"Монгол-Япон эмнэлгийн менежмент, эмнэлгийн мэргэжилтний сургалтын үйл ажиллагааг бэхжүүлэх төсөл" -н хүрээнд Баянзүрх дүүрэг дэх АШУҮИС-ийн Монгол-Япон эмнэлгийн мэргэшигч эмч нарын төгсөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог бүрдүүлэх, тэдний эмнэлзүйн ур чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор төгсөлтийн дараах эмчийн сургалт ,сургагч багшийг чадавхжуулах ажлуудыг төлөвлөн ажиллаж байна.

Өнөөдөр тус эмнэлэгт Япон улсаас ирсэн багш хичээл заав. Энэ үеэр АШУҮИС-ийн Монгол-Япон эмнэлгийн захирал М.Адилсайхантай, мөн Токүшима их сургуулийн профессор Ивата Такаши нартай ярилцлаа.

БИД МЭДРЭЛ, ДОТОР, МЭС ЗАСАЛ ГЭХ МЭТ 15 ЧИГЛЭЛЭЭР МЭРГЭШИГЧ ЭМЧ НАРАА СУРГАДАГ


-Төгсөлтийн өмнөх сургалт буюу эмч мэргэжил эзэмшихээр зургаан жил суралцах явцад дадлага олгох хичээл заадаггүй юм уу. Та бүхэн мэргэшигч эмч нарт ямар ур чадвар олгож байна вэ?
-Онолын мэдлэг түлхүү олгодог тул олон улсын жишигт нийцсэн дадлага сургалтууд хомс байсан. Анагаахын сургуульд зургаан жил суралцан төгсөөд, хүн эмчлэх эрхтэй болох боловч цаашид нарийсан суралцах шаардлагатай байдаг. Жишээ нь хүүхэд, мэс засал, дотор зэрэг  чиглэлээ сонгон нарийн мэргэжил эзэмшдэг.

Япон улсад сургалтыг ямар орчинд хэрхэн яаж зохион байгуулдаг, яг л тэр орчныг бид АШУҮИС-ийн Монгол Японы эмнэлэг дээр бүрдүүлсэн. Сургалтын чанараа сайжруулан, Японтой ижил түвшинд аваачих зорилготой байна.

Жишээ нь хэвтрийн хүнийг нэг орноос нөгөө ор руу шилжүүлэхдээ шууд татаж болохгүй. Тусгай арга бий. Нуруу нугасны өвчтэй, тархиндаа гэмтэл авсан эсвэл мэс заслын дараах шархтай бол яах вэ гэдгийг эмнэлгийн стандартад дэлгэрэнгүй зааж өгсөн байдаг ба гэх мэтчилэн техник ажиллагаануудыг дуураймал орчинд үйлчлүүлэгчид эрсдэл үүсгэхгүйгээр дадлагажих боломжийг олгож байна.

Улсын хэмжээнд хавдрын 80 хувийг хожуу илрүүлдэг байсан бол одоо 64 хувь болсон.

Судас тариаг буруу хийвэл хүнд ямар хариу урвал илэрдэг билээ, энэ муляжид яг тэр нь илэрнэ. Даралттай, хиймэл цустай муляж буюу манкенийг сургалтад ашиглаж байна.

Стандартыг яг таг мөрдөхгүй бол эмч сувилагч бүр өөр өөрийнхөөрөө ажиллана. Энэ нь эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд сөрөг нөлөөтэй. Тухайн тусламж үйлчилгээг хамгийн үр ашигтайгаар, зөв хүргэх арга, аргачлалыг стандартаар баталсан байдаг.

Манай улсад хамгийн олон стандарттай салбар бол эрүүл мэндийн салбар. Нийт стандартын 1/3 нь манай салбарынх байна. Тэдгээр стандартуудыг зохиомол орчинд хийж сургаж байна. Бид мэдрэл, дотор, мэс засал гэх мэт 15 чиглэлээр мэргэшигч эмч нараа сургадаг. АШУҮИС-ийн Монгол-Японы эмнэлэг нь Монголын анхны их сургуулийн  эмнэлэг бөгөөд  эмнэл зүйн үйл ажиллагаа, сургалт судалгааг явуулах үндсэн чиглэлтэй.

Энэхүү эмнэлгийг Япон улсын засгийн газрын буцалтгүй тусламжтайгаар тус эмнэлгийг барьж байгуулсны дараа эмнэлгийн үйл ажиллагааг бэхжүүлэх менежментийн төслийг эхлүүлсэн.

Одоогоор манай эмнэлгийн үйл ажиллагаа тогтвортой явагдаж, ард иргэдийн хүлээлтэд нийцсэн тусламж үйлчилгээг үзүүлж байна. Аливаа өвчин эмгэгийг эрт илрүүлбэл эдгэх магадлал өндөр байдаг. ЭМЯ-наас эхлүүлсэн, эрт илрүүлгийн үзлэгүүдийг ч хийн ажилласан. Нийт улсын хэмжээнд хавдрын 80 хувийг хожуу илрүүлдэг байсан бол одоо 64 хувь болж буурсан үзүүлэлтийг харж болно.

Өчнөөн хүртэл хавдартай гэж оношлуулсан таван хүний нэг нь л эрт үедээ оношоо мэддэг байв. Эрт илрүүлбэл хавдрыг бүрэн төгс эмчилж болдог. Харин гуравдугаар үедээ оношлуулж, хүнд хагалгаанд их хэмжээний мөнгө зарцуулж ороход эмчилгээ 30 орчим хувийн үр дүнтэй байдаг.

Дөрөвдүгээр үе шатанд буюу хавдар тархсаны дараа эмчлэх ямар ч боломжгүй. Хавдар манай улсад нас баралтын хоёр дахь шалтгаан байна.  

Мөн манай эмнэлэгт Японы эмнэлгүүдэд байдаг үйлчлүүлэгчийг дэмжих албыг нээн ажиллуулж байна.

-Энэ албаны үйл ажиллагааны талаар ?
-Энэ албыг ажиллуулсантай холбоотойгоор шилдэг туршлагад тооцогдон Улсын бусад томоохон эмнэлгүүдэд мөн нэвтрүүлж эхэлсэн. Өмнө нь эмч л өвчтөнтэй “тулж” ажилладаг байсан бол энэхүү алба өвчтөн эмнэлэгт ирж, хэвтэн эмчлүүлэх хүртэл зөвлөгөө өгнө. Ямар шинжилгээ өгөхийг, хэвтэхдээ ямар хувцастай байх, яаж бэлтгэлээ хангах зэргийг зааварчилдаг.

Хэвтсэнийх нь дараа ямар хоол идэв гэх мэтийг тодруулж, сэтгэл санааны дэмжлэг хэрэгтэй, эсэхэд анхаарна. Эмнэлгээс гарахад нь мөн зөвлөдөг.

Өвчтөн хөлөө тайрууллаа гэж бодъё. Энэ бол аймшигтай үйл явдал. Ийм хүмүүс эмнэлгээс гараад нийгмийн тусламж үйлчилгээг хаанаас авах, хорооны нийгмийн ажилтантай уулзах уу? Дүүрэг рүүгээ хандах уу, хиймэл протез хэрхэн хийлгэх зэргийг нэг бүрчлэн зааж өгдөг. Хүн байнга эмнэлэгт хэвтдэггүй тул энэ бүхнийг мэддэггүй.  Мэргэжлийн хүмүүсийн зөвлөгөө их чухал байдаг тул эдгээр асуудлаар ярилцан ажилладаг гэж ойлгож болно.  

Өвчтэй хүнийг өргөж босгохын  тулд  сувилагч нэг талаас , эмч нөгөө талаас нь хамтдаа түшиж, яг ижил түвшний оролцоотой байж өвчтөнөө эмчилнэ.

-Хувийн эмнэлгүүдэд ч ийм үйлчилгээ байхгүй биз дээ?
-Лавлагаа шатлалын эмнэлгүүдэд энэ алба байгуулагдчихсан. Одоо энэ төв бараг бүх эмнэлэгт бий.

Мөн манай эмнэлэгт Японы эмнэлгийн бүтэц зохион байгуулалтыг эмнэлэгтээ хэрэгжүүлж Монгол улсад хамгийн анхны сувилахуй эрхэлсэн дэд захиралтай болж байлаа. Харин одоо Улсын хэмжээнд лавлагаа шатлалын бүх эмнэлгүүд Сувилахуй эрхэлсэн захиралтай болсон байна. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг анх удаа шийдвэр гаргах түвшинд гаргасан юм.

Өмнө нь шийдвэр гаргахад сувилахуйн багийн оролцоо байгаагүй. Сувилагчид бол эмч нарын цэрэг гэсэн нийтлэг ойлголт манай эрүүл мэндийн салбарт байв. Эрүүл мэндийн салбар дахь сувилагч мэргэжил нь эмчийн туслах гэсэн ойлголт хөгжингүй орнуудад аль хэдийн байхгүй болсон.

-Бид ч тэгж боддог.
-Тийм биш. Өвчтэй хүнийг өргөж босгохын  тулд  сувилагч нэг талаас нь, эмч нөгөө талаас нь хамтдаа түшиж, яг ижил түвшний оролцоотой байж өвчтөнөө эмчилнэ, үр дүнд хүрнэ. Японы эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар сайн байдаг нь сувилахуйн тусламж үйлчилгээг өндөр түвшинд гаргасантай холбоотой.   

Манай стандартад цусны шинжилгээ хийсний дараа ариун  наалтаар наана гэдэг. Япон стандартад харшил үүсгэхээргүй, ариутгагч бодистой наалт байна гэж заасан. Манайд хөвөн эсвэл иодоор ч ариутгаж болно.

-Японоос эмч нар ирж, хичээл заадаг юм байна. Тус улсын стандартууд манай улсын баталсан дүрэм журмаас олон талаар ялгаатай юу?
-Стандарт гэдэг нь тухайн  үйлчилгээг үзүүлэхийн тулд зайлшгүй хийх ёстой алхмууд, хамгийн бага босго шаардлага юм. Японы стандартууд биднийхээс илүү өндөр түвшинд хүрсэн, хүний аюулгүй байдлыг дээд зэргээр хангадаг.

Жишээ нь, манай стандартад цусны шинжилгээ хийсний дараа ариун  наалтаар наана гэдэг. Харин япон стандартад харшил үүсгэхээргүй, ариутгагч бодистой наалт байна гэж заасан байдаг. Манайд бол хөвөн эсвэл иодоор ч ариутгаж болно. Ийм зөрүү байдаг ч бид өндөр стандартыг мөрддөг.

-Стандартуудыг шинэчлэн батлах нь Эрүүл мэндийн яамны ажил уу?
-Тийм. ЭМЯ-ны дэргэдэх мэргэжлийн салбар зөвлөлүүд стандартыг баталдаг. Гэхдээ манай эмнэлэгт мөрддөг зарим стандартыг орон нутгийн эмнэлэгт шууд хэрэгжүүлэх боломжгүй. Та анзаарсан бол манай эмнэлгийн бүх цонх битүү, салхивчгүй. Эмнэлгийн агааржуулалтыг автоматаар хянаж удирддаг. 

Гаднах агаарыг халдваргүйжүүлээд, ариутгаад, өвөл бол халаагаад өрөөнүүд рүү нэвтрүүлдэг юм. Цөөн өрөөнд тусгай цонх бий. Ийм бололцоо орон нутгийн эмнэлгүүдэд одоогоор алга.

Ер нь эрүүл мэндийн стандартуудыг дөрвөн жил тутамд шинэчлэх ёстой.         

Энэ сарын 7-нд эхэлсэн сургалтаар олгож буй сургалтын жишээ: Хүний эгэмний доор, хүзүүний хураагуур судсанд байрладаг хамгийн том вений судсанд гуурс байрлуулах ажилбар гэж бий. Үүнийг хийхэд туршлага, ур чадвар шаарддаг. Буруу хийвэл том судас гэмтдэг.

Эмнэлэгт хэвтэж буй, хүнд өвчтэй бараг бүх хүний том судсанд гуурс байрлуулдаг ба энэ гуурсыг олон хоног ашиглаж, цус сэлбэх гэх мэт эмчилгээнүүдийг хийдэг.

Энэ ажилбарыг япон багш мэргэшигч эмч нар зааж байв. Эмч нар өвчтөндөө аюулгүй, зөв эмчилгээ хийх дадлыг эзэмшүүлэх нь чухал. Энэ чадварыг эзэмшээгүй эмч хүн дээр алдаж оносоор сурдаг нь их аюултай гэв.

Японы Токүшима их сургуулийн профессор Ивата хоол боловсруулах, эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслын эмч. Тэрээр сарын хугацаатай ажиллахаар иржээ. Анх 15 жилийн өмнө Монголд ирсэн байна.

-Та энэ удаа ямар хичээл заах вэ?
-Нийт гурван төрлийн сургалтыг сарын хугацаатай явуулна. 200 мэргэшигч эмч болон сувилагч,  давхардсан тоогоор 60 сургагч багшид сургалт хийнэ. Сургагч багш нар энэ сургалтад сууснаар дараа нь өөрсдөө энэ хичээлийг бие даан заах юм.

Манекен ашигласан вений судаснаас сорьц авах дадлага, оёдол тавих дадлага, эхоны хяналттайгаар төвийн вений судсанд хатгалт хийн гуурс тавих дадлага сургалтыг тус тус заана.  

Би өмнө нь монголын мэргэшүүлэгч эмч нартай уулзаж байсан. Тэд их хичээл зүтгэлтэй, сурах хүсэл эрмэлзэлтэй санагдсан. Дараагийн сургалтаа бид ирэх 4-р сард зохион байгуулахаар төлөвлөсөн.            

-Та элэг солих мэс засал хийдэг юм байна. Манай улсад элэгний хатуурал, хавдрын өвчлөл эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн дунд их байдаг. Японд нөхцөл байдал ямар байдаг вэ?
-Манай улсад ч элэгний өвчлөл их. Гэхдээ элэг солих мэс заслыг АНУ-д хамгийн өндөр түвшинд хийдэг. Эрхтэн шилжүүлэн суулгахад донорын асуудал хөндөгддөг учир Япон улсад хууль эрх зүйн зохицуулалтаар зохицуулагддаг.

"Монгол-Япон эмнэлгийн менежмент, эмнэлгийн мэргэжилтний сургалтын үйл ажиллагааг бэхжүүлэх төсөл" 2027 оны дунд хүртэл хэрэгжинэ. Монгол-Японы эмнэлэгт сургалтын хамгийн сайн загварыг бий болгосны дараа улсын хэмжээнд бусад эмнэлгүүдэд нэвтрүүлэх нь энэ төслийн зорилго юм.

Гэрэл зургуудыг Б.Даваа