“Мобиком” корпораци нийгмийн сайн сайхны төлөө олон сайн үйл санаачлан аж ахуйн нэгжүүдийг манлайлж ажилладаг. Нийгэмд тустай үйл бүтээх, энэ чиглэлийн бодлогоо илүү үр дүнтэй, тасралтгүй хэрэгжүүлэхийн тулд өөрийн бүтэцдээ Нийгмийн хариуцлагын асуудал хариуцсан газрыг байгуулан ажиллаж буй Монголын анхны компаниудын нэг юм. Мобиком корпораци сургууль, цэцэрлэгүүдийн ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах WASH төсөл, Хүүхдийн тусламжийн утас 108-ыг санаачлан ажиллуулж эхэлсэн нь нийгэмд ач тусаа өгч байгааг олон нийт мэдэх болжээ.

Мөн энэ онд дэлхийд ганцхан Монголын говьд байдаг мазаалай хамгаалах төслийг амьтан судлаач мэргэжлийн болон олон улсын байгууллагуудтай хамтран хэрэгжүүлж байгаа юм. Нийгмийн хариуцлага хэмээх ойлголт болон “Мобиком”-ын хэрэгжүүлж буй нийтэд тустай төслүүдийн талаар Олон нийт, хамтын ажиллагааны газрын захирал С.Дорждэрэмтэй ярилцлаа.  Тэрбээр 2002-2014 оныг хүртэл “Мобиком” корпорацийн маркетингийн мэргэжилтнээс захирал хүртэл ажилласан бөгөөд 2014 оноос тус газрынхаа захирлаар ажиллаж байна.

-Сүүлийн үед компаниуд болон хувь хүмүүс нийгмийн сайн сайхны төлөө их зүйл хийдэг боллоо. Нийгмийн хариуцлага хэмээх ойлголтын талаар яриагаа эхэлье?
-Нийгмийн хариуцлага гэдэг нь онолын шинэлэг ойлголт биш л дээ. Өрнөдийн орнуудад 1980-аад оноос нийгмийн өмнө хүлээх хариуцлагын талаар түлхүү ярьж, системтэйгээр ажиллаж эхэлсэн гэж үздэг.  Монголд ч ялгаагүй зах зээлийн нийгмийнхээ хөгжлийг дагаад энэ ойлголт сүүлийн үед их яригдах боллоо. Зөвхөн байгууллага төдийгүй иргэд ч нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаж, нийгэмд тустай сайн үйлийг хийж байна. Төгс төгөлдөр нийгмийг байгуулсан улс орон бөмбөрцөг дээр байхгүй. Тиймээс төр засгийн үйлчилгээ хүрэхгүй байгаа дутуу орон зайг иргэд, ялангуяа компаниуд нөхөхийн тулд санаачилга гарган ажиллах болсон нь компанийн нийгмийн хариуцлагын үндэс суурь нь гэж үздэг. 

-“Мобиком” корпораци нийгмийн хариуцлагын чиглэлээр хэзээнээс анхаарч эхэлсэн бэ?
-Мобиком корпораци 1996 онд байгуулагдсан. Байгуулагдсан цагаасаа л хандив тусламж, хамтарсан төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх байдлаар нийгэмд хандсан янз бүрийн ажил хийж хэрэгжүүлж байсан. 2014 онд нийгэмд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг Олон нийт, хамтын ажиллагааны газрыг байгуулсан. Энэ газрыг байгуулахаас өмнө нийгэмд тустай үйл ажиллагаа явуулахдаа үндсэн бодлого чиглэлгүй ажиллаж байсан.

Сургуулийн засвар, анги танхим тохижуулах, оюутны сургалтын төлбөрийн зээл, Үдийн цай хөтөлбөр, Робокон тэмцээнийг ивээн тэтгэх зэргээр хүсэлтийн дагуу санхүүжилт хийсээр ирсэн. Энэ мэт ажилд 1996-гаас 2014 оныг хүртэл 4.5 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан байдаг. 4.5 тэрбум төгрөг бага мөнгө биш ч, энэ бүхнээс юу үлдэв гээд харахад цэгцтэй бодлогогүй явж иржээ. Тиймээс бид нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ажиллах үндсэн чиглэлээ тодорхойлоод, бодлоготойгоор ажиллах нь зүйтэй гэж үзсэн.

 -Ер нь компанийн нийгмийн хариуцлагын ажил юугаар илэрч байх ёстой юм бэ?
-Үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлтэй, тасралтгүй үргэлжилж байх ёстой. Нэг удаа мод тариад, ургасан, эсэхийг нь хянахгүй хаячихдаг. Хойтон жил нь мод тарихгүй, бусдыг уриалахгүй байгаа нэг удаагийн үйл ажиллагааг нийгмийн хариуцлага гэж үздэггүй. Хамгийн гол нь тухайн үйл ажиллагааны үр дүн хувь хүнд гэхээс илүү баг хамт олонд нийгэмд чиглэж байх ёстой юм.

ЭНЭ НАМАР 14 АЙМГИЙН 23 СУРГУУЛИЙН БОЛОВСОН АРИУН ЦЭВРИЙН БАЙГУУЛАМЖИЙГ ХҮЛЭЭЛГЭЖ ӨГНӨ

-Мобикомын сургууль, цэцэрлэгийн ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах төслийг олон нийт мэдэх болсон. Та бүхэн яагаад энэ талыг барьж ажиллахаар шийдэв?
-Сургууль, цэцэрлэгийн ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах WASH төслийг 2014 оноос эхлэн хэрэгжүүлсэн. 
Тухайн үед Англиас ирээд байсан Дэвид Холидэй захирал болон компанийн бүх удирдлага, ажилтнууд бидний энэ санааг маш их дэмжсэн. Энэ хүн өмнө нь хөгжиж байгаа болон Африкийн орнуудад олон жил ажилласан байсан.

Төслөө эхлүүлэхийн өмнө Монголын нийгэмд тулгамдсан асуудлуудын талаар маш олон байгууллага, нийгмийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг хүмүүсээс санал авсан л даа.

Уг саналуудад үндэслэн нийгэмд хандсан үйл ажиллагааныхаа үндсэн чиглэлийг 2014 онд “Хүүхэд хамгааллын” сэдэв дээр тогтсон юм. Түүнээс хойш манай компани хоёр жилд тутамд компанийн нийгмийн хариуцлагын сэдвийг шинэчлэн тогтоогоод, компанийнхаа вэб сайтаар дамжуулан олон нийтэд нээлттэй зарладаг болсон.

Ингэж ажилладаг компани Монголд цөөхөн бий. 2016 онд БСШУСЯ-наас гаргасан статистикаар улсын хэмжээнд төрийн болон хувийн хэвшлийн ерөнхий боловсролын 768 сургууль үйл ажиллагаа явуулж байна.

Тэднээс 390 орчим нь сум, сууринд үйл ажиллагаа явуулдаг. Үүнээс 95 хувь нь модон жорлонтой гэсэн дүн гарч байна. Ариун цэвэр, халдваргүй байдлын үүднээс сургуулийн жорлон сургууль болон дотуур байрнаасаа хол зайтай. Дотуур байранд зургаан настнууд амьдардаг. Жаахан хүүхдүүд орой, шөнийн цагаар жорлон руу явахаас айдаг. Өвлийн цагт бол хүйтэн, гэрэлтүүлэггүй харанхуй, мөстөж хөлдсөн хүүхдийн аюулгүй орчинг хангаагүй жорлон байдаг.

2016 онд БСШУСЯ-наас гаргасан статистикаар улсын хэмжээнд төрийн болон хувийн хэвшлийн ерөнхий боловсролын 768 сургууль үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэднээс 390 орчим нь сум, суурингийн сургууль. Үүний 95 хувь нь модон жорлонтой гэсэн дүн гарч байна.

-Хөдөөд зургаан настнууд болон 12 дугаар ангийнхан ялгаагүй нэг л жорлон ашигладаг. Энэ нь тэр дундаа бага ангийнханд илүү аюултай юм билээ? 
-Тийм ээ. Бидний энэ төслийг “Дэлхийн зөн Монгол” байгууллага анхнаас нь дэмжиж, өнөөдрийг хүртэл хамтран ажиллаж байна. Гар нийлсэн энэ хамт олонд бид талархах ёстой.  Ер нь “Мобиком” корпораци хүүхэд хамгааллын чиглэлээр ажиллах хүсэлтэй байгууллагуудтай хамтарч ажиллахад бэлэн байна. Компанийнхаа вэб сайтаар энэ тухайгаа зарлаад, хэд хэдэн шалгуур үзүүлэлтийг тавьсан байдаг. Тэр шалгуурыг хангаж байвал хамтарч ажиллах боломжтой юм. Өнөөдөр бид 10 гаруй байгууллагатай байнгын хамтын ажиллагаа эхлүүлээд байна.

-Өнгөрсөн хоёр жилд хөдөө орон нутгийн сургуулийн хэдэн хувь нь боловсон ариун цэврийн байгууламжтай болсон бэ?
-Дэлхийн зөн Монгол болон орон нутгийн оролцоотойгоор WASH төсөл 14 аймгийн 35 сумын сургууль, цэцэрлэгт хэрэгжсэнээр нийт 25 мянган хүүхэд, багачууд боловсон ариун цэврийн байгууламжаар үйлчлүүлэх боломжийг бүрдүүллээ. Ирэх найм, есдүгээр сардаа багтаан 14 аймгийн 22 сургууль, нэг цэцэрлэгийг орчин үеийн тохилог ариун цэврийн байгууламжтай болгохоор ажиллаж байна.

Мөн Улсын төсвийн санхүүжилтээр бас сум, суурингийн сургуулийн жорлонгийн нөхцөлийг сайжруулах ажил давхар явагдаж байгаа. Гэсэн хэдий ч өнөөдөр сум, суурингийн сургуулиудын 80 орчим хувь нь модон жорлонг ашигласан хэвээр байна. Энэ онд ч Мобиком хамтрагчидтайгаа ажлаа үргэлжлүүлэхээр төлөвлөсөн. Энэ ярилцлагаас мэдээлэл авсан шийдвэр гаргагчид,  сумын сургуулийн үе үеийн төгсөгчид, Нутгийн зөвлөл, сум орон нутаг, сургуулийн удирдлагууд бидэнтэй хамтран ажиллах боломжтой юм. Энэ жил 23 сургууль, цэцэрлэгийг төсөлд хамруулсан бол хойтон энэ тоогоо нэмэгдүүлэхийг зорьж байна.

-Төрийн байгууллагууд Та бүхний эхлүүлсэн ажилд дэмжлэг үзүүлэх тал дээр хэр зэрэг анхаарал тавьдаг бол? 
-Л.Энх-Амгалан даргатай УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хороо бидний үйл ажиллагааг маш их дэмжиж, Улсын төсөвт анх удаа сургууль, цэцэрлэгийн жорлонг сайжруулахад төсөв суулгуулсан.

-Улсын төсөвт энэ чиглэлээр хэдий хэмжээний хөрөнгө суулгуулав?  
-250 сая орчим төгрөгийг манай төсөлд дэмжлэг болгон батлуулж чадлаа. Энэ ажилд БСШУС-ын дэд сайд Ё.Отгонбаяр болон тус яамны удирдлагууд, УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны дарга Л.Хүрэлбаатар нарын хүмүүс маш их анхаарал тавьж, төр засгаас дэмжлэг үзүүлснийг онцолж хэлэх нь зүйтэй болов уу. Мөн “Дэлхийн зөн Монгол” ОУБ санхүүжүүлэгч, хамтрагч хэвээрээ байгаа. Энэ жил НҮБ-ын Хүүхдийн сантай хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.

Бидний хамгийн том дэмжигчид бол аймаг, сумдын Засаг дарга нар байдаг. Сонирхуулахад, өмнө нь орон нутгийн удирдлагууд манай суманд сүлжээгээ оруулаад өгөөч гэсэн хүсэлт их тавьдаг байлаа. Одоо Монгол Улсын бүх сум, сууринд Мобикомын сүлжээ орсон. Харин одоо сум, суурингууд “Танайх ариун цэврийн байгууламжийг сайжруулах төслөө манай суманд хэрэгжүүлж өгөөч ээ” гэсэн хүсэлт тавих боллоо. Төсөв нь хүрэлцээтэй бол бүх л суманд хэрэгжүүлмээр байна.

-Та бүхэн хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай манай орны нөхцөлд ариун цэврийн байгууламжийг дулаанаар тасралтгүй хангах ямар шийдлийг олсон бэ? \
-Энэ жил Барилгын хөгжлийн төвөөр ариун цэврийн байгууламжийн нэг маягийн стандарт зургийг батлууллаа. Мөн Стандартчилал, хэмжилзүйн үндэсний төвөөс гаргасан “Бохирын септик систем”-ийг нэвтрүүлсэн. Энэ нь хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай, дэд бүтэц хөгжөөгүй аялал жуулчлалын баазад, алслагдсан орон нутагт ашигладаг систем юм. Анх 1940-өөд оноос эхлэн Америк, Канадад ашиглаж эхэлсэн бөгөөд өнөөдөр ч Зүүн Европын хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай улс орнууд ашигладаг юм билээ.

"Мобиком" корпораци, Дэлхийн зөн Монгол болон орон нутгийн оролцоотойгоор WASH төсөл 14 аймгийн 35 сумын сургууль, цэцэрлэгт хэрэгжсэнээр нийт 25 мянган хүүхэд, багачууд боловсон ариун цэврийн байгууламжаар үйлчлүүлэх боломжийг бүрдүүллээ.

ДЭМБ-ын зохион байгуулсан нэг том арга хэмжээ сарын өмнө Европт боллоо. Тэр үеэр ДЭМБ-ын бүсийн захирал нь “Бид саран дээр хүн нисгэж чадаж байна. Тэгсэн атлаа Европын сургуулийн хүүхдүүд гадаа жорлон ашигласан хэвээр байна” гэж хэлсэн. Хүний амьдрах орчныг хамгийн сайн хангасан Европын орнуудад ч модон жорлонгийн асуудал байдаг юм байна. Модон жорлон ганц Монгол Улсын асуудал биш юм билээ. Манайд илүү түгээмэл ашиглаж байгаа ч, саяхныг хүртэл энэ тухай хэн ч ярьдаггүй байлаа шүү дээ. Анх энэ төслийг эхлүүлэхэд “Мобиком юун жорлон яриад байна аа” гэж гайхдаг байсан. Харин өнөөдөр тэр хандлага үгүй болж, дэмжих болсон.

-Мобиком дэмжлэг үзүүлэх, хамтарч ажиллах боломжгүй чиглэлүүдээ мөн өөрийн цахим хуудсаар дамжуулан зарласан байна лээ?
-Тийм ээ. Манай компани улс төрийн сонгууль, аялал зугаалга, шашны утга агуулгатай үйл ажиллагаа, хувийн ашиг сонирхлыг хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаа, аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагааны зардлыг санхүүжүүлэх, төрөөс иргэдэд заавал үзүүлэх ёстой үйл ажиллагааны чиглэлд хамтарч ажиллах боломжгүй гэдгээ ил тодоор зарладаг.

ХҮҮХДИЙН ТУСЛАМЖИЙН УТАС 108 РУУ ӨДӨРТ 420 ГАРУЙ ХҮҮХЭД ХОЛБОГДДОГ

-Хүүхдийн тусламжийн утас 108-ыг ажиллуулж эхэлснээр ямар үр дүн гарсан бэ?
-Энэ бол манайхаас санаачлан хэрэгжүүлсэн, амжилттай явж байгаа төсөл. 2014 онд Хүүхдийн төлөө үндэсний газар, одоо бол Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар болж нэр нь өөрчлөгдсөн Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлагтай хамтарч ажилладаг. Мөн Дэлхийн зөн Монгол ОУБ-тай хамтран олон улсын стандартын дагуу 2014 оны зургаадугаар сарын 1-ний өдөр нээлтээ хийн, ажиллуулж эхэлсэн.

1980-аад оны дундуур Энэтхэгийн нэг эмэгтэй гудамжинд, эрх нь зөрчигдөж байгаа хүүхдүүдэд “Тусламж хэрэгтэй бол энэ утас руу залгаарай” гээд утасны дугаараа өгөөд байсан. Тэр эмэгтэйн хүүхдүүдэд үзүүлж байсан үйлчилгээг хүүхдийн тусламжийн утасны үндэс суурь тавигдсан гэж үздэг. Монгол Улс олон улсын хүүхдийн тусламжийн утас ажиллуулах албан ёсны бүрэн эрхт гишүүнээр элссэн учир энэ чиглэлээр үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулж байна.

108 дугаарт яг зорьсон хүүхдүүд илүү их холбогдож байгаа ч нөгөө талаас Монгол Улсад хүүхдийн эрхийн зөрчил, хүүхэд хамгааллын асуудал анхаарал татах хэмжээнд хүрснийг харуулж байна. 

-Тусламжийн утасны үйлчилгээнд ямар нэг стандарт шалгуур тавьдаг уу? 
-Тусламжийн утас ажиллуулахад тавигддаг олон улсын 3-4 шаардлага бий. Нэгдүгээрт, Улс орны аль ч өнцөг булангаас залгах боломжтой байх ёстой. Хоёрдугаарт, бүх төрлийн суурин болон үүрэн холбооны утас, интернэтэд суурилсан бусад утаснаас үнэ төлбөргүй холбогдож байх ёстой. Гуравдугаарт, Хүүхэд цээжлэхэд амархан дугаар байх ёстой гэж үздэг. Мөн долоо хоногийн 24 цагийн турш тасралтгүй ажиллаж байх гэсэн үндсэн дөрвөн зарчим баримталдаг. Бид яг энэ зарчмынх нь дагуу ажиллуулж байгаа.

-Хүүхдийн тусламжийн утас өдөрт дунджаар хэчнээн дуудлага хүлээн авч байна вэ?
-Өдөрт дунджаар 420 дуудлага хүлээн авч байна. Өнөөдрийн хүртэл гурван жилийн хугацаанд нийт 472 мянган дуудлага хүлээн авсан байна. Бид нар саяхан нэг судалгаа явуулахад, хүүхдүүдийн 98 хувь, эцэг, эхчүүдийн 90 орчим хувь нь тусламжийн утас 108 дугаарыг мэддэг болсон байна. Энэ үр дүнд бид бас их урамтай байна. Хүүхдийн тусламжийн утас бол дөрвөн төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг. Хүүхдэд мэдээлэл, зөвлөгөө өгдөг. Мөн хүүхэд хамгааллын асуудал, хүүхдийн амь нас, эрүүл мэнд хохирч болох халуун дуудлага хүлээн авдаг.

Манайд нийт дуудлагын 40 хувь нь хүүхдийн эрх, хүүхэд хамгаалалтай холбоотой байдаг бол гаднын орнуудад ийм төрлийн дуудлага 30-32 хувийг эзэлдэг байна. 108 дугаарт яг зорьсон хүүхдүүд илүү их холбогдож байгаа ч нөгөө талаас Монгол Улсад хүүхдийн эрхийн зөрчил, хүүхэд хамгааллын асуудал анхаарал татах хэмжээнд хүрснийг харуулж байгаа юм. Энэ хугацаанд 7100 халуун дуудлага буюу хүүхдийн амь нас эрсдэж болох дуудлага хүлээн авсан. Нэг талаас бид 7100 хүүхдийн амь насыг аврахад тусламж үзүүллээ гэсэн үг л дээ.

Нэг жишээ хэлэхэд, Хамгийн сүүлд Улаанбаатар хотод 31 дүгээр сургуулийн хажуугийн байранд 14 настай охин амиа хорлох шийдвэр гаргаад, 14 давхар байрны дээвэр дээр гарсан хойноо 108 руу залгасан. Тэр охин “Би ийм шийдвэр гаргасан. Одоо надад амьдрах хүсэл алга” гэж ярьсан. Мэргэжлийн сэтгэлзүйч тэр хүүхэдтэй 20-иод минут усаар ярьж шийдвэрийг нь өөрчлүүлж чадсан. Ярьж байх хооронд аврах багийнхан очиж хамгаалж чадсан. Иймэрхүү жишээ олон байдаг. Хүүхдэд зориулсан энэ үйлчилгээгээрээ манай хамт олон, тусламжийн утас 108-ынхан маань маш их бахархдаг. Манай байгууллагын удирдлагууд, ажилтнууд бүгдээрээ энэ төслийнхөө ач холбогдлыг ярилцдаг. Эхэн үедээ хүүхдүүд сонирхож, “Нээрэн үнэгүй юм уу” гэж шалгаж, тоглосон дуудлага олон ирдэг байсан бол одоо яг зорьсон хүүхэд л ярьдаг болсон.

2016 онд Хүүхдийн эрхийн тухай хууль, Хүүхэд хамгааллын тухай хууль батлагдсан. Ингэснээр анх удаа хүүхдийн тусламжийн утас хэмээх ойлголт хуульчлагдаж орсон. Энэ хоёр хууль батлагдсанаар үйл ажиллагаагаа өргөтгөж, илүү албан ёсны болсон. Анх дуудлага хүлээн авах төв байсан бол одоо төрийн үйлчилгээний төв боллоо. Хүүхдийн тусламжийн утас 108 дээр бид Хүүхэд, залуучууд, гэр бүл, хөгжлийн газар, Дэлхийн Зөн Монгол, Цагдаагийн ерөнхий газар, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Цагдаагийн ерөнхий газрын кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх тасагтай хамтарч ажиллаж байна.

-Нийгэмд тустай ажил санаачлан хийж буй Та бүхний ажилд амжилт хүсье.
-Баярлалаа. Ярилцлагынхаа төгсгөлд нийгмийн хариуцлагын чиглэлээр хамтран ажиллах хүсэлтэй байгууллагуудын өмнө бидний хаалга нээлттэй байгааг хэлэхийг хүсч байна.