Өөр улсад цагаачлан очиж амьдрах нь өнөөгийн геополитикийн эгзэгтэй нөхцөлд улам хэцүү, заримдаа бүр эрсдэлтэй болсоор байна. Хэдий тийм боловч “хэтэвч зузаантай” хүмүүсийн хувьд гадаадад амьдрах асуудлыг мөнгөөр шийдэж болно. Дэлхийн цөөнгүй орон гадаадын иргэдэд тэрхүү “Алтан виз” олгоод зогсохгүй улсынхаа бүрэн харьяат болгох “Алтан паспорт” ч гаргадаг байна.

Алтан виз гэж юу вэ?

Ихэвчлэн “хөрөнгө оруулалтаар оршин суух эрх олгох хөтөлбөр” гэж албан ёсоор нэрлэгддэг алтан виз нь гадаадын харьяалалтай иргэнд тухайн оронд түр хугацаанд болон байнга оршин сууж, ажиллаж амьдрах зөвшөөрөл олгож буй хэлбэр юм. Үүнд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтад юу багтах вэ гэвэл тухайн оронд орон сууц худалдаж авах, компани байгуулах, хандив өгөх зэрэг байж болно.

Сүүлийн үед алтан визийг Баруун Европ, АНУ-д амьдрах хүсэлтэй БНХАУ, ОХУ, Ойрх Дорнодын орны иргэд голлон худалдан авах болжээ. Гэхдээ хөгжингүй орнуудад ч энэ сонирхол нэмэгдэж буй. Тухайлбал: 2024 оны сонгуульд Дональд Трамп ялсны дараа АНУ-ын цахим хайлтын системүүдэд “Алтан виз авах”, “Португал руу цагаачлах” зэрэг утгатай хайлтуудын тоо эрс нэмэгджээ.

Мөн Европын өрийн хямралын үеэр тус тивийн олон орон гадаадын хөрөнгө оруулалт татаж, төсвийн алдагдлаа нөхөхийн тулд оршин суух эрх зарж эхэлснээс хойш алтан виз нэлээн эрэлттэй болсон байна. Өдгөө дэлхийн цөөнгүй орнууд төрөл бүрийн нөхцөл бүхий алтан визийн хөтөлбөр санал болгож буй. Хэдий тийм боловч орон сууцны үнэ өсөх, эзэнгүй орон сууц олшрох, хээл хахуулийг дэмжих зэрэг сөрөг нөлөөллүүдээс шалтгаалан тухайн орны иргэд энэ төрлийн хөтөлбөрийг эсэргүүцэх нь элбэг бөгөөд зарим улсын Засгийн газрууд “Алтан виз”-ийг бүрэн халж байсан тохиолдлууд бас бий.

Шилдэг алтан визтэй орон

Энэ онд “Henley & Partners” иргэний харьяаллын журам, татварын орчин, амьдралын өртөг, нэр хүнд зэрэг үзүүлэлтүүдээр орон орны алтан визийг эрэмбэлж, Португал улсыг шилдгээр тодруулжээ. Харин хоёрдугаар байрт Австри, Грек улс тэнцсэн байна.

Өртөг багатай, өндөр чанартай амьдрах орчин, Европын бусад орон руу хялбархан гарах гүүр болдгоороо давуу талтай Португал улс 2012 оноос эхлэн Европын Холбооны харьяалалгүй иргэдэд “Алтан виз” санал болгож эхэлжээ. Эхэндээ орон сууц, хөрөнгө оруулалтын санд багадаа 500 мянган евро зарцуулсан, эсвэл компани байгуулж ажлын байр бий болгосон иргэдэд “Алтан виз” олгож байсан бол сүүлд орон сууцанд хөрөнгө оруулах босгыг 350 мянган евро болгон багасгаад байгаа аж.

Түүнчлэн 2013 оноос Грек, Испани, Унгар улс үл хөдлөх хөрөнгийн хөрөнгө оруулалтын хариуд “Алтан виз” олгох өөрсдийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлж эхэлжээ. Унгар улс 2017 онд авлигын асуудлаас болж энэ хөтөлбөрөө цуцалсан ч ирэх оноос шинэчлэн эхлүүлэхээр төлөвлөсөн байна. Тодруулбал: дотоодын үл хөдлөх хөрөнгийн санд багадаа 250 мянган ам.доллар, эсвэл үл хөдлөх хөрөнгө авахад 500 мянган ам.доллар зарцуулсан иргэнд 10 жилийн хугацаатай, сунгах боломжтой оршин суух эрх олгохоор яригдаж буй.

Монгол Улсын хувьд

Гадаадын иргэн Монгол Улсад оршин суух болон түүнийг бүртгэх журамд зааснаар гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө оруулагчид болон тэдний хамаарал бүхий этгээдэд Монголд оршин суух зөвшөөрлийг нэг жил хүртэлх хугацаагаар олгож, тухай бүр гурав хүртэлх жилээр сунгах боломжтой байдаг байна.

Харин харьяаллын хувьд хэдий давхар иргэншлийг зөвшөөрдөггүй ч Монгол Улсын харьяат болох хүсэлтэй иргэдэд таваас доошгүй жил Монгол Улсад байнга оршин суусан, мөн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс 10 дахин илүү орлоготой байх шаардлага тавьдаг аж.

Б.Бат-Очир