Евроазийн эдийн засгийн холбоо, түүний гишүүд болох Армени, Беларусь, Казахстан, Киргиз, Оросын Холбооны Улсуудтай худалдааны түр/завсрын гэрээ байгуулах тухай асуудал сүүлийн үед анхаарлын төвд байна.

Евроазийн эдийн засгийн холбоотой худалдааны хэлэлцээр байгуулснаар дээрх таван улстай хийх тодорхой нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүний худалдаа харилцан импортын татваргүй болох юм. 

Энэ асуудлаар МҮХАҮТ, Эдийн засгийн хөгжлийн яам хамтран өнөөдөр "Монгол Улс, Евроазийн эдийн засгийн холбоо хоорондын Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийн төслийн талаар бизнес эрхлэгчидтэй санал солилцох уулзалт"-ыг өнөөдөр /2024.12.12/ зохион байгууллаа.

МҮХАҮТ-ын Ерөнхийлөгч Л.Төр-Од энэ үеэр Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах явцад МҮХАҮТ-ын гүйцэтгэж буй үүргийн талаар мэдээлэл хийв.

Мөн ЭЗХЯ-ны хөрөнгө оруулалтын нэгдсэн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Б.Анар Евразийн эдийн засгийн холбоотой байгуулах худалдааны түр хэлэлцээрийн төслийг танилцуулж, аж ахуйн нэгжүүдэд тодорхой ойлголт, мэдээлэл өглөө.

Монгол-Евроазийн эдийн засгийн холбоо хоорондын Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээр байгуулахад харилцан ашигтай байх үүднээс Монголын бизнес эрхлэгчдийн саналыг сонсох, шаардлагатай бол барааны жагсаалтыг эргэн харах, өөрчлөлт оруулах санал гаргах зэрэг асуудал хөндлөө.

МҮХАҮТ-ын Удирдах зөвлөлд багтдаг “АПУ” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Ц.Эрдэнэбилэг, “Жүр үр” компанийн захирал Ч.Мөнхзул, “Өгөөж чихэр боов” ХХК-ийн ерөнхий захирал С.Түмэнгэрэл, "Сүү" ХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Гантулга гэх мэт томоохон аж ахуй нэгжүүдийн төлөөллөөс гадна салбар бүрийн жижиг, дунд аж ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөл ирж, асуудлаа ярьж, энэхүү хэлэлцээрийг яагаад дэмжиж, байгаа болон дэмжихгүй байгаа талаараа нээлттэй санал солилцсон юм.

“Хүнсний хувьсгал” ТББ, Монгол Улсын тариаланчдын нэгдсэн холбоо, Монголын хүнсчдийн нэгдсэн холбоо, Мал зүйч үржүүлэгчдийн нэгдсэн холбоо нэгдэж, салбараа төлөөлж уриалга гаргасан талаар “Хүнсний хувьсгал” ТББ-ын дэд тэргүүн Т.Мөнхтөр дуулгалаа. 

Тэрбээр Евроазийн эдийн засгийн холбоотой хийх чөлөөт худалдааны гэрээ Монголын хүнс, хөдөө ахуйн салбарыг дампууруулах эрсдэлтэй. Тиймээс хөдөө ахуйн бүтээгдэхүүнийг уг хэлэлцээрээс хасах хүсэлтийг дээрх дөрвөн холбооноос тавьж буй талаарх саналаа илэрхийллээ.

Богино хугацаандаа үр ашиггүй байж магадгүй ч дунд, урт хугацаандаа тодорхой хэмжээгээр ашигтай байж мэднэ.

Уг хүсэлтийг ЭЗХЯ-наас нааштай хүлээж авч, хэлэлцээрийн ажлын хэсэгт багтаж, хамтарч ажиллах санал тавьсан юм.

МҮХАҮТ-ын Ерөнхийлөгч Л.Төр-Од “МҮХАҮТ дотоодын үндэсний үйлдвэрлэгчдийн эрх ашгийг нэн тэргүүнд тавьж ажиллана. Аж ахуйн нэгжүүдээс гарсан санал болон тодорхой холбоодын саналуудыг бид нэгтгээд ЭЗХЯ-нд хүргүүлнэ. Ингээд орхихгүй. Цахимаар саналууд хүлээж авч уламжилъя. Дуу хоолойгоо нэгтгээд, нэг сувгаар, нэг цонхоор, нийтлэг эрх ашгийн төлөө хамтдаа урагшилъя гэдэг санаа бодолтой байна.

Евроазийн эдийн засгийн холбоонд элсэх цаг манай улсын хувьд болоогүй, шаардлагагүй. МҮХАҮТ ч гэсэн эсрэг байр суурьтай байгаа. Гол гарц нь юу вэ гэвэл бид энэ холбоонд элсэхгүйгээр холбооны гишүүн улсуудтай байгуулдаг чөлөөт худалдааны яриа хэлэлцээр эхлүүлэх нь богино хугацаандаа үр ашиггүй байж магадгүй ч дунд, урт хугацаандаа тодорхой хэмжээгээр ашигтай байж мэднэ.

Тиймээс нухацтай, шат дараатай, Монгол Улсынхаа үйлдвэрлэгчдийн эрх ашгийг хангасан хэлэлцээр байгуулаасай гэсэн хүсэлтэйгээр энэ асуудалд хандаж байна.

МҮХАҮТ-аас нийт Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа 90 мянга гаруй бизнес эрхлэгчдийн эрх ашгийг нийтлэгээр нь хамгаална. Би анх удаа энэ асуудлыг Удирдах зөвлөлөөр хэлэлцүүлж, тодорхой мэдэгдэл гаргаж, бүтээлч шийдэл талаасаа ажиллая гэж тохирсон.

Мөн энэ хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Оролцогчид, бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл бодит мэдээлэл авч чадлаа гэж ярьж байна. Ямар ч байсан хэлэлцээрийг хойшлуулах биш үе шаттайгаар урагшлуулъя гэж ярилцлаа” хэмээсэн юм.  

ЭЗХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга И.Батхүү аж ахуй нэгжүүдээс гарсан саналуудыг сонсоод, өнөөдрийн уулзалтыг дараах байдлаар дүгнэж байгаагаа дуулгав.

Тэрбээр “Өнгөрсөн хугацаанд бид МҮХАҮТ-тай хамтран энэ танхимд хоёр удаагийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Нийт 150 орчим хүн хамрагдсан. Тэдгээр хүмүүст энэ хэлэлцээрийн талаар мэдээлэл танилцуулж, тайлбарлаад, албан ёсоор бичгээр санал авсан. Энэ хэлэлцээр маань ерөөсөө л ил тод нээлттэй мэдээлэлтэй байсан.

Гэхдээ тэр хэлэлцүүлгүүдээс хоцорч, мэдээлэл аваагүй хүмүүс бас үлдсэн байна. ЭЗХЯ өнгөрсөн хугацаанд энэ мэт хувийн хэвшлүүдтэйгээ тодорхой хэлэлцүүлгүүд хийгээд, албан ёсны саналыг нь тусгаад ажиллаж байна. Энэ ямар нэг эвсэлд нэгдэх, холбоонд элсэх асуудал огт биш гэдгийг онцолж хэлье.

Чөлөөт худалдааны эдийн засгийн хэлэлцээр бол хоёр талаас харилцан 375 нэр төрлийн барааг импортлоход татварыг нь чөлөөлөх л хэлэлцээр. Айлын талаас 700 гаруй нэр төрлийн барааны татвараа чөлөөлүүлье гэдэг санал ирсэн. Үүнийг нь 375 нэр төрөл болгож бууруулсан. Монгол Улсад импортоор орж ирж байгаа барааны дийлэнх татвар 5 хувь байгаа.

Чөлөөт хэлэлцээрээр импортын татварыг нь л тэглэнэ. Онцгой албан татвар, НӨАТ чөлөөлөхгүй. Энэ талаар аж ахуй нэгжүүдэд зөв ойлголтыг нь өглөө.

Мөн хөрш орнууд руу бараа бүтээгдэхүүн гаргахад худалдааны саад бэрхшээлүүд маш их байдаг. “Экспортоо төрөлжүүлж өгөөч, зах зээл гаргаж өгөөч, хөнгөвчилж өгөөч” гэсэн саналууд аж ахуй нэгжүүдээс байнга ярьдаг. Зөвхөн уул уурхайгаас хамаарах нь хортой гэж ярьдаг. Үүнийг тэлэх хүрээнд хийж байгаа ажил.

Аливаа ажил 100 хувь бүх хүний эрх ашигт нийцэх хэцүү. Тодорхой эрх ашгаа хамгаалж, хоорондын хэлцэл явагдаж байгаа учраас зарим харилцан тохиролцохгүй, хүлээн зөвшөөрч чадахгүй салбарууд байна. Төлөөллүүд нь хурц хурц саналууд хэлж, зарим нь бухимдсан ч уулзалтын дараа маш сайн ойлголцлоо. Жишээ нь мах, өндөгний салбарынхан.

Өнөөдрийн хэлэлцүүлэгт санал бодлоо хэлсэн аж ахуй нэгжүүд хэлсэн саналуудаа нэгтгээд МҮХАҮТ-даа хүргүүлээрэй. Орхигдсон зүйл байвал хүлээж аваад, дахиад ярилцъя гэж тохирлоо. Ажлын хэсэгт оролцъё гэсэн холбоодын хүсэлтийг зөв, зүйтэй гэж үзэж байна. Цаашид ажлын хэсэгт, хэлцэлд нь оролцоод явах боломжтой.

Энэ хэлцэл үргэлжилж байгаа учраас хойшлуулах гэдэг асуудал ярих боломжгүй байна. Монголын талаас энэ хэлцлийг хийгээд хэлэлцээрийг УИХ-аас соёрхон батлах ёстой. Хэлэлцээрийн багийн хийгээд дуусгасан төслийг Засгийн газраар хэлэлцээд УИХ руу явуулах эсэхээ Засгийн газар шийднэ.

УИХ руу явууллаа гэхэд гурван байнгын хорооны гишүүд сонсоод, санал шүүмжээ хэлээд зөвшилцөнө. “Хэлцлийн энэ зүйл, заалт болохгүй байна, өөрчилье” гэдэг зүйлийг УИХ, байнгын хорооны гишүүд ярилцаад буцаагаад Засгийн газарт санал, зөвлөмжөө ирүүлнэ.

Засгийн газар байнгын хорооноос зөвшөөрсөн бол асуудал хариуцсан аль нэг сайддаа гарын үсэг зурах эрхийг нь өгнө. Гарын үсэг зураад олон улсын гэрээ болгохын тулд дахиад УИХ-аар соёрхон батлуулах ёстой. Тиймээс дахиад УИХ-ын байнгын хороогоор дамжаад, УИХ-ын чуулганаар ороод гишүүд хэлэлцэж баталж зөвшөөрөл өгдөг ийм зохицуулалттай. Тиймээс ямар нэг байдлаар нууцаар хэлэлцээр хийх ямар ч боломжгүй зүйл” гэдгийг онцоллоо.