-Мега өгүүллэг-

Onmis homo wendax Bible*
Миний хайрцаг хоосон байх нь ховор. Ховорхон зүйлсээр дүүрэн байх нь ч ховор. Тэгээд ч... юм ховор байх нь баярлалтай хийгээд харамсалтай. Байлгах нь тэмүүлэлтэй бөгөөд гуниглантай.

Тохиолоос тохиолд шилжрэн уусах хувь тавиландаа хүмүүс дандаа л баярлаж явдаг биш гэж үү.

Зүй хэмээх нь байх хийгээд байхгүйг хэлдэг. Зүй хийгээд зүй бусад цаг ямагт бүр хэний ч зөвлөлгөөн үгүйгээр, мөргөн биширч, үйлийнхээ үрийг өргөн дээдэлж, бас заримдаа нуудгайлж явах учиртай
гэдэгсэн бус уу.
*       *        *

Үнэхээр ч хорвоогийн хамгийн эгдүүтэй нь хоосон. Хоосноос төрсөн хоосон бол бүр ч адтай. Ямархан нэгэн рүү уруу татах увидастай.

...Хайрцаг маань гэв гэнэтхэн л "юм"-тай болчихжээ. Энэ "үзэгдэл" намайг жаргаах уу, зовоох уу, би мэдэхгүй. Надаар балха хүлэгээ болгох уу, аль эсвэл боол адил зүтгүүлэх илжиг луусаа хийх үү, би мэдэхгүй. Баяр баясгалан, уйтгар гуниг, дааж давшгүй оюун ухаарлын ачаа үүрүүлнэ гэдгийг л харин сайн мэдэж байна.

Тархи хүйтэн байх нь, тархи зүрхгүй мэт амьд явах нь хүмүүн заяаны гутамшиг! Галзуурч, оволзож, тийн атал таних, танихгүйн саарал манан дунд сүүмэлзэж суух бол гайхамшиг. Оюуны танхайрал гэдэг сэтгэлийн эзгүйрэл биш!...

Ер нь тэгээд байгаа "юм" бүхэн л амидлаг даа.

...Цахилгаан гялбалзан, суман могой мэт мушгилзан зурсхийж, үе үе тэнгэр нүргэлэн дуугараад, ертөнцийн төгсгөл мэт их дуун агшин зуурд тас няс хийхүйд ээжийн бүүвэй шиг номхон бор гэрт минь эгээ л өлгийтэй хүүхэд шиг бумбан зэв түр тархийн унав. Үзвээс, аянгын сум хэмээх хүрэл зэв биш, бүр орчин цагийн "өлөг"-цахим шуудан буухиалсан "цаасан бар" харагдлаа.
Түүний үгүүлэх инүү.

Хонгор минь ээ!
Чи энэ цахилгаан элчтэй золгоод машид их гайхах биз ээ. Намайг ийм өндөр алба хашиж, ийм лут зэрэг зиндаанд хүрснийг сонсоод бүүр ч их алмайрах нь лав аа. Гэхдээ чи надад баяр хүргэн, ийм нэг "цөм " явсныг дурсан, дуу алдах хэрэгтэй шүү.

"Тэнгэрийн бошго" сан намайг ивээн тэтгэсэн учир би бүх хүслэнт анд нараа Аванад уулзуулахаар шийдлээ.

Хайрт минь ээ!
Чамайгаа би хамгийн түрүүнд морилон ирэхийг урьж байгааг минь ойлгоорой!

Чи Монгол нутгийнхаа цэлмэг хөх тэнгэр, хөдөө талынхаа анхилуун сайхан үнэрийг, бас өөрийнхөө хэн ч ойлгодоггүй нууцхан хүслээ тээгээд болзоот цагаасаа ганцхан ч хором хожимдолгүй хүрээд ирээрэй!

Зардал сүйтгэлийн хувьд чи зовох хэрэггүй ээ. Чамд би товлосон цагтаа энд байхаар тооцоолон онгоцны пиу хүргүүлнэ.

Одоо би чамаас өөр хэнийг ч санахгүй болчихжээ. Уучлаарай. Гэхдээ намайг таних хүн бүрд, хэний ч төлөө би сайн санаж явдгийг минь хэлээрэй! Уулзах хүртлээ баяртай.
Үнсье. Алихандра

Энэ цахилгаан утасны хариуд хичнээн олон сувдан үнсэлт цацран түгснийг тэрбээр мэдээгүй байж ч
болноо. Сувдан сувдан үнсэлт...
*        *       *

Асуулт асуултаа төрүүлдэг. Гайхамшгийг гайхаж л бардаг. Тэгээд эцсийн бөлөгт "Энэ бүхэн байгаа нь амьдрал юм даа" хэмээн тайвшрахад хүрдэгдээ.

Тайлбар утга агуулгыг гутаах нь бий. Чихээ даран чимээгүй сууж бүхнийг тунгаая.
*        *       *

Цөм худал байжээ.

Юу тэгж эгдүүтэй сонихноор сэржигнээд, хэн тэгж гэрэл гэгээ цацруулж, шулам шиг ис-хүс, ис-хүс хэмээн шивнээд байсан юм бол?

Үнэхээр худал байж. Үнэн байсан бол "үнэн-худал" гэдэг нь тэр байж.

...Сонин юм даа... Ийм юмыг хүн өөрөө гайхах хэрэгтэй юм уу, аль эсвэл тэр гайхаш төрүүлээд байгаа зүйл өөрөө хүмүүн биднийг гайхах ёстой юм уу?

Би чамайг...
*        *        *

Одоо л би ойлгож эхэллээ. Нүднээс нулимс гарах гэж байх шиг байна. Уйлах хэрэгтэйг би одоо л ухаарч байгаа юм байна. Нээрээ тийм юм байна. Надаас уйлахыг шаардаад байгаа юм байна. Уйл! гэж хаанаас ч юм бэ омогтойгоор зандран, биеэс минь өвдтөл чимхэж, цохиж балбаад... зориуд мэдрүүлээд байгаа юм байна.

Би түүний өөд болсныг одоо болтол яагаад үнэмшээгүй явсан гэж?

Одоо л мэдлээ. Нэг юм болсон юм байна. Нэгэнт мэдсэн болохоор өнгөрсөн улирсныг сөхөж, ямар
нэгнийг нэхээд яах ч юм билээ... Тэгээд ч...

...Мэдсэн мөртлөө би яагаад сандарч мэгдэхгүй, яагаад юунд ч юм бэ, нэг юманд гомдож, харамсахгүй байгаа юм бол? Яагаад?...

Ашхандра үнэхээр үхчихсэн гэж үү? Түүнээс үхэхийг хэн хүссэн юм бол?

...Та нүдээ аниад, ухаанаа "амраагаад" тэр олон өөд бологсдыг хар даа. Тэднийг бүгдийг нь "Үх!" гэж шаардаж байгаад "хүн биш" рүү илгээчихсэн гэж үү? Эсвэл тэд өөрсдийн сайн дураар, өөрсдийнхөө тавилангаар өнө мөнхийн үзэгдэл болцгоосон хэрэг үү?

Ерөөсөө ч тэгээд хүн үхэхгүй гээд яах ч юм билээ, бүгдээрээ л үхдэгээс хойш... Би ч гэсэн үхэж л таарна. Үх! гэж шаардвал би хорвоод байдаггүй юм шаардлаа гэж огтхон ч бодохгүй. Явах цаг болжээ л гэж ойлгоно.

Гэхдээ тийн шаарддаг нь хачирхалтай биш гэж үү...

Хүнээр хүсэхгүйг нь хийлгэхийг л шаардлага гэдэг биз дээ? Өөрөө хүсээгүй ч биелүүлж явах, дайвар байх тавилан гэгч юу вэ?

Шаардлага гэж ер нь юу юм бэ?

Хэн, яагаад шаардаад байдаг гэж?
*       *        *

Яг одоо надаас үхэхийг шаардаж байна. Гэв гэнэт ингэдэг нь яаж байгаа юм бол... Би өөрөө бол үхэхийг хүссэн, хүсээгүйгээ огт мэдэхгүй байна.

Гэвч хүнд мэддэг юм хэзээ л байлаа даа...

Шаардлага бол шаардлага л байдаг болохоор би чухамхүү түүний тухай л бодож сууна. Хаанаас би ашгүй ийнхүү юм бодох цаг олчихов оо? Өөрөө олгочихов уу, аль эсвэл хэн нэгэн нь надад тэр аугаа сайхан боломжийг хайрлав уу?

Аливааг шийдэхдээ би "Би ер нь юу шийдээд байнаа?" хэмээн бодож сурсан минь надад тэрхүү шаардлагын тухай цөөхөн ч болохноо хоромд бодож суух боломж, миний эдлээгүй "хайр"-ыг олгосон юм болов уу.

Уг нь ч үхэл гэдэг тийм ч нэг их хулчийгаад байхаар, хүнээр шаардуулж шавдуулаад байхаар зүйл биш л дээ.

Гэхдээ яагаад тэр үхэл гэгчийн тухай, бас шаардлага маардлагынх нь тухай бодож болохгүй гэж? Хүнд үхэх цаг байдаг юм бол бодох цаг бас байх л учиртай шүү дээ.

Хүүе! ... Алихандра! Чи яаж яваад... ийшээ... Энэ рүү чи өөрөө орчихсон юм уу, аль эсвэл чамайг энд
ирэхийг шаардсан юм уу?
*       *        *

...Ямар аяархан, амар зөөлхөн уйлж байсан гэж санана. Би тэр дууг сонсоод өөрийн эрхгүй хоёр гараа ээлжлэн атгаж, биеэ хүртэл барилж үзсэн гээч. Тэгсэн би өөрөө өөртөө огт танигдамгүй, магадгүй Бурхан тэнгэрс гэдэг нь ч юм уу, нэг л өөр оршихуй болчихсон байлаа.

Бүв бүлээхэн... Мэгшин буй зөөлхөн авиаг би өөртөө гар хүргэх тэр торгон агшинд л ухаарч мэдэрсэн. Сайн мэдсэн. Дуу авиа хүртэл танигддаг юм билээ. Хүссэн болоод тэр биш шүү, ерөөсөө л байгаа байдлаараа аяндаа танигддаг юм билээ.

Тэр авиаг Алихандра түгээгээд байх шиг... Тийм. Тэр л тийм аялгуу гаргаж чаддаг юм. Тэр ер бусын сонин, юуг ч юм бэ шингээж, бүхнийг уусгаад байгаа тэр зөөлхөн авиаг сонсоод л баймаар, сонссоор сонссоор дуг хийчихмээр, магадгүй бүр үхмээр ч юм шиг санагдаад явчихсан. Тэр авианаас, аль хэдийн алга болсон өөрөө өөрөөсөө холдмооргүй, байгаад л баймаар байсан.

Тэгтэл яагаад ч юм бэ, хэн нэг нь, хэн нэг нь ч биш юм уу, нэг л сүүгсэн юм "Сүм хаах цаг боллоо!" хэмээн зарласан. Тэр зарлаж буй дуу Алихандрагийн мэгшиж байсныг анх сонссонтой адил бүх бие залдхийлгэсэн, их намуухан, урьд нь огт сонсоогүй дуу байсан. Яг л түүний уйлах шиг...

Намайг хоргодон хоргодон арайхийн суудлаасаа өндийж байхад нэг хүн "Та ямар өвчтэй хүн бэ?" гэж
асуусан...
*       *        *

Шүтлэг гэдгийн тухайд би насан туршаа номлуулсан хэр нь нэг л сайн ойлгож чадаагүй юм. Хэдий тийм ч Өндөр Жанрайсиг Бурханд залбиръя гэж нэг өдөр өөрийн эрхгүй бодлоо. Намайг хэн ч шаардаагүй хэр нь яагаад ч юм бэ тийм ухаан толгойд ороод ирлээ. Зүв зүгээр сууж байтал нэг юм намайг сэмээрхэн ятгаж, тийш бушуухан очмоор, зөндөө их залбирч мөргөмөөр болоод явчихсан...

Жанрайсиг Бурханы өмнө би их удаан зогссоон. Тэнд зогсож байх зуураа юу бодсоноо үгээр илэрхийлж чадахгүй байна. Их л юм бодсон. Тийм бодол ерөөс байж болохгүй ч байж магадгүй.
Олоо бол нэг л юмыг би баттайяа хэлж чадна. "Тэнд бодсоноо би хэзээ ч мартаж чадахгүй". Үүнийг л хэлж чадна.

Харамсалтай нь тэндээ зогсоод хязгааргүй их ой ухааралд автах боломж надад олдоогүй. Бас л нөгөө
сүм хаагддаг цаг нь болчихсон байлаа.

Тийм цаг болсонд хүмүүс баярлаж байгаа ч юм шиг дор дороо ухасхийн, удаж төдөлгүй л Бурханаа гороолон тойрлоо. Би ч бас тойрсон.

Тэр аугаа сайхан Бурханыг шунамгайхан ажиглан, байн байн дээш өлийн харж явах зуур би юу ч бодохоо больсон байснаа санаж байна. Тэгтэл... Тэгтэл нэг битүүхэн авиа чихэнд сонсдож, яг миний нүдний өмнө... яг чихэн дээр минь... үгүй ээ, Бурханы хэвлий дотор хэн нэгэн хүн аяархан мэгшин уйлах шиг болсон...
*       *        *

Москва орох гэж, Парист хүрэх гэж, бүүр цаашаа Авана очих гэж олон цаг ниссээн. Хамаг л амьдралаа үрэх шиг болсон. Дандаа өндөрт, дандаа үүлэн дээгүүр... Би нисээд байгаа юм уу, аль эсвэл намайг нисгээд байгаа юм уу? Би юу ч ойлгохгүй болсон.

Юу хийгээд яваагаа ч өөрөөсөө асуугаагүй. Би өөрийн хүслээр ниссэн юм уу, нисэхийг надаас шаардсан юм уу? Юу ч өөрөөсөө асуугаагүй. Болж буй бүхэн өөрөө над дээр гүйж ирэхээс өмнө би ямар ч асуулт өөртөө тавиагүй.

Дун цагаан цасан дунд хонио хариулаад дуулж суух ч шиг... Би бага байхдаа дандаа л хонинд явдаг, түүндээ ч жигтэйхэн их дуртай байсан.

Дуусдаггүй нэгэн их үлгэр тууль өвөө минь эхлэх гээд, хариугүй эхлэх гээд цайгаан удаан гэгч нь оочиж суух шиг... Өвөө юм хийхдээ хэзээ ч яардаггүй юм...

Дуугардаггүй, надтай юу ч ярьдаггүй нэг муу жаахан тэмдэглэлийнхээ дэвтрийн шаргал шаргал хуудаснуудыг би нааш цааш уйтгартайяа эргүүлж, түүнд ч юм уу, өөртөө ч юм уу нэг их далд гуниг үүтгэн, зөндөөн удаан суусаан... Нисэх биш суугаад л байх шиг байсан. Үүлэн дээгүүр, цас шиг цав цагаан үүлэн дээгүүр яваад л байсан.

Тийнхүү алмайрч (алмайрч биш юм аа, биегүйдэж) явтал үүлс надад нэг юм сануулах шиг боллоо. Бас дахиад л би ямар нэг хэмжээлшгүй сайханд умбах шиг, хэзээ ч, хаана ч байгаагүй ер бус гайхамшгийг мэдэрч эхлэх шиг болсон.

Тээр тэнд, нэг хүний дөнгөж саяхан явж өнгөрсөн мөр зурайж харагдана. Тийм байна. Нээрээ тийм байна. Би тэр мөрийг таньж байна. Энүүгээр Алихандра өнгөрсөн байна.

Түүний жижигхэн жижиг мөр их холд оддог, бас их холд үлддэгийг би мэднэ. Яван явсаар газар тэнгэртэй уусан нийлдэгийг ч би сайн мэднэ.

Гэр дандаа л алс тийш тэмүүлдэг юм. Дандаа л чив чимээгүй, навчинд шингэх борооны дусал мэт “байхгүйд уусаад” алга болчихсон байдаг юм. Би мэднэ. Би мэдэхгүй бол хэн мэдэхэв.

... Алихандра! Би чиний мөрийг таньж байнаа. Чи энүүгээр дөнгөж саяхан явсан байна. Би харж байна.
Хаа ч явсан би чамайг олдог байхад чи яагаад надаас зугтаад байгаа юм бэ? Яагаад?... Чи хариулж чадахгүй болохоороо надаас бэргээд, айгаад... хулжаад байгаа юм уу?

Мөр чинь одоо бүр харагдахгүй болчихлоо...

Даанч цаг алга даа. Надад одоо олон юм бодох цаг алга. Яагаад гэвэл би явж байгаа биш, миний суусан онгоц урагшилж, энэ их үүлсийг залгилж байна. Тэр миний бүх амьдрал, бүх цагийг ч мөн адил залгилсаар байна.

Надад цаг алга!...

Чи надаас зугтаад байгаа биш, харин намайг хайсаар л байгаа юм уу, эсвэл? Олдохгүйг олохын тулд чи ингэж их зүдэн, үйлээ эдэлж... аль эсвэл хэн ч мэддэггүй жаргалдаа умбасаар яваа юм уу?

Түүний мөр зурайсаар л байна. Зурайсаар, зурайсаар бүүр ганцхан жаахан сүүмгэрхэн зураас болон шингэж байна. Ганцхан зураас...

Алихандра!... Энэ нэр хамгийн сүүлчийн сүүрс мэт сонсдох нь юу вэ? Аум!...
*       *        *

Миний хайрцаг хоосон байх нь ховор. Ховорхон зүйлсээр дүүрэн байх нь ч ховор. Хол ойроос ирсэн бүхэн, холддог ойртдог санаа бодол, гэр бүү хэл үг хэлж чаддаггүй ухаарал, уйлаан мэгшээн, уулга алдалт, агаарт анирддаг сүүн сэржим... юм бүхэн энд нэг л газар, энэ л хайрцаган дотор нойрсдог юм.

Нарны алтан цацал шиг өнө мөнхийн зүүд ч энэ хайрцаган дотор бий.

Энэ хайрцаг надад хоосон чанарын тухай, орчлон хорвоо хэмээх нь ганцхаан жаахан мөн-эс болох тухай хуучилдаг юм. Ой тойд хоногштол ярьж өгдөг өө.

Миний бодол ухаан. бие махбодь, хийсэн бүтээсэн бүхэн энэ хайрцаган дотор, энэ дулаахан өлгийд шишгэнэ гэдэгт би баттайяа итгэдэг.

Итгэхийг хэн ч надаас шаардаагүй ээ...

*Хүн бүхэн хуурамч. Библи.

Гөрөөчид Лувсанламбын Дашням