Уншигч бүрийн дүрслэх, төсөөлөх, мэдрэхүйн чанар өөр тул яг ижил зохиол уншсан таван хүн, таван өөр төрх, араншинтай дүр бүтээх нь “лавтай”. Үүнтэй агаар нэг зүйл бол найруулагч нарт ч гэсэн бүх зохиол тэс өөр мэдрэмж төрүүлнэ. Мөн өөрийн арга барилаар тайз, дэлгэцийн уран бүтээл болгоно. Тэр бүү хэл нийгэм цаг үе ямар байгаагаас хамааран зохиолыг хувирган амилуулах хэлбэр байдал өөр...

Намрын дунд сар гарсаар “Орфей” театр тайзнаа шинэ жүжиг дэлгэсэн нь “Амьдрахуй” жүжиг. Өдөр бүр тоглож буй жүжиг өнөөдөр хоёр дахь долоо хоногоо өнгөрөөж байна.

Урлагт дурлагсдын анхаарлын төвд буй энэ жүжиг олон хүний санал сэтгэгдэл, шүүмж, талархлыг хүлээлээ. Нийгмийн сүлжээнд үзэгчдийн нийтэлсэн сэтгэгдэл шүүмжлэлээр зонхилж байна. Арга ч үгүй.

Орчуулагч Мө.Батбаяр нь Хятадын зохиолч Үй Хуан “Амьдрахуй” зохиолыг монгол хэлнээ хөрвүүлж, 2018 онд нийтэлсэн. Хэвлэгдсэн даруйдаа утга зохиолын хорхойтон, уншигчдыг “шуугиулж”, номын дэлгүүрүүдийн бэстсэллэр болсон. Одоо ч ажлын хамтрагч, анд найзууд нэгээс нөгөөдөө дамжуулан уншдаг хэвээр.

Тиймээс л өнгөрсөн хавар, эл жүжгийг тайзнаа тавина гэж зарласнаас хойш “их хүлээлт” үүссэн юм.

Мөн зохиолоор 1994 онд “To live” хэмээх кино гарч байсан зэргээс дурдвал үзэгч бидэнд харьцуулах, жиших эх сурвалж олон. Нөгөө талаас зохиолыг уншсан бидний тархиндаа боловсруулсан дүрслэл, төсөөлөл ч гэсэн нөлөөтэй. Ингэж л энэ их шүүмжлэл хөвөрсөн болов уу.

НЭЭЛТ:

Есдүгээр сарын сүүл буюу “Амьдрахуй” жүжгийг нээхээс хэд хоногийн өмнө найруулагч М.Батболд “Драмын урлагийг урилгаар үздэг байдлыг хална. Ингэж л тайзны урлаг хөгжинө” гэсэн агуулгыг цахим сүлжээнд нийтэлсэн. Бараг л “шинэ салхи үлээлгэнэ” гэж бичсэн юм. Нээрэн зөв шүү гэж би хувьдаа “шогшров”...

Тэрээр 2021 онд хувийн театраа нээж “Гэм зэм” жүжгийг тайзнаа тоглуулсан цагаас “Өөрийн гэсэн тавилттай хүн шүү” гэдгээ харуулж чадсан.

Хамбан улаан хөшиг, нүсэр чимэглэлтэй тайзнаас тэс өөр. Хар, цагаан, улаан өнгө. Том жижиг хөдөлгөөнт дөрвөлжин хайрцгууд ашиглан үзэгдлүүдээ холбодог нь түүний онцлог гэмээр. Бидний амьдралд элбэг тааралддаг өнгө, дүрсүүдээр, бас яг өрнөж буй цагийн нийгмийн тулгамдсан асуудлыг толилуулан үзүүлдэг нь түүний уран чадвар. Амьдралд арай л дэндүү ойр уу? гэж уулгалмаар.

Тиймээс жүжиг бүр нь сэтгэлд хүрч, ухаарч бодох орон зай олгодог тул тэр сайн найруулагч.

...Энэ мэт шалтгаан бий учраас түүний ямар ч жүжгийг үзэх гэж мөнгө төлнө...

Атал байдал эсрэгцэв. Аравдугаар сарын 1-ний үдэш “Амьдрахуй” жүжгийн нээлтийн үзвэрийн тасалбараа шалгуулж байтал, олны танил, “сайхан” бичээч нар урилгаа шалгуулсаар Соёлын төв өргөөндөө саатан байв. “Зөв өө. Найруулагч нөхөр худалч юм байна”  ийм л бодол толгойд “харвасан”. “Маркетингийн баг түүгээр дээр дурдсан зүйлийг бичүүлсэн болов уу” гэж сайн найруулагчаа өмөөрч нэг бодлоо.

Жүжгийн эхлэл, өрнөл, төгсгөл сайхан байлаа. Сарниулсан “хачин” үзэгдэл ч олон байв. Үргэлжилсэн үгийн зохиолоос сэдэвлэсэн жүжиг атал үзэгдлүүдийг хаа хамаагүй л энд тэндээс “тасчиж” урд хойно оруулж, холион бантан хутгажээ. Зохиолын дарааллаар бус эх зохиолоос сэдэвлэсэн жүжгийн зохиол гэдгийн бататгал энэ аж.

Сонирхолтой шийдэл боловч “Амьдрахуй” номд бичигдсэн зүй ёсоор эмгэнэх хэсгүүдэд нулимс дуслах орон зай өгсөнгүй. Нэг сайхан уйлмаар оргиж байтал мэдрэмжээ таслуулсан үзэгчдэд таагүй санагдсан биз.  (“Уйлах агшин олгоогүй” гэж гомдоллосон үзэгчдийн бичвэр хаа сайгүй)

Анхны зохиол ямар байхаас үл хамаарч өнөөгийн бидний нийгэмд хамаарах агуулгаар жүжгийн зохиол гаргаж болно. Энэ л найруулагчийн шийдвэр. Биднийг уйлуулмааргүй л байж. Тэглээ гээд юу буруу гэж.

“Юу ч тохиосон бай уйлж, уянгалахгүй амьдар. Зүгээр хүлц” гэж хэлж буй мэт. Жүжгийн багийнхан хүртэл “Оршихуйн мөн чанар нь “Хүлцэхүй”” гэж жүжгээ тодорхойлсон. Атал бид яагаад хэдийн өөрсдийн ертөнцөд бүтээсэн “Амьдрахуй”-г “Хүлцэхүй” жүжгээс эрж хайгаад байна вэ.

Тийм дор “Хүлцэхүй” жүжиг үзсэнээс “Амьдрахуй” ном уншсан нь “дээр” сонголт. Албадаагүй тул жүжиг үзэх нь дур сонирхлынх.

ТУРШИЛТЫН ТУУЛАЙ:

...Аравдугаар сарын 3-ны өдөр найруулагч М.Батболд өөрийн цахим сүлжээнд “Жүжиг бол агшны урлаг. Тиймээс кинотой харьцуулж бүү шүүмжил. Нээлтийн өдөр урилгаар жүжиг үзсэн хүмүүс туршилтын “туулай”. Үнэхээр шүүмжилмээр байвал дахиж үзээд шүү” гэх агуулгыг бичив. Энэ егөөдөл биш гэж үү.

“Найруулагч аа. Та л өөрөө урилгын үзэгч гэж байхгүй. Бүгд тасалбараа худалдаж авах хэрэгтэй гэж мэдээлснээ, нээлтийн өдөр урилгын болон тасалбарын үзэгчээ холиод нэг танхимд суулгасан бус уу. Тэгээд жүжиг таалагдсангүй гэж сэтгэгдлээ илэрхийлсэн “сайхан” бичээч нарынхаа үгэнд гомдож бусад үзэгчийг “урилгынхантай” хамаатах нь юу вэ” гэж санагдсан.

Нээлтийн тэр өдөр, техник нь сааталтай, жүжигчний хэл яриа дуулдахгүй байсан  нь “урилгынханд” зориулсан туршилт байсан юм бол тасалбараа аваад, тэдэнтэй хамт үзсэн хүмүүс “хохирогч” уу. Яг ингэж бодоод, тэр үдэш жүжгийг дахин үзэв.

Хоёр өдрийн турш үзэгчдийн бичсэн сэтгэгдлийг харж байгаад “таалагдсангүй” гэсэн хэсгүүдийг жүжгээсээ хасжээ. “Хятадад өрнөсөн коммунимз Фу Гуйн гэрийнхэнд хэрхэн нөлөөлж, зүдэрч байгааг харуулахын оронд, нэг хүний дарангуйлал ямар хэцүү, эрх чөлөөгүйг харуулж, зохиолын санааг өөрчилсөн” гэх хүмүүс олон байв. Үүнийг “1984” жүжгийн агуулгыг давтсан гэж шүүмжилжээ. Би ч тэгж бодсон.

Харин жүжгийг дахин үзэхэд тэр хэсэг алга болжээ. Мөн зарим эмгэнэлт хэсгүүд ч ул мөргүй арилан одож.Жүжгийн дараалал, жүжигчин нь хүртэл өөрчлөгдсөн байв. Үзэгчдийн уур амьсгал хүртэл өмнөхөөс өөр. Тэнд уйлах аядаж байгаа хүн алга.

Шүүмжлэлийг хүлцэж чадахгүй, хэлсний зоргоор жүжгээ өөрчилдөг найруулагч байдаг л юм байна.

Ингэж бодтол уржигдар буюу энэ сарын 15-ны өдөр жүжгийн баг хэвлэлийн хурлаар сонин зүйл ярив.

М.Батболд хэлэхдээ “Үзэгчдийн сэтгэлд нөлөөлөх гэж энэ жүжгийг театр лабораторийн шийдлээр хийсэн. 2-3 өөр  тавилттай найруулсан” гэлээ.

Өөрөөр хэлбэл, “Амьдрахуй” жүжгийг багадаа гурван удаа үзэж, туршуулсан үзэгч л жүжгийн баг юу хэлэх гэснийг ойлгож таарах нь.

Үзэгч театраас хүлээлттэй байдаг шиг, театр нь үзэгчээс хүлээж, хүсдэг болж байна. Шинэ хувьсал нь энд л байх шиг.

1.2 ТЭРБУМ ТӨГРӨГИЙН ӨРТӨГТЭЙ

Жүжгийн нээлтийн өдөр, жүжиг тоглохын өмнө продюсер Т.Ариунчимэг тайзнаа гарч “Хятад, Монгол хоёр орны найрамдлын 75 жилийн ойд зориуллаа” гэж удиртгал болгон хэлэв. Үүнээс “санхүүжүүлэгчээ зарлаж байгаа бололтой” гэж бодсон юм.

Харин дараа нь хэвлэлийн хурлаар, эл жүжгийг хоёр орны найрамдлын ойд зориулснаа бататгаж хэлэв.

Түүнчлэн “Театрын урлагт зөвхөн авьяас гэлтгүй санхүү, хөрөнгө хүч маш их шаарддаг. Жүжиг, киноноос 2-3 дахин их зардлаар бүтдэг юм. Энэ жүжиг 1.2 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй.

Бидэнд санхүүжүүлэгч байхгүй. Зээлээр бүтээж байна” гээд. Үргэлжлүүлэн “Сонгодог болон драмын урлагийг төр дэмжих ёстой” хэмээн онцлов.

Хөрш орны найрамдалд зориулж, хувийн театр зээлээр хөрөнгө босгож, орлогоо олохын нөхөхийн тулд өдөр бүр мэрийж, жүжиг тоглох зорилго юу юм бэ, продюсер аа.

ШИНЭ ӨНГӨ:

Түрүүнд дурдсанчлан М.Батболд улаан, хар, цагаан өнгө ашиглаж, дүрийн унах, сэхэхийг илэрхийлдэг. Энэ удаад нил ягаан, бүдэг ногоон өнгийг уусгажээ. Эдгээр завсрын өнгийн гэрэл тусгаж, хувцас өмссөн нь хурц өнгө аясгүй.

Өөрөөр хэлбэл өмнөх жүжгүүдийн өнцгөөс тэс өөр. Огт адилгүй уур амьсгал бүрджээ. Дөрвөлжин тайз, хайрцаг, цүнх, шат гээд л хурц өнцгөөр илэрхийлдэг байсан тавилтууд хувьсаад хар, саарал, цагаан өнгөтэй бөмбөлөг болж өнхөрч байна.

Тэрээр, жүжигчдийгээ тодруулж чаддаг найруулагч. Алтан үеийн үү, алиа хошин уу, анхлан суралцагч байх нь чухал биш аж. Жүжигт тоглосон бүх хүн ажлаа сайн хийх ёстой гэдгийг “ой руу нь оруулдаг” бололтой юм.