“Өдрийн сонин”-гоос залуусыг зөв хүмүүжил, амьдралын зөв дадал хэвшилтэй болгохын тулд нийгэмд “Ном унших моод дэлгэрүүлье” гэсэн уриа гаргажээ.

Мөн энэ ажлынхаа хүрээнд ном уншуулах аян өрнүүлж, залуусыг гэрэл гэгээ рүү хөтөлж буй сайн үйлстнүүдийг дэмжиж ажиллаж байгаа. Тэд нийтлэлийн бодлогодоо ч энэ талаар байнга тусгаж, уржигдар “Ном бариагүй гар лонх л барьдагсан даа” нийтлэл гаргасан нь хүмүүсийн сэтгэлд их хүрсэн.

Харин өчигдөр Монголын нэртэй зохиолчид, хэл шинжлэлийн эрдэмтэд, номонд дуртай уншигчдыг оролцуулсан хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа. Тус хэлэлцүүлэгт уран зохиолын хичээлийн ач холбогдол, ном уншихын ач тусын талаар ярилцсан юм.

Хэлэлцүүлэгт ардын уран зохиолч П.Бадарч, Т.Галсан, хэл бичгийн шинжлэх ухааны доктор Д.Галбаатар, МЗЭ-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Мөнхцэцэг нарын утга зохиолын эрхмүүд болон албаны хүмүүс оролцсон юм. Энэ үеэр дунд сургуульд уран зохиолын хичээл үздэг ч учир дутагдалтай байгаа, залуусыг ном, уран зохиолд сонирхолтой болгох, эх хэлээрээ зөв сайхан уншиж, бичиж сурах гээд олон сэдэв хөндөгдөж байлаа. Хэлэлцүүлэгт оролцогчид дунд сургуулиудын хичээлийн хөтөлбөрт зөвхөн багш нарын мэддэг уран зохиолыг оруулсан байдаг. Сурагчид уншаад төдийлөн ойлгохгүй зохиолууд байдаг талаар ярьж байлаа. Үүнийг хэрхэн зөв шийдэх талаар ч санал бодлоо солилцсон юм. ЕБС-ийн хичээлийн хөтөлбөрт хэрэгтэй, хэрэггүй зүйлүүдийг оруулсан, зохиолын сонголт маш хуучинсаг байгааг хүн бүр дурьдсан.

Хүн төрөлхтөн үүссэн цагаас үргэлж хамт явсан, өдийг хүртэл зууралдаж ирсэн ганц зүйл байдаг нь уран зохиол юм. Уран зохиол уншина гэдэг бол маш нарийн технологи гэдэг. Үүнээс илүү юм гэж энэ дэлхий дээр байдаггүй.

Цахим номоор дамжуулан залуусыг хөгжүүлнэ

Энэхүү хэлэлцүүлгийн үеэр Боловсролын яамны мэргэжилтнүүд сурах бичгийг шинэчлэн хийж байгаа талаар ярьж байлаа. Тэднээс дараах зүйлийг тодрууллаа.

-Сурах бичгүүд шинэчлэгдэж байгаа гэсэн. Энэ талаар?
-Сурах бичгийг ул суурьтай судалгаа хийсний үндсэн дээр багшийн ном, сурагчийн ном гэсэн хоёр өөр сурах бичиг зохиохоор ажиллаж байгаа. Дүрэм журамдаа өөрчлөлт оруулж багшийн номонд багш заах хичээлийнхээ агуулгад оруулах хичээлүүдийн талаар, энэ сурах бичиг юунд сургахыг зорьсон талаар оруулсан. Харин сурагчид сурах бичгээсээ ямар ном уншиж, аль эх сурвалжаас мэдээлэл авч, юуг сурч мэдэх вэ гэдгээ ойлгоход чиглэнэ.

-Дунд сургуулиудад Монгол хэл, уран зохиолын хичээл ямар стандартаар ордог вэ?
-Суурь боловсролын системд Монгол хэл, уран зохиол гэдэг хоёр хичээл салангид явж байна. Харин ахлах боловсролын тогтолцоонд Монгол хэл, уран зохиол хоёр хамтдаа явж байгаа ч гурван цагийн хоёрыг нь уран зохиолын хичээл болгож байгаа. Урьд нь 63 цаг ордог байсан бол одоо 10 цаг болгосон.

-Залуусыг номтой нөхөрлүүлэх тал дээр ямар арга хэмжээ авч байгаа вэ?
-БСШУЯ номын баярыг тэмдэглэн өнгөрүүлэх, номтой нөхөрлүүлэх ажлууд олноор зохион байгуулж байна. Хүүхдийн унших ёстой номын жагсаалтыг гаргая гэсэн бодолтой байна. Энэ жагсаалтад 100 юмуу 200 ном багтаавал зохино. Жагсаалтыг нээлттэй хэлэлцүүлгээр, цахим шуудангаар дамжуулан гаргах болно. Эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ ямар ном уншуулахыг хүсч байгаа, багш нар нь юу хүсч байна, ер нь хүмүүс ямар номнуудыг илүүд үздэгийг мэдэх нь чухал. Мөн ном хүүхдийг төлөвшүүлж, сайн зүйлсийг сургаж, цаашид амьдрал ахуйдаа ашиглахад нь тус болох хэрэгтэй. Энэхүү жагсаалтыг гаргаад сургуулиудын номын сан, номын дэлгүүрүүдийг эдгээр номнуудаар хангах ажил хийнэ гэж бодож байгаа. Одоо хүүхдүүд цахим ертөнцтэй их холбогддог болжээ. Айл бүрт “Ай фон”, “Ай пад” байх болж. Түүгээр нь дамжуулан номын цахим санг бий болгох гэсэн гурван ажлыг хийхээр төлөвлөж байна. Хүүхдүүд эдгээр цахим хэрэгслүүдээрээ дамжуулан ном унших болно. Цаашлаад номоор дамжуулж хүүхдийг төлөвшүүлэх, номон дээр гарч байгаа зүйлийг хүүхдүүд хүлээж аваад цаашдаа ахуй амьдралдаа хэрэглэх дадлыг суулгахад оршино.

-Заримдаа сурах бичиг зохиодог хүмүүс өөрсдийнхөө мэддэг, өөрсдөдөө таалагддаг зүйлээ сурах бичигтээ оруулаад байх шиг санагддаг. Хүүхдэд хэрэгтэй зүйл бага тусгагдаад байх шиг?
-Энэ талаар анхаарч, дараа дараагийн сурах бичгүүдээ хэрхэн хийх тал дээр эцэг эхчүүдийн болоод хүмүүсийн санааг сонсч ажиллана гэж бодож байгаа. Сурах бичиг зохиох явцдаа бид сурах бичиг судлалын баг байгуулна. Энэ баг маань иргэний нийгмийн байгууллагууд болон багш нар гээд их олон хүний бүрэлдхүүнтэй байх болно. Хүмүүс өөрсдийнхөө дүгнэлтээр мэргэжлийнхээ дагуу зохиогдож буй сурах бичгүүдэд шүүмжлэл хийнэ. Сурах бичгүүд зохиож байгаа хүмүүст үүнийг нь анхааруулж тодорхой стандарт баримталж зохиох талаар уламжилна.

Ардын уран зохиолч Т.Галсан: Цээжилнэ гэдэг нь юм уншина гэсэн үг

-Энэ хэлэлцүүлэгт оролцож байгаагийн хувьд та юу хэлэх вэ?
-Сайд гэдэг үг бол сайн гэсэн үг олон тоон дээрээ байгаа нь юм. Монголд сайн сайдууд хэрэгтэй байна. Яамдуудыг шинэчлэх хэрэгтэй. Энэ талаар анхаарвал зохино. Гэгээрүүлэх яам бол хүнийг гэгээрүүлэх ёстой. Гэтэл гадаад хэл багаас нь загаад байгаа нь үндэстнээ устгах бодлого гэж ойлгогдохоор байх юм. Дунд сургуульд хүүхдүүдийг муруй тахир зураас зуруулж шалгах бус сэтгэн бодох чадвараар нь шалгаж байвал зохино. Үүнийг сургах багш нь ном байх учраас их оновчтой шийдэл байх гэж бодож байна.

Нөгөө талаар зохиолчдыг сайн бичдэг болгоод алдаа оноог нь хэлж өгч, хүүхдүүдийг ч сайн, зөв бичдэг болгомоор байна. Уран уншлагын тэмцээн бүх сургуульд, цаашлаад улсад зохион явуулдаг болох юм бол хүүхдүүд юм цээжилнэ. Цээжилнэ гэдэг чинь юм уншина, уншихдаа бүр олон дахин уншина гэсэн үг. Хүүхдийн зүрхэн дотор уул ус долгилох шиг үйл явдлыг бодитоор харж яруу найргийн сайхныг мэдрүүлвэл зохино.

-Манай улс номын баярыг тэмдэглэдэг болсон. Энэ талаарх таны бодол?
-Ерөнхийлөгч маань их сайхан санаа дэвшүүлсэн. Бүх хүн энэ номын баяр, номын хөдөлгөөнд нэгдэж байна. Энэ нь их баярлууштай зүйл. Би хөдөө явж байгаад нэг их ичсэн юм. Бороо ороод нэг айлд бороо намдахыг хүлээж байгаад хүүхдүүдийг нь шүлэг уншаач гэлээ л дээ. Харин хүүхдүүд шүлэг ерөөсөө уншдаггүй юм байна лээ. Хоёр, гуравхан шүлэгнээс хэтрэхгүй харагдсан. Харин бусад хүүхдүүд шүлгээ дуусчихаад байтал нэг хүүхэд дууны үгийг шүлэг болгон уншаад байсан юм. Асуухнээ “би япон хүүхэд. Монгол хэл сонирхон суралцдаг юм. Уушиг муутай болохоор энд айргаар биеэ сувилж байсан юм гэдэг байгаа. Манай хүүхдүүд түүнээс дор байна шүү дээ.

МУСГЗ, сэтгүүлч Г.Жамъяан: Нобелийн шагналт зохиолууд монголын зохиолчдын бүтээлийг гүйцэхгүй

-Ном, уран зохиолын талаар таны хэлэх үг?
-Надад нэг хэлмээр юм байна л даа. Дээр үед бид нарт ном байгаагүй, тэр ч бүү хэл бид Сталины товч намтарыг цээжилж байлаа шүү дээ. Уншаад л байдаг байлаа. Ингэж байсан үеэ бодвол одоо ном, уран зохиол бялхаж байна. Олон сайхан бүтээл, ном, зохиолууд төрөн гарчээ. Миний харамсч яваа юм бол Монголын ном дэлхийд хүрэхгүй байна. Эх хэлээрээ Монголдоо хүрч байгаа ч дэлхийд хүргэж чадахгүй байгаа нь их харамсалтай. Би Нобелийн шагнал авсан зохиол бүтээлүүдийг унших дуртай. Манай орчуулагчид орчуулчихсан байдаг юм л даа. Гэвч манай зохиолчдын хэмжээнд хүрч бичсэн зохиол харагддаггүй юм.

Нобель авсан зохиолууд дотор миний мэдэхээр л лав тийм зохиол байхгүй. Манай яруу найраг ямар гайхалтай билээ. Үүнийгээ орчуулж дэлхийд түгээж чадахгүй байгаа нь харамсалтай. Дэлхийд зөвхөн уран зохиолын чиглэлээр олон улсын нэр хүндтэй шагнал 12 байдаг. Монгол зохиолчид яагаад үүнийг авч болохгүй гэж. Үүний тулд эхлээд олон улсын хэлний чадварлаг орчуулагчид, дараа нь хүүхдүүдийг уран зохиолд дуртай болгох хэрэгтэй байна. Сурах бичгүүдэд муу зохиолууд ороод байгаа учраас хүүхдүүд сонирхохгүй байгаа юм. Зүгээр л бэлтгэж байгаа зохиолчдынх нь бүтээлүүд орчихдог.

Дэлхий нийтээрээ цахим ертөнц сонирхоод уран зохиолын ном уншихаа байсан. Сонсдог ном гэх мэтийг гаргах хэрэгтэй байна. Хуучин орос хэлийг гол гадаад хэлээ болгон үздэг байсан бол одоо англи япон, солонгос, франц гээд маш олон хэл үздэг болжээ. Харин одоо англи хэлнээс дэлхийн алдартай зохиолчдын зохиолыг орчуулах болон Монголынхоо алдарт зохиолуудыг англи хэл рүү орчуулан гаргадаг сайн орчуулагчдыг бэлдмээр байна. Ингэснээр Монголын зохиол бүтээлүүд дэлхий дахинд танигдах болно.

О.Чанцалдулам