнбаатар Б.Бат-Өлзий
Н.Жаргалбаяр Л.Шинэбаатар Ш.Пүрэвгарьд Б.Зоригтбаатар /Архангай/
2017 256 Б.Хишигбаатар /Говь-Алтай/ О.Батжаргал /Завхан/
О.Гантулга Ө.Батзул
М.Бадарч О.Хангай Б.Даваа-Очир Г.Бадрах /Хэнтий/
2018 256 Г.Жамбалдорж /Баянхонгор/ Б.Түмэндэмбэрэл
Т.Дүгэрдорж /Завхан/ Б.Суманчулуун
Н.Золбоо Т.Бэгзсүрэн С.Галданцогт Б.Эрдэнэхүү
Энэ барилдаанд түрүүлсэн бөхчүүдээс Г.Жамбалдоржоос (өнгөрсөн жилийн түрүү) бусад нь улсын цолонд хүрсэн бол үзүүрлэсэн бөхчүүдээс Архангайн Чимэдийн Батбаатар, Төв аймгийн Доржпүрэвийн Энхтөр, Архангайн Намсрайн Нямаа, Сэлэнгийн Энхбатын Тулга, Завханы Оюунбатын Батжаргал, Булганы Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл нар улсын цолонд хүрээгүй байгаа билээ. 2010 оноос бүх цэргийн наадмаас эхлэн Алдар, Хүч, Хилчин, Эрч зэрэг спорт хороо клубуудээс мандатаар оролцуулдаг болсон юм.
Үндэсний бөхийн аймгийн цолтой дүйцэх цэргийн начин, заан арслан цолыг анх 1960-аад оны үеэс албан ёсоор олгож эхэлсэн гэдэг. Тухайлбал, 1961 онд явагдсан Монголын бүх ард түмний спартакиадын өмнөхөн явагдсан цэргийн спартакиадад түрүүлсэн Т.Зундуй/улсын заан/-д цэргийн арслан, үзүүрлэсэн Б.Санжаад “цэргийн заан” цол анх олгосон билээ. Үүнээс хойш бүх цэргийн наадамд түрүүлж цэргийн арслан цол хүртсэн Ч.Өвгөнхүү, Г.Баттогтох, Т.Артаг нарын олон бөхчүүд цолоо ахиулж, улсын цол хүртсэн байна.
Түүнчлэн Булганы “дэгээ” хэмээх Н.Батчулуун, Төв аймгийн харъяат “онгоц” хэмээх Д.Чойжамц, Г.Цэсэнхүү, Өвөрхангай аймгийн харъяат Д.Цэрэндорж, Ц.Шаравдорж, Б.Пүрэвтогоо, Ховд аймгийн харъяат Д.Пүрэвжав, Дундговь аймгийн харъяат Ж.Санжаасүрэн нарын олон хүчит бөхчүүд цэргийн цолтойгоо үлдэж улс, аймгийн наадамд амжилттай барилдан цолоо батласан байдаг билээ. Харин сүүлдээ цэргийн ангиуд, “Алдар”, “Хүч” нийгэмлэгийн аварга шалгаруулах барилдаанд олгох болсноор хавтгайрах хандлагатай болсон ч цэргийн цол олгох бүх цэргийн наадмыг жилд нэг удаа хийж байхаар Үндэсний бөхийн барилдааны дүрэмд оруулж өгсөн юм.
Ингээд 1992 онд анхны бүх цэргийн наадмын барилдааныг Үндэсний соёл амралтын хүрээлэнд зохион явуулж, 128 бөх барилдуулахад цэргийн арслан, заан, начин цолтон төрснөөр одоо жил бүр улсын баяр наадмын өмнө цэргийн хүрээнийхнийг оролцуулсан томоохон наадам болон явагдсаар байна. “Босго өндөртэй, булган сүүлтэй” энэ барилдаанд түрүүлж үзүүрлэсэн болон их шөвөгт үлдсэн бөхчүүдийн жагсаалтыг энд оруулав. Энэ жилийн бүх цэргийн баяр наадамд зургадугаар сарын 9-ний Ням гарагт МБӨ-нд хийж 256 хүчтэн зодоглох юм.
БҮХ ЦЭРГИЙН НААДАМ
1992 128 ц.з С.Дэлгэрбат у.н /Булган/ з.б Ч.Ганбаатар ц.з /Архангай/
з.б Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ Б.Мэндсайхан а.а /Архангай/
1993 128 а.н У.Сүхбаатар у.н /Өвөрхангай/ з.б И.Доржсамбуу у.з /Булган/
Ч.Эрдэнэчулуун а.а /Архангай/ з.б Ч.Батзориг у.з /Ховд/
1994 128 ц.з И.Доржсамбуу у.з /Булган/ з.б Г.Өсөхбаяр у.ав /Архангай/
з.б Б.Алтанхуяг /Өвөрхангай/ з.б Ц.Намжилсүрэн ц.н /Булган/
1995 128 а.а Г.Өсөхбаяр у.ав /Архангай/ ц.н Ч.Батзориг у.з /Ховд/
з.б Н.Алтансүх у.х /Архангай/ з.б У.Балжинням у.н /Завхан/
1996 128 а.з С.Мандах у.н /Өвөрхангай/ ц.н У.Балжинням у.н /Завхан/
ц.а У.Сүхбаатар у.н /Өвөрхангай/ з.б Д.Намдаг у.н /Төв/
1997 128 а.з Ц.Мягмарсүрэн у.з /Ховд/ з.б Д.Энхтөр ц.з /Төв/
ц.н Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ а.а Г.Батбаатар у.н /Архангай/
1998 128 ц.н Ц.Цэрэнчимэд у.н /Архангай/ а.а Б.Ганбат у.з /Увс/
з.б Ц.Очирбат ц.н /Хөвсгөл/ з.б Т.Алтаншагай а.а /Архангай/
1999 128 а.н Б.Бадам-Очир у.н /Төв/ з.б Ш.Уламбаяр у.н /Завхан/
з.б Х.Мэндбаяр а.а /Архангай/ ц.н Ц.Очирбат /Хөвсгөл/
2000 128 з.б Д.Цогзолдорж у.н /Дорнод/ з.б Т.Амартүвшин ц.з /Ховд/
з.б П.Түмэнжаргал ц.н /Дархан/ з.б Х.Рэнцэнням ц.н /Ховд/
2001 128 ц.а Д.Цогзолдорж /Дорнод/ а.н И.Ёндонсамбуу у.н /Булган/
з.б Б.Тогтох ц.н /Увс/ з.б Т.Мөнгөнцоож ц.н/Архангай
2002 128 ц.н Т.Мөнгөнцоож у.х /Архангай/ ц.з Т.Амартүвшин /Ховд/
з.б О.Одхүү ц.н /Увс/ з.б Д.Түвшинбаяр ц.н /Өвөрхангай/
2003 128 а.н М.Батжаргал у.х /Архангай/ а.з Ж.Гансүх у.н /Дорнод/
з.б Э.Цэрэнчимэд ц.н /Увс/ з.б У.Эрдэнэхүү ц.н /Архангай/
2004 128 з.б Д.Лхагвадорж у.н /Говь-Алтай/ Н.Нямаа ц.з /Архангай ай/
Д.Ганбат у.н /Өвөрхангай/ Т.Өсөх-Ирээдүй у.х /Сэлэнгэ ай/
2005 128 а.з А.Бямбажав у.х/Увс/ Т.Санчир у.х /Өвөрхангай/
2006 128 а.а Н.Ганбаатар у.г /Говь-алтай / Ж.Бат-Эрдэнэ / Говь-алтай / у.г
А.Мөнхболд ц.н /Архангай/ Ж.Оргил /Завхан/ у.н
2007 128 А.Бямбажав у.х /Увс/ Б.Батмөнх /Төв/ у.н
Л.Уртнасан ц.н /Архангай/ Б.Амарзаяа /Архангай/ у.н
2008 128 а.н Ч.Санжаадамба у.з /Архангай/ Н.Батзаяа у.н /Ховд/
Т.Санчир у.н /Өвөрхангай/ А.Бямбажав у.х /Увс/
2009 128 С.Мөнхбат у.ав /Увс/ Ө.Бат-Орших у.х /Увс/
Г.Ганням а.а /Увс/ з.б Ж.Алтаншагай а.а /Говь-Алтай/
2010 256 Ч.Санжаадамба ц.а /Архангай/ Э.Тулга / Сэлэнгэ/
Б.Сангисүрэн а.а /Өвөрхангай/ С.Батсуурь а.а /Увс/
Б.Пүрэвсайхан а.а /Ховд/ А.Сүмбээ а.а /Булган/
Ш.Мөнгөнбаатар а.а / Сүхбаатар/ Бо.Батжаргал а.а / Сүхбаатар/
2011 256 Чу.Батчулуун /Төв/ Ш.Мөнгөнбаатар / Сүхбаатар/
Р.Пүрэвдагва /Архангай/ П.Бүрэнтөгс /Увс/
У.Батгэрэл /Архангай/ Н.Энхжаргал /Сэлэнгэ/
О.Баярхүү /Сүхбаатар/ Б.Хашбат /Булган/
2012 256 Б.Ганзориг /Увс/ Б.Пүрэвсайхан /Ховд/
Б.Эрдэнэхүү /Баянхонгор/ Б.Хишигбаатар /Говь-Алтай/
Б.Энхсайхан /Говь-Алтай/ П.Бүрэнтөгс /Увс/
Н.Батсуурь /Увс/ Л.Шинэбаатар /Архангай/
2013 256 Л.Цэрэнтогтох /Говь-Алтай/ А.Алтанхуяг /Дундговь/
Л.Батзориг /Өвөрхангай/ Б.Бадамсүрэн /Завхан/
О.Хангай /Ховд/ Д.Цэвэлсодном/Өвөрхангай/
Ц.Бямба-Очир /Говь-Алтай/ Б.Бат-Өлзий /Ховд/
2014 256 Б.Бадамсүрэн /Завхан/ Ч.Ганзориг
Э.Даш /Дундговь/ Н.Адъяабат
Ч.Батчулуун Л.Батзориг Ш.Пүрэвгарьд Л.Лха-Очир
2015 256 Л.Батзориг /Өвөрхангай/ Б.Одгэрэл
О.Гантулга Ц.Чимэддорж
Д.Тамир Х.Гантулга Д.Цэрэнтогтох /Баянхонгор/ Г.Биндэрьяа /Архангай/
2016 256 Д.Цэрэнтогтох /Баянхонгор/ М.Бадарч
Ш.Мөнгөнбаатар Б.Бат-Өлзий
Н.Жаргалбаяр Л.Шинэбаатар Ш.Пүрэвгарьд Б.Зоригтбаатар /Архангай/
2017 256 Б.Хишигбаатар /Говь-Алтай/ О.Батжаргал /Завхан/
О.Гантулга Ө.Батзул
М.Бадарч О.Хангай Б.Даваа-Очир Г.Бадрах /Хэнтий/
2018 256 Г.Жамбалдорж /Баянхонгор/ Б.Түмэндэмбэрэл
Т.Дүгэрдорж /Завхан/ Б.Суманчулуун
Н.Золбоо Т.Бэгзсүрэн С.Галданцогт Б.Эрдэнэхүү
Энэ барилдаанд түрүүлсэн бөхчүүдээс Г.Жамбалдоржоос (өнгөрсөн жилийн түрүү) бусад нь улсын цолонд хүрсэн бол үзүүрлэсэн бөхчүүдээс Архангайн Чимэдийн Батбаатар, Төв аймгийн Доржпүрэвийн Энхтөр, Архангайн Намсрайн Нямаа, Сэлэнгийн Энхбатын Тулга, Завханы Оюунбатын Батжаргал, Булганы Булган-Эрдэнийн Түмэндэмбэрэл нар улсын цолонд хүрээгүй байгаа билээ. 2010 оноос бүх цэргийн наадмаас эхлэн Алдар, Хүч, Хилчин, Эрч зэрэг спорт хороо клубуудээс мандатаар оролцуулдаг болсон юм.