Хавдрын үндэсний зөвлөл ТББ-ын Гүйцэтгэх захирал Б.Цэцэгсайхантай ярилцлаа. Тэрбээр 2021 онд шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын анхны даргаар томилогдон ажиллаж байгаад нэг жилийн дараа чөлөөлөгджээ. Цар тахлын тархалтын оргил үед эм, эмнэлгийн хэрэгслийн бүртгэл, захиалга, улсын нөөц бүрдүүлэх хариуцлагатай албыг ахалж ажиллахдаа нийтийн эрх ашгийн төлөө олон шахалт, дарамтыг сөрсөөр эцэст нь чөлөөлөгдсөн ч төрд зүтгэсэн нэг жилийнх нь үр дагаврууд өнөөг хүртэл үргэлжилсээр буй аж. “Шүгэл үлээснээсээ” болж хохирсоор байгаа талаар тэрбээр цахим хуудаснаа дэлгэсэн бөгөөд бид энэ сэдвээр ярилцсан юм.
-Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрыг цар тахлын үед байгуулсныг санаж байна. Та бүхэн яг ямар үйл ажиллагаа явуулж байсан талаар яриагаа эхлүүлье.
-2021 оны нэгдүгээр сард Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрыг шинээр байгуулж, би анхны даргаар нь томилогдсон. Тухайн үед ковидын цар тахлын хатуу хөл хориотой хамгийн хүнд үе байв. Агентлаг байгуулсан тухай Засгийн газрын ганц хуудас тогтоолоос өөр юу ч үгүй, оффисгүй, оюутны дотуур байрны нэг өрөөнд хувийн компьютерээ авчраад бид ажлаа эхэлж байлаа. Бүтэн сар оюутны байранд үйл ажиллагаа явуулсны дараа яамнаас тендер зарлаж, нэг оффис гаргаж өгсөн. Засварын төсөвгүй учир өөрсдөө ханаа будаж, засвараа хийгээд байрандаа орсон доо. Хөл хориотой байсан учраас АШУҮИС-иас оюутны ширээ, сандлыг түр авч ажлаа эхэлж билээ. Шинэ газарт 365 хоног ажиллаад, жилийн дараа ажлаас чөлөөлөгдөхөд агентлаг маань 21 аймагт салбартай 132 хүний орон тоотой болж өргөжсөн байв.
-Танай байгууллагын гүйцэтгэх эхний ажил юу байв?
-Хатуу хөл хориотой, хил хаалттай эм тариа тасалдсан маш хүнд үе л дээ. Зөвхөн Монголд биш, дэлхий нийтээрээ л эм тариа, хамгаалах хэрэгслийн дутагдалтай байв. Шинэ агентлаг байгуулагдсанаар хувийн хэвшлийнхнийг татан оролцуулж, төр хувийн хэвшил гэхгүй улсад тулгамдсан хүнд асуудлыг хамтдаа давах гэж бүгд эрвийх дэрвийхээрээ ажилласан. Тэгэхэд бид тусгай үүргийн зургаан удаагийн онгоц нисгэж, Солонгос, Хятад, Энэтхэгээс эм, тариа болон түүхий эд, эмнэлгийн хэрэгсэл татаж, боомтууд дээр гацсан ачаануудыг нэн түрүүний ээлжинд яаралтай татан авах ажлыг зохион байгуулсан. Бид ингэж ажилласны дүнд ямар ч байсан эм, тариа тасалдсанаас болж нэг ч хүний амь нас эрсдээгүй.
-Агентлаг байгуулахаас өмнө эм тарианы захиалга, хангамжийн ажлыг хэн хариуцаж байсан хэрэг вэ?
-Эрүүл мэндийн яамны дэргэдэх Эмийн хэлтэс, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн нэг хэлтэс, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын эмийн байцаагч нар, Мэргэжлийн хяналтын харьяанд байсан Эмийн чанарын хяналтын лаборатори гээд эмийн чиглэлийн саланги олон газарт байсан бүтцүүд агентлаг байгуулагдсанаар манайд шилжиж зангидагдсан.
-Энэ агентлаг одоо ямар үйл ажиллагаа явуулж байна. Таныг ямар үндэслэлээр ажлаас чөлөөлсөн бэ?
-Бүтэн жил амралтгүй ажиллаад, бие муудаж би эмнэлэгт хэвтсэн юм. Эмнэлэгт хэвтэж байхад намайг ажлаас чөлөөлснийг нийгмийн сүлжээнээс мэдсэн. Надад ямар нэг сонсох ажиллагаа явуулаагүй, урьдчилж мэдэгдээгүй. Одоо нийтлэг болоод буй хүнийг ажлаас халахын өмнө сошиал дээр “Ажлаа хийж чадахгүй байна” гэж янз бүрээр шүүмжилж бичдэг технологийг намайг чөлөөлөхдөө бас ашигласан. “Эм тарианы нөөц тасалдуулсан” гэж сошиалаар нэлээд бичсэн. Тэгээд Засгийн газрын дараагийн долоо хоногийн хурлаар ажлаас чөлөөлсөн гэдгийг сайтуудын мэдээнээс уншсан. Чөлөөлөгдсөн тогтоолыг эмнэлгээс гарсны дараа би өөрөө хөөцөлдөж байж олж авсан. Чухам ямар үндэслэлээр ажлаас чөлөөлснөө тогтоолд дурдаагүй. Зүгээр л “чөлөөлсүгэй” гэсэн байсан нь маш ойлгомжгүйн дээр ямар ч амралт, зогсолтгүй хагас бүтэн сайнгүй ажиллачихаад эцэст нь ийм хариу авсандаа гомдолтой байв.
Эм тариа ховор тэр үед манай байгууллага эхний ээлжинд улсын эмнэлгүүдийн нөөцөд анхаарч, дараагийн ээлжинд хувийн эмийн сангуудад хязгаартайгаар нийлүүлж байв.
Тухайн үед ЭМЯ-ны хагас болон бүтэн жилийн үйл ажиллагааны үнэлгээ болон санхүүгийн үнэлгээнүүдээр манай байгууллага ямар нэг зөрчилгүй А үнэлэгдэж байсан. Үнэхээр муу байсан бол өөр дүгнэлт гарна биз дээ. Мөн төрийн байгууллагуудын шударга байдлын үнэлгээг АТГ-аас жил бүр гаргадаг. Энэ бол иргэдийн саналаар үнэлдэг маш чухал шалгуур үзүүлэлт байдаг. 2021 онд Авилгатай тэмцэх газрын Шударга байдлын үнэлгээгээр төрийн 65 байгууллагаас 6-р байранд үнэлэгдсэн байсан. Тэгэхэд Эрүүл мэндийн яам 52-р байранд орж байсан. Тэгэхээр ажлаа муу хийсэн гэж би өөрийгөө боддоггүй.
-Тухайн үед шаардлагатай эм тариа үнэхээр тасалдсан уу?
-Ямар ч эм тариа эмнэлэгт тасалдаагүй. Хувийн зарим эмийн санд зүү тариур, дуслын шингэн тасалдсан гэх яриа гарсан. Эм тариа ховор үед манай байгууллага эхний ээлжинд улсын эмнэлгүүдийн нөөцөд анхаарч, дараагийн ээлжинд хувийн эмийн сангуудад хязгаартайгаар нийлүүлж байв. Яг эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд шаардлагатай эм тарианы тасалдал огт гараагүй. Шударгаар хэлэхэд манай агентлаг сайн ажилласан учир ковидын үед эм тарианы ноцтой тасалдал үүсээгүй. Шинээр байгуулагдсан энэ агентлаг ковидын үед хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэснийг би итгэлтэй хэлнэ. Ийм агентлаг байгаагүй бол ковидын үед хэчнээн эм тариа тасалдаж, хичнээн хүний амь эрсдэлд орох байсныг хэлж мэдэхгүй.
-Тэгвэл юунаас болж чөлөөлөгдсөн гэж Та үздэг вэ. Өөрт тань ямар нэг үндэслэл байгаа байх?
-Сандал ширээтэй зууралдах шаардлага надад байхгүй. Намайг гүтгэж, хийсэн бүхнийг минь үгүйсгэж, үнэгүйдүүлж буй шударга бус албан тушаалтнууд, шүүхийн шийдвэртэй би санал нийлэхийг хүсээгүй гэдгээ эхлээд тодотгоё. Намайг чөлөөлөх болсон гол шалтгааныг нь ковидын үеийн худалдан авалтуудтай холбоотой гэж хардаг. Тухайн үеийн Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд шаардлага хангаагүй оношлуур худалдаж ав, шаардлага хангаагүй эмийг бүртгэж ав гэх мэт шахалт үзүүлж байсан. Тэр болгоныг нь эсэргүүцэж байсантай холбоотой чөлөөлөгдсөн гэж боддог.
-Шаардлага хангаагүй гэдгийг Та юугаар нотлох вэ. Салбарын сайдаас тухайлбал ямар бүтээгдэхүүнийг бүртгэ гэж шахалтууд үзүүлж байв?
-Оношлуурын талаар би өнгөрсөн жил УИХ-аас зохион байгуулсан “Эмийн сонсгол” дээр ч ярьсан. Жишээ нь, Эрүүл мэндийн сайд 1.5 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй оношлуурыг бүртгэж ав гэж шахсан. Ковидын тархалтыг хязгаарлах хамгийн гол зүйл нь оношлуур. Сайн чанарын оношлуураар оношилж байж, халдвар авсан эсэхийг тодруулсны дараа тархаахгүй хязгаарлах арга хэмжээ авна. Гэтэл шууд худалдан авахаар сайдын шахсан оношлуур нь “20 хувийн мэдрэг чанартай” нь лабораторийн шинжилгээгээр тогтоогдож, лабораторийн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дүгнэлт гарсан тул бүртгэх боломжгүй гэдгээ ЭМЯ-нд мэдэгдсэн. Гэтэл ЭМЯ-наас уг оношлуурыг худалдан авах төлбөр 480 мянган ам.долларыг бүр урьдчилаад шилжүүлчихсэн байсан. Тэр бүхнээс болж дарамт шахалтад орох эхлэл тавигдсан.
-20 хувийн мэдрэг чанартай гэхээр ковидын халдвар авсан 10 хүнээс хоёрыг нь илрүүлэх магадлалтай оношлуурыг сайд нь улсад бүртгэ гэж шахсан хэрэг үү?
-Яг тийм. Та бод доо, ковидыг тогтоон барих хамгийн гол оношилгоон дээрээ ийм асуудал гаргавал халдварыг хяналтаас алдана. Тэр оношлуурыг нь аваагүйгээс болж тухайн үед улсын хэмжээнд оношлуурын нөөц тасалдуулсан гэх үндэслэлээр сайдын тушаалаар надад “сануулах” арга хэмжээг сонсох ажиллагаагүйгээр авсан. Би эм тарианы нөөц тасалдуулсан, ажлаа хийж чадаагүй бол хамаа алга, хариуцлага хүлээж, ажлаа өгөхөд бэлэн.
Гэтэл 1.5 тэрбум төгрөгийн шаардлага хангаагүй оношлуурын худалдан авалт хийгээгүйн төлөө ямар ч үндэслэлгүйгээр арга хэмжээ авахуулсан тул тухайн үед би Шүүхэд гомдол гаргасан. Тэгтэл “Сайдыгаа шүүхэд өглөө!” гээд намайг бүтэн сарын турш янз бүрээр дарамталсан. Тэрнээс хойш манай байгууллагад санхүүгийн болон ирсэн, явсан бүх албан бичгүүдээс эхлээд есөн удаагийн шалгалт хийсэн. Чөлөөлөгдөхийн өмнөх сүүлийн хэдэн сар би өдөр бүр шалгуулж, байцаагддаг, үндсэн ажлаа явуулахад амаргүй байлаа. Яг халагдахын өмнө бас нэг асуудал гарсан юм.
Хүний цуснаас гарган авсан иммуноглобулиныг улсын бүртгэлд бүртгэх гээд судалтал уг бэлдмэлээс нь В, С гепатитын эсрэг бие илэрсэн, мөн хэд хэдэн үзүүлэлт нь шаардлага хангаагүй гэх дүгнэлт гарсан байсан.
-Юу тэр вэ?
-Манай улс дотооддоо хүний цуснаас иммуноглобулин гаргаж авсан байсан. Засгийн газраас ковидын үед хэрэглэх бэлдмэл үйлдвэрлэх зориулалтаар багагүй хэмжээний санхүүжилт гаргаж, Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд уг иммуноглобулиныг үйлдвэрлэсэн юм билээ. Тухайн үед 12-оос дээш насны хүүхдүүдэд ковидын вакцин хийж байсан. Тэр иммуноглобулинаа 12-оос доош насны буюу вакцины насанд хүрээгүй хөгжлийн бэрхшээлтэй 5000 хүүхдэд хийхээр ЭМЯ-нд хүлээлгэн өгсөн байв. Тэр бүтээгдэхүүнийг улсын эмийн бүртгэлд бүртгэх үүрэг өгсөн. Бүртгэх гээд судалтал зах зээлд гаргаад ЭМЯ-нд хүлээлгээд өгсөн бэлдмэлээс нь В, С гепатитын эсрэг бие илэрсэн, мөн хэд хэдэн үзүүлэлт нь шаардлага хангаагүй гэж дүгнэлт гарсан байсан.
-Тэгэхээр вирусийн халдвар авах эрсдэлтэй гэсэн үг үү?
-Халдвартай гэж шууд хэлэхгүй ч халдвартай байх магадлалтай гэсэн үг. Тийм баталгаагүй бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргаж, хүүхдүүдэд тарих гэж байсан. Шаардлага хангаагүй иммуноглобулиныг хүүхдүүдэд таривал хэдэн жилийн дараа тэр хүүхдэд В эсвэл С вирусийн халдвар илэрвэл яах вэ. Элэгний В, С вирусээс үүдсэн элэгний хавдрын нас баралтаар Монгол Улс дэлхийд 1-рт ордог. Тийм эрсдэлтэй бүтээгдэхүүнийг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй атлаа эмнэлгүүдэд зарчихсан байсан.
Ковидтой өвчтөнүүдэд тарьсан, тариулсан хүмүүсээс нэг хүн бүр нас барсан байсан. Ийм асуудлууд байсаар байхад намайг яаралтай бүртгэ гэж шахсан л даа. Тиймээс ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга ахалдаг 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй Хүний эмийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлээд, уг иммуноглобулиныг “Хэрэглэж болохгүй, эмнэлгүүдээс эргүүлэн тат” гэсэн шийдвэр гаргасан. Хүний эмийн салбар зөвлөлийн шийдвэрт үндэслэн би улсын бүртгэлд бүртгээгүй юм.
-За байзаарай, та их ноцтой асуудал дэлгэж байна. Танд ярьсан бүхнээ нотлох баримт бий юү?
-Тийм ээ, бүгд баримт нотолгоотой. “Монголд үйлдвэрлэсэн иммуноглобулин шаардлага хангаагүй тул эрүүл мэндийн байгууллагуудаас эргүүлэн татах Хүний эмийн зөвлөлийн шийдвэр гарлаа” гэсэн мэдээг дүрэм журмынхаа дагуу агентлагийнхаа цахим хуудсанд нийтэлсэн. Гэтэл намайг байгууллагын нэр хүндэд халдлаа, хувийн өш хонзон санаж дотоодын үйлдвэрлэлийг зогсоож, Засгийн газрын үйл ажиллагааг эсэргүүцлээ гэж буруутгасан. Эцэст нь ажлаас чөлөөлсөн.
-Чөлөөлөгдсөний дараа Та шүүхэд хандсан уу?
-Би үндэслэлгүйгээр ажлаас чөлөөлөгдсөн гэж гомдол гаргаж, бусдын адилаар ажилгүй байсан хугацааныхаа цалинг нэхэмжилсэн. Гурван шатны шүүхээр ороод “Цар тахлын үед түр томилогдсон байсан учир чиний эрхийг хамгаалах асуудал байхгүй” гэж ялагдсан.
Ковидын хатуу хөл хорионы үед төрийн бүх шатны албан тушаалтнуудыг цар тахлын хуулийн /Коронавируст халдвар /КОВИД-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хууль/ дагуу түр томилж байв. Хатуу хөл хориотой учир Төрийн албаны салбар зөвлөлүүд хуралдах, жинхлэх боломжгүй байсан юм.
-Тэгвэл энэ албан тушаалд Таныг анх яагаад томилсон бэ? Та хэн нэг дарга, сайдтай танил байв уу?
-Би Эрүүл мэндийн яаманд 2007 оноос хойш ажиллах болсон юм. 2018 оны 12-р сарын 31-нд Төрийн албаны зөвлөлөөс ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан тушаалын сонгон шалгаруулалтыг зарлахад би шалгалт өгч хоёрдугаарт жагссан. Нэгдүгээрт орсон хүн нь Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдож, би төрийн албаны удирдах албан тушаалын нөөцөд бүртгэгдсэн. Нөөцөд байсан учир Төрийн албаны тухай хуулиар шинээр байгуулагдсан агентлагийн даргаар томилогдсон.
-Та Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газрын даргаар ажиллаж байхдаа нэг албан тушаалтныг ажлаас чөлөөлжээ. Ямар учраас ийм шийдвэр гаргав?
-Манай агентлаг дотроо зургаан газартай. Ковидын үед бид нар ээлжийн амралтгүй, хагас бүтэн сайнгүй, өдөр шөнөгүй, 24 цаг утас нээлттэй, хотоос гарах ч эрхгүй, өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажилласан. Ингэж байхад манай нэг газрын дарга ээлжийн амралтаа бүтэн аваад гадаадад аялахаар явсан. Гэтэл бусад газар, хэлтсийн дарга нараас хэн нь ч бүтэн амраагүй. Тэр хүн ганцаараа ээлжийн амралтаа бүтэн эдэлсэн. Үүнд нь хамт ажилладаг бусад хүмүүс нь дургүйцэж, яагаад ийм хүнд үед ийм хариуцлагатай ажил хийдэг хүн ганцаараа давуу эрх эдэлж, шударга биш байгаа юм? гэдэг асуудал тавьсан. Амралтын хугацаа нь дуусаад байхад ажилдаа ирээгүйгээр зогсохгүй, харьяа өрхийн эрүүл мэндийн төвийн эмчийг албан тушаалаар дарамталж, “тусгаарлалтад байсан” гэсэн хуурамч акт үйлдүүлж төрийн албаны хууль, төрийн албан хаагчийн ёс зүйг ноцтой зөрчсөн. Үүнийг агентлагийн Ёс зүйн хорооноос тогтоож сахилгын шийтгэл оногдуулах санал ирүүлснийг байгууллагын даргын үүргийн дагуу ажлаас чөлөөлсөн.
Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэр манай талд буюу ажлаас чөлөөлсөн нь үндэслэлтэй гэж гарсан. Гэтэл тэр хүн давж заалдах шатны шүүхэд хандсан. Давж заалдах шатны шүүх хурал нь намайг ажлаас чөлөөлөгдсөнөөс хойш жилийн дараа болсон бөгөөд ажилд ороод тавхан хонож байгаа хүнийг шүүх хуралд агентлагийг төлөөлүүлэн явуулсан байсан. Ингээд манай агентлаг шүүх хуралд ялагдсан байсан.
-Анхан шатны шүүхээс Таны гаргасан шийдвэрийг зөв гэж үзжээ. Гэтэл давж заалдах шатанд ялагдсан хэрэг үү?
-Тэгсэн. Хоёр шатны шүүхээс хоёр өөр шийдвэр гарчихаад байхад агентлагийн шинэ удирдлага дараагийн шат буюу дээд шүүхэд хандах ёстой байсан ч хандаагүй. Төрийн ажлын залгамж халаа гэж байдаг, төр өөрийн шийдвэрээ хамгаалах ёстой.
Шүүхийн шийдвэрийг хүлээж авсан учир тэр хүнийг буцааж ажилд нь томилоод, ажилгүй байх хугацааны 19 сая төгрөгийг байгууллагаас гаргаж өгсөн юм билээ. Дараа нь 2023 онд агентлагийн даргаас “Чөлөөлөгдсөн хүний нөхөн төлбөрийг төл” гэсэн албан бичиг хоёр удаа миний гэрийн хаягаар ирсэн. 2024 онд намайг шүүхэд өгсөн байсан. Төрийн албанд би олон жил ажилласны хувьд хууль ёсны шаардлага тавьж, төрийн албаны ёс зүйгүй, олон жил болсон гэдгээрээ түрий барьдаг, ажил хийдэггүй, хамт олноо хүндэтгэдэггүй хүнд хариуцлага тооцсоныхоо төлөө би хувиасаа нөхөн төлбөр төлөх болчихсоныг ойлгохгүй байна. Төрийн албанд шургалсан ийм хандлагатай хүмүүсийн шударга бус явдлыг өөгшүүлсээр байгаа нь манай нийгмийн гажуудал.
-Та одоо хууль шүүхэд ямар нэг байдлаар хандсан уу?
-Төрийн албаны зөвлөлөөс нөхөн төлбөр болох 19 сая төгрөгийг надаар төлүүлэхээр шүүхэд хандсан боловч анхан шатны шүүх дээр ялагдсан, одоо давж заалдах шүүхэд гомдол гаргаад явж байна. Би төрийн албанд олон жил ажилласан. Энэ удаагийнх шиг их дарамтан дор ажиллаж үзээгүй. Хэн нэгэн даргын татаасаар томилогдсон бол, ажлын алдаа гаргасан бол, улсыг хохироосон бол би юу ч ярихгүй. Гэтэл төрд шударгаар зүтгэснийхээ төлөө давхар давхар хохирсоор байна. Ковидын маш хүнд нөхцөлд бүтэн жил нэг амралтын өдөргүй төрд ажиллаж, шударга бус зүйлийг эсэргүүцсэний төлөө ажлаас чөлөөлөгдлөө. Чөлөөлөгдөөд гурван жил өнгөрчихөөд байхад тэр дарамт шахалтыг мэдэрсээр явж байна шүү дээ.
Шууд худалдан ав гэж сайдын шахсан оношлуур нь “20 хувийн мэдрэг чанартай” нь лабораторийн шинжилгээгээр тогтоогдож, лабораторийн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дүгнэлт гарсан тул бүртгэх боломжгүй гэдгээ ЭМЯ-нд мэдэгдлээ.
Намайг чөлөөлөхийн тулд хэвлэл мэдээллээр худал мэдээлэл цацаж, нэр хүндэд халдсан. Хууль хяналтын бүх шатны олон байгууллагаар хэчнээн сар шалгуулж, байцаагдсан. Тэр бүхэнд хүлээцтэй хандаж, дуугүй явсан.
Саяхан Хууль зүйн сайд албан тушаалтнуудын шийдвэрүүдээс төрд учирсан хохирол 60 тэрбум төгрөг байгаа ч нэг ч хүн эргэн төлөөгүй гэж ярьсан. Гэтэл энэ хууль яагаад зөвхөн надад үйлчилж байгааг сайн ойлгохгүй байна. Үнэхээр хуулиа мөрддөг бол тэгш үйлчилж, буруу шийдвэр гаргасан гэж үзсэн бүх хүмүүсээр төр төлүүлэх ёстой.
Хэрэв миний буруугаас болж улсад хохирол учирсан бол би ч төлөх ёстой. Хоёр шатны шүүхийн шийдвэр зөрүүтэй гарсан байхад яагаад нэг талыг нь барьж, асуудалд хандаж байна вэ. Ажлаас халагдаад шүүхэд хандахад “Чи түр томилогдсон, чамд хамгаалуулах эрх байхгүй” гэсэн гурван шатны шүүхийн шийдвэр гарсан. Гэтэл 19 сая төлүүлэх болохоор "хариуцлагатай албан тушаал эрхэлж байсан" болчихдог ийм шударга биш дабл стандарт мөрдөгдөж байгааг хүлээн зөвшөөрч болно гэж үү.
-Та тухайн үед гаргасан мэдээллүүдэд нь хариу няцаалт өгч болох байв уу?
-Няцааж болох байсан ч нийгэмд албан тушаалтайгаа зууралдсан гэж ойлгогдохоор байв. Оношлуур, үйлдвэрлэсэн биобэлдмэл нь ийм үр дүнгүй гэж би яривал нийгэмд маш эмзэг тусах үе байсан. Үүнээс болж иргэдийн эрүүл мэндийн салбарт итгэх итгэл суларвал яах вэ! гэх мэтээр олон талаас нь бодож, ярих цаг нь биш гэж үзээд дуугүй өнгөрсөн.
-Та өмнө нь Эрүүл мэндийн яаманд ажиллаж байсан юм байна?
-Тийм ээ. Миний хувьд нийслэлийн 93-р сургуулийг төгсөж, 1995-2001 онд ОХУ-ын Москва хотод Анагаах ухааны их сургуулийг дүүргэж хүний их эмч мэргэжил эзэмшсэн. 2005 онд ОХУ-д их сургуульдаа Анагаах ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. 2013-2014 онд Австралийн Сидней хотод Шинэ Өмнөд Уэльсийн их сургуульд Нийгмийн эрүүл мэнд, эрүүл мэндийн удирдлагын чиглэлээр мастерын зэрэг хамгаалсан. 2001 онд ОХУ-д төгсөж ирээд, Говь-Алтай аймгийн Алтай сумын эмнэлэгт хүний их эмчээр ажлын гараагаа эхлүүлсэн. Дараа нь МХЕГ-ын Нэгдсэн төв лабораторид техникийн менежер, орлогч эрхлэгчээр ажиллаж байгаад ЭМЯ-нд мэргэжилтнээс нь эхлээд сайдын зөвлөх хүртэл мерит зарчмаар явж, ажил эрхэлж байсан.
Төрийн байгууллагаас гадна Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага, олон улсын байгууллагуудад ажилласан. 2014 онд Хавдрын үндэсний зөвлөл ТББ-ыг үүсгэн байгуулж, гүйцэтгэх захирлаар нь 11 дэх жилдээ ажиллаж, хавдартай хүмүүст туслах, хавдрын чиглэлийн судалгаанууд хийх, хавдрын чиглэлээр хэд хэдэн гадны төслийг Монголдоо хэрэгжүүлж, шийдэгдэж чадахгүй байгаа олон асуудлын шийдлийг гаргахад гадны байгууллагуудтай хамтарч ажиллах зэрэг чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна.
Хавдрын үндэсний зөвлөл ТББ-ын Гүйцэтгэх захирал Б.Цэцэгсайхантай ярилцлаа. Тэрбээр 2021 онд шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрын анхны даргаар томилогдон ажиллаж байгаад нэг жилийн дараа чөлөөлөгджээ. Цар тахлын тархалтын оргил үед эм, эмнэлгийн хэрэгслийн бүртгэл, захиалга, улсын нөөц бүрдүүлэх хариуцлагатай албыг ахалж ажиллахдаа нийтийн эрх ашгийн төлөө олон шахалт, дарамтыг сөрсөөр эцэст нь чөлөөлөгдсөн ч төрд зүтгэсэн нэг жилийнх нь үр дагаврууд өнөөг хүртэл үргэлжилсээр буй аж. “Шүгэл үлээснээсээ” болж хохирсоор байгаа талаар тэрбээр цахим хуудаснаа дэлгэсэн бөгөөд бид энэ сэдвээр ярилцсан юм.
-Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрыг цар тахлын үед байгуулсныг санаж байна. Та бүхэн яг ямар үйл ажиллагаа явуулж байсан талаар яриагаа эхлүүлье.
-2021 оны нэгдүгээр сард Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газрыг шинээр байгуулж, би анхны даргаар нь томилогдсон. Тухайн үед ковидын цар тахлын хатуу хөл хориотой хамгийн хүнд үе байв. Агентлаг байгуулсан тухай Засгийн газрын ганц хуудас тогтоолоос өөр юу ч үгүй, оффисгүй, оюутны дотуур байрны нэг өрөөнд хувийн компьютерээ авчраад бид ажлаа эхэлж байлаа. Бүтэн сар оюутны байранд үйл ажиллагаа явуулсны дараа яамнаас тендер зарлаж, нэг оффис гаргаж өгсөн. Засварын төсөвгүй учир өөрсдөө ханаа будаж, засвараа хийгээд байрандаа орсон доо. Хөл хориотой байсан учраас АШУҮИС-иас оюутны ширээ, сандлыг түр авч ажлаа эхэлж билээ. Шинэ газарт 365 хоног ажиллаад, жилийн дараа ажлаас чөлөөлөгдөхөд агентлаг маань 21 аймагт салбартай 132 хүний орон тоотой болж өргөжсөн байв.
-Танай байгууллагын гүйцэтгэх эхний ажил юу байв?
-Хатуу хөл хориотой, хил хаалттай эм тариа тасалдсан маш хүнд үе л дээ. Зөвхөн Монголд биш, дэлхий нийтээрээ л эм тариа, хамгаалах хэрэгслийн дутагдалтай байв. Шинэ агентлаг байгуулагдсанаар хувийн хэвшлийнхнийг татан оролцуулж, төр хувийн хэвшил гэхгүй улсад тулгамдсан хүнд асуудлыг хамтдаа давах гэж бүгд эрвийх дэрвийхээрээ ажилласан. Тэгэхэд бид тусгай үүргийн зургаан удаагийн онгоц нисгэж, Солонгос, Хятад, Энэтхэгээс эм, тариа болон түүхий эд, эмнэлгийн хэрэгсэл татаж, боомтууд дээр гацсан ачаануудыг нэн түрүүний ээлжинд яаралтай татан авах ажлыг зохион байгуулсан. Бид ингэж ажилласны дүнд ямар ч байсан эм, тариа тасалдсанаас болж нэг ч хүний амь нас эрсдээгүй.
-Агентлаг байгуулахаас өмнө эм тарианы захиалга, хангамжийн ажлыг хэн хариуцаж байсан хэрэг вэ?
-Эрүүл мэндийн яамны дэргэдэх Эмийн хэлтэс, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн нэг хэлтэс, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын эмийн байцаагч нар, Мэргэжлийн хяналтын харьяанд байсан Эмийн чанарын хяналтын лаборатори гээд эмийн чиглэлийн саланги олон газарт байсан бүтцүүд агентлаг байгуулагдсанаар манайд шилжиж зангидагдсан.
-Энэ агентлаг одоо ямар үйл ажиллагаа явуулж байна. Таныг ямар үндэслэлээр ажлаас чөлөөлсөн бэ?
-Бүтэн жил амралтгүй ажиллаад, бие муудаж би эмнэлэгт хэвтсэн юм. Эмнэлэгт хэвтэж байхад намайг ажлаас чөлөөлснийг нийгмийн сүлжээнээс мэдсэн. Надад ямар нэг сонсох ажиллагаа явуулаагүй, урьдчилж мэдэгдээгүй. Одоо нийтлэг болоод буй хүнийг ажлаас халахын өмнө сошиал дээр “Ажлаа хийж чадахгүй байна” гэж янз бүрээр шүүмжилж бичдэг технологийг намайг чөлөөлөхдөө бас ашигласан. “Эм тарианы нөөц тасалдуулсан” гэж сошиалаар нэлээд бичсэн. Тэгээд Засгийн газрын дараагийн долоо хоногийн хурлаар ажлаас чөлөөлсөн гэдгийг сайтуудын мэдээнээс уншсан. Чөлөөлөгдсөн тогтоолыг эмнэлгээс гарсны дараа би өөрөө хөөцөлдөж байж олж авсан. Чухам ямар үндэслэлээр ажлаас чөлөөлснөө тогтоолд дурдаагүй. Зүгээр л “чөлөөлсүгэй” гэсэн байсан нь маш ойлгомжгүйн дээр ямар ч амралт, зогсолтгүй хагас бүтэн сайнгүй ажиллачихаад эцэст нь ийм хариу авсандаа гомдолтой байв.
Эм тариа ховор тэр үед манай байгууллага эхний ээлжинд улсын эмнэлгүүдийн нөөцөд анхаарч, дараагийн ээлжинд хувийн эмийн сангуудад хязгаартайгаар нийлүүлж байв.
Тухайн үед ЭМЯ-ны хагас болон бүтэн жилийн үйл ажиллагааны үнэлгээ болон санхүүгийн үнэлгээнүүдээр манай байгууллага ямар нэг зөрчилгүй А үнэлэгдэж байсан. Үнэхээр муу байсан бол өөр дүгнэлт гарна биз дээ. Мөн төрийн байгууллагуудын шударга байдлын үнэлгээг АТГ-аас жил бүр гаргадаг. Энэ бол иргэдийн саналаар үнэлдэг маш чухал шалгуур үзүүлэлт байдаг. 2021 онд Авилгатай тэмцэх газрын Шударга байдлын үнэлгээгээр төрийн 65 байгууллагаас 6-р байранд үнэлэгдсэн байсан. Тэгэхэд Эрүүл мэндийн яам 52-р байранд орж байсан. Тэгэхээр ажлаа муу хийсэн гэж би өөрийгөө боддоггүй.
-Тухайн үед шаардлагатай эм тариа үнэхээр тасалдсан уу?
-Ямар ч эм тариа эмнэлэгт тасалдаагүй. Хувийн зарим эмийн санд зүү тариур, дуслын шингэн тасалдсан гэх яриа гарсан. Эм тариа ховор үед манай байгууллага эхний ээлжинд улсын эмнэлгүүдийн нөөцөд анхаарч, дараагийн ээлжинд хувийн эмийн сангуудад хязгаартайгаар нийлүүлж байв. Яг эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээнд шаардлагатай эм тарианы тасалдал огт гараагүй. Шударгаар хэлэхэд манай агентлаг сайн ажилласан учир ковидын үед эм тарианы ноцтой тасалдал үүсээгүй. Шинээр байгуулагдсан энэ агентлаг ковидын үед хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэснийг би итгэлтэй хэлнэ. Ийм агентлаг байгаагүй бол ковидын үед хэчнээн эм тариа тасалдаж, хичнээн хүний амь эрсдэлд орох байсныг хэлж мэдэхгүй.
-Тэгвэл юунаас болж чөлөөлөгдсөн гэж Та үздэг вэ. Өөрт тань ямар нэг үндэслэл байгаа байх?
-Сандал ширээтэй зууралдах шаардлага надад байхгүй. Намайг гүтгэж, хийсэн бүхнийг минь үгүйсгэж, үнэгүйдүүлж буй шударга бус албан тушаалтнууд, шүүхийн шийдвэртэй би санал нийлэхийг хүсээгүй гэдгээ эхлээд тодотгоё. Намайг чөлөөлөх болсон гол шалтгааныг нь ковидын үеийн худалдан авалтуудтай холбоотой гэж хардаг. Тухайн үеийн Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд шаардлага хангаагүй оношлуур худалдаж ав, шаардлага хангаагүй эмийг бүртгэж ав гэх мэт шахалт үзүүлж байсан. Тэр болгоныг нь эсэргүүцэж байсантай холбоотой чөлөөлөгдсөн гэж боддог.
-Шаардлага хангаагүй гэдгийг Та юугаар нотлох вэ. Салбарын сайдаас тухайлбал ямар бүтээгдэхүүнийг бүртгэ гэж шахалтууд үзүүлж байв?
-Оношлуурын талаар би өнгөрсөн жил УИХ-аас зохион байгуулсан “Эмийн сонсгол” дээр ч ярьсан. Жишээ нь, Эрүүл мэндийн сайд 1.5 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй оношлуурыг бүртгэж ав гэж шахсан. Ковидын тархалтыг хязгаарлах хамгийн гол зүйл нь оношлуур. Сайн чанарын оношлуураар оношилж байж, халдвар авсан эсэхийг тодруулсны дараа тархаахгүй хязгаарлах арга хэмжээ авна. Гэтэл шууд худалдан авахаар сайдын шахсан оношлуур нь “20 хувийн мэдрэг чанартай” нь лабораторийн шинжилгээгээр тогтоогдож, лабораторийн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дүгнэлт гарсан тул бүртгэх боломжгүй гэдгээ ЭМЯ-нд мэдэгдсэн. Гэтэл ЭМЯ-наас уг оношлуурыг худалдан авах төлбөр 480 мянган ам.долларыг бүр урьдчилаад шилжүүлчихсэн байсан. Тэр бүхнээс болж дарамт шахалтад орох эхлэл тавигдсан.
-20 хувийн мэдрэг чанартай гэхээр ковидын халдвар авсан 10 хүнээс хоёрыг нь илрүүлэх магадлалтай оношлуурыг сайд нь улсад бүртгэ гэж шахсан хэрэг үү?
-Яг тийм. Та бод доо, ковидыг тогтоон барих хамгийн гол оношилгоон дээрээ ийм асуудал гаргавал халдварыг хяналтаас алдана. Тэр оношлуурыг нь аваагүйгээс болж тухайн үед улсын хэмжээнд оношлуурын нөөц тасалдуулсан гэх үндэслэлээр сайдын тушаалаар надад “сануулах” арга хэмжээг сонсох ажиллагаагүйгээр авсан. Би эм тарианы нөөц тасалдуулсан, ажлаа хийж чадаагүй бол хамаа алга, хариуцлага хүлээж, ажлаа өгөхөд бэлэн.
Гэтэл 1.5 тэрбум төгрөгийн шаардлага хангаагүй оношлуурын худалдан авалт хийгээгүйн төлөө ямар ч үндэслэлгүйгээр арга хэмжээ авахуулсан тул тухайн үед би Шүүхэд гомдол гаргасан. Тэгтэл “Сайдыгаа шүүхэд өглөө!” гээд намайг бүтэн сарын турш янз бүрээр дарамталсан. Тэрнээс хойш манай байгууллагад санхүүгийн болон ирсэн, явсан бүх албан бичгүүдээс эхлээд есөн удаагийн шалгалт хийсэн. Чөлөөлөгдөхийн өмнөх сүүлийн хэдэн сар би өдөр бүр шалгуулж, байцаагддаг, үндсэн ажлаа явуулахад амаргүй байлаа. Яг халагдахын өмнө бас нэг асуудал гарсан юм.
Хүний цуснаас гарган авсан иммуноглобулиныг улсын бүртгэлд бүртгэх гээд судалтал уг бэлдмэлээс нь В, С гепатитын эсрэг бие илэрсэн, мөн хэд хэдэн үзүүлэлт нь шаардлага хангаагүй гэх дүгнэлт гарсан байсан.
-Юу тэр вэ?
-Манай улс дотооддоо хүний цуснаас иммуноглобулин гаргаж авсан байсан. Засгийн газраас ковидын үед хэрэглэх бэлдмэл үйлдвэрлэх зориулалтаар багагүй хэмжээний санхүүжилт гаргаж, Нийгмийн эрүүл мэндийн үндэсний төвд уг иммуноглобулиныг үйлдвэрлэсэн юм билээ. Тухайн үед 12-оос дээш насны хүүхдүүдэд ковидын вакцин хийж байсан. Тэр иммуноглобулинаа 12-оос доош насны буюу вакцины насанд хүрээгүй хөгжлийн бэрхшээлтэй 5000 хүүхдэд хийхээр ЭМЯ-нд хүлээлгэн өгсөн байв. Тэр бүтээгдэхүүнийг улсын эмийн бүртгэлд бүртгэх үүрэг өгсөн. Бүртгэх гээд судалтал зах зээлд гаргаад ЭМЯ-нд хүлээлгээд өгсөн бэлдмэлээс нь В, С гепатитын эсрэг бие илэрсэн, мөн хэд хэдэн үзүүлэлт нь шаардлага хангаагүй гэж дүгнэлт гарсан байсан.
-Тэгэхээр вирусийн халдвар авах эрсдэлтэй гэсэн үг үү?
-Халдвартай гэж шууд хэлэхгүй ч халдвартай байх магадлалтай гэсэн үг. Тийм баталгаагүй бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргаж, хүүхдүүдэд тарих гэж байсан. Шаардлага хангаагүй иммуноглобулиныг хүүхдүүдэд таривал хэдэн жилийн дараа тэр хүүхдэд В эсвэл С вирусийн халдвар илэрвэл яах вэ. Элэгний В, С вирусээс үүдсэн элэгний хавдрын нас баралтаар Монгол Улс дэлхийд 1-рт ордог. Тийм эрсдэлтэй бүтээгдэхүүнийг улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй атлаа эмнэлгүүдэд зарчихсан байсан.
Ковидтой өвчтөнүүдэд тарьсан, тариулсан хүмүүсээс нэг хүн бүр нас барсан байсан. Ийм асуудлууд байсаар байхад намайг яаралтай бүртгэ гэж шахсан л даа. Тиймээс ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга ахалдаг 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй Хүний эмийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлээд, уг иммуноглобулиныг “Хэрэглэж болохгүй, эмнэлгүүдээс эргүүлэн тат” гэсэн шийдвэр гаргасан. Хүний эмийн салбар зөвлөлийн шийдвэрт үндэслэн би улсын бүртгэлд бүртгээгүй юм.
-За байзаарай, та их ноцтой асуудал дэлгэж байна. Танд ярьсан бүхнээ нотлох баримт бий юү?
-Тийм ээ, бүгд баримт нотолгоотой. “Монголд үйлдвэрлэсэн иммуноглобулин шаардлага хангаагүй тул эрүүл мэндийн байгууллагуудаас эргүүлэн татах Хүний эмийн зөвлөлийн шийдвэр гарлаа” гэсэн мэдээг дүрэм журмынхаа дагуу агентлагийнхаа цахим хуудсанд нийтэлсэн. Гэтэл намайг байгууллагын нэр хүндэд халдлаа, хувийн өш хонзон санаж дотоодын үйлдвэрлэлийг зогсоож, Засгийн газрын үйл ажиллагааг эсэргүүцлээ гэж буруутгасан. Эцэст нь ажлаас чөлөөлсөн.
-Чөлөөлөгдсөний дараа Та шүүхэд хандсан уу?
-Би үндэслэлгүйгээр ажлаас чөлөөлөгдсөн гэж гомдол гаргаж, бусдын адилаар ажилгүй байсан хугацааныхаа цалинг нэхэмжилсэн. Гурван шатны шүүхээр ороод “Цар тахлын үед түр томилогдсон байсан учир чиний эрхийг хамгаалах асуудал байхгүй” гэж ялагдсан.
Ковидын хатуу хөл хорионы үед төрийн бүх шатны албан тушаалтнуудыг цар тахлын хуулийн /Коронавируст халдвар /КОВИД-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хууль/ дагуу түр томилж байв. Хатуу хөл хориотой учир Төрийн албаны салбар зөвлөлүүд хуралдах, жинхлэх боломжгүй байсан юм.
-Тэгвэл энэ албан тушаалд Таныг анх яагаад томилсон бэ? Та хэн нэг дарга, сайдтай танил байв уу?
-Би Эрүүл мэндийн яаманд 2007 оноос хойш ажиллах болсон юм. 2018 оны 12-р сарын 31-нд Төрийн албаны зөвлөлөөс ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан тушаалын сонгон шалгаруулалтыг зарлахад би шалгалт өгч хоёрдугаарт жагссан. Нэгдүгээрт орсон хүн нь Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдож, би төрийн албаны удирдах албан тушаалын нөөцөд бүртгэгдсэн. Нөөцөд байсан учир Төрийн албаны тухай хуулиар шинээр байгуулагдсан агентлагийн даргаар томилогдсон.
-Та Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газрын даргаар ажиллаж байхдаа нэг албан тушаалтныг ажлаас чөлөөлжээ. Ямар учраас ийм шийдвэр гаргав?
-Манай агентлаг дотроо зургаан газартай. Ковидын үед бид нар ээлжийн амралтгүй, хагас бүтэн сайнгүй, өдөр шөнөгүй, 24 цаг утас нээлттэй, хотоос гарах ч эрхгүй, өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажилласан. Ингэж байхад манай нэг газрын дарга ээлжийн амралтаа бүтэн аваад гадаадад аялахаар явсан. Гэтэл бусад газар, хэлтсийн дарга нараас хэн нь ч бүтэн амраагүй. Тэр хүн ганцаараа ээлжийн амралтаа бүтэн эдэлсэн. Үүнд нь хамт ажилладаг бусад хүмүүс нь дургүйцэж, яагаад ийм хүнд үед ийм хариуцлагатай ажил хийдэг хүн ганцаараа давуу эрх эдэлж, шударга биш байгаа юм? гэдэг асуудал тавьсан. Амралтын хугацаа нь дуусаад байхад ажилдаа ирээгүйгээр зогсохгүй, харьяа өрхийн эрүүл мэндийн төвийн эмчийг албан тушаалаар дарамталж, “тусгаарлалтад байсан” гэсэн хуурамч акт үйлдүүлж төрийн албаны хууль, төрийн албан хаагчийн ёс зүйг ноцтой зөрчсөн. Үүнийг агентлагийн Ёс зүйн хорооноос тогтоож сахилгын шийтгэл оногдуулах санал ирүүлснийг байгууллагын даргын үүргийн дагуу ажлаас чөлөөлсөн.
Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэр манай талд буюу ажлаас чөлөөлсөн нь үндэслэлтэй гэж гарсан. Гэтэл тэр хүн давж заалдах шатны шүүхэд хандсан. Давж заалдах шатны шүүх хурал нь намайг ажлаас чөлөөлөгдсөнөөс хойш жилийн дараа болсон бөгөөд ажилд ороод тавхан хонож байгаа хүнийг шүүх хуралд агентлагийг төлөөлүүлэн явуулсан байсан. Ингээд манай агентлаг шүүх хуралд ялагдсан байсан.
-Анхан шатны шүүхээс Таны гаргасан шийдвэрийг зөв гэж үзжээ. Гэтэл давж заалдах шатанд ялагдсан хэрэг үү?
-Тэгсэн. Хоёр шатны шүүхээс хоёр өөр шийдвэр гарчихаад байхад агентлагийн шинэ удирдлага дараагийн шат буюу дээд шүүхэд хандах ёстой байсан ч хандаагүй. Төрийн ажлын залгамж халаа гэж байдаг, төр өөрийн шийдвэрээ хамгаалах ёстой.
Шүүхийн шийдвэрийг хүлээж авсан учир тэр хүнийг буцааж ажилд нь томилоод, ажилгүй байх хугацааны 19 сая төгрөгийг байгууллагаас гаргаж өгсөн юм билээ. Дараа нь 2023 онд агентлагийн даргаас “Чөлөөлөгдсөн хүний нөхөн төлбөрийг төл” гэсэн албан бичиг хоёр удаа миний гэрийн хаягаар ирсэн. 2024 онд намайг шүүхэд өгсөн байсан. Төрийн албанд би олон жил ажилласны хувьд хууль ёсны шаардлага тавьж, төрийн албаны ёс зүйгүй, олон жил болсон гэдгээрээ түрий барьдаг, ажил хийдэггүй, хамт олноо хүндэтгэдэггүй хүнд хариуцлага тооцсоныхоо төлөө би хувиасаа нөхөн төлбөр төлөх болчихсоныг ойлгохгүй байна. Төрийн албанд шургалсан ийм хандлагатай хүмүүсийн шударга бус явдлыг өөгшүүлсээр байгаа нь манай нийгмийн гажуудал.
-Та одоо хууль шүүхэд ямар нэг байдлаар хандсан уу?
-Төрийн албаны зөвлөлөөс нөхөн төлбөр болох 19 сая төгрөгийг надаар төлүүлэхээр шүүхэд хандсан боловч анхан шатны шүүх дээр ялагдсан, одоо давж заалдах шүүхэд гомдол гаргаад явж байна. Би төрийн албанд олон жил ажилласан. Энэ удаагийнх шиг их дарамтан дор ажиллаж үзээгүй. Хэн нэгэн даргын татаасаар томилогдсон бол, ажлын алдаа гаргасан бол, улсыг хохироосон бол би юу ч ярихгүй. Гэтэл төрд шударгаар зүтгэснийхээ төлөө давхар давхар хохирсоор байна. Ковидын маш хүнд нөхцөлд бүтэн жил нэг амралтын өдөргүй төрд ажиллаж, шударга бус зүйлийг эсэргүүцсэний төлөө ажлаас чөлөөлөгдлөө. Чөлөөлөгдөөд гурван жил өнгөрчихөөд байхад тэр дарамт шахалтыг мэдэрсээр явж байна шүү дээ.
Шууд худалдан ав гэж сайдын шахсан оношлуур нь “20 хувийн мэдрэг чанартай” нь лабораторийн шинжилгээгээр тогтоогдож, лабораторийн мэргэжлийн салбар зөвлөлийн дүгнэлт гарсан тул бүртгэх боломжгүй гэдгээ ЭМЯ-нд мэдэгдлээ.
Намайг чөлөөлөхийн тулд хэвлэл мэдээллээр худал мэдээлэл цацаж, нэр хүндэд халдсан. Хууль хяналтын бүх шатны олон байгууллагаар хэчнээн сар шалгуулж, байцаагдсан. Тэр бүхэнд хүлээцтэй хандаж, дуугүй явсан.
Саяхан Хууль зүйн сайд албан тушаалтнуудын шийдвэрүүдээс төрд учирсан хохирол 60 тэрбум төгрөг байгаа ч нэг ч хүн эргэн төлөөгүй гэж ярьсан. Гэтэл энэ хууль яагаад зөвхөн надад үйлчилж байгааг сайн ойлгохгүй байна. Үнэхээр хуулиа мөрддөг бол тэгш үйлчилж, буруу шийдвэр гаргасан гэж үзсэн бүх хүмүүсээр төр төлүүлэх ёстой.
Хэрэв миний буруугаас болж улсад хохирол учирсан бол би ч төлөх ёстой. Хоёр шатны шүүхийн шийдвэр зөрүүтэй гарсан байхад яагаад нэг талыг нь барьж, асуудалд хандаж байна вэ. Ажлаас халагдаад шүүхэд хандахад “Чи түр томилогдсон, чамд хамгаалуулах эрх байхгүй” гэсэн гурван шатны шүүхийн шийдвэр гарсан. Гэтэл 19 сая төлүүлэх болохоор "хариуцлагатай албан тушаал эрхэлж байсан" болчихдог ийм шударга биш дабл стандарт мөрдөгдөж байгааг хүлээн зөвшөөрч болно гэж үү.
-Та тухайн үед гаргасан мэдээллүүдэд нь хариу няцаалт өгч болох байв уу?
-Няцааж болох байсан ч нийгэмд албан тушаалтайгаа зууралдсан гэж ойлгогдохоор байв. Оношлуур, үйлдвэрлэсэн биобэлдмэл нь ийм үр дүнгүй гэж би яривал нийгэмд маш эмзэг тусах үе байсан. Үүнээс болж иргэдийн эрүүл мэндийн салбарт итгэх итгэл суларвал яах вэ! гэх мэтээр олон талаас нь бодож, ярих цаг нь биш гэж үзээд дуугүй өнгөрсөн.
-Та өмнө нь Эрүүл мэндийн яаманд ажиллаж байсан юм байна?
-Тийм ээ. Миний хувьд нийслэлийн 93-р сургуулийг төгсөж, 1995-2001 онд ОХУ-ын Москва хотод Анагаах ухааны их сургуулийг дүүргэж хүний их эмч мэргэжил эзэмшсэн. 2005 онд ОХУ-д их сургуульдаа Анагаах ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. 2013-2014 онд Австралийн Сидней хотод Шинэ Өмнөд Уэльсийн их сургуульд Нийгмийн эрүүл мэнд, эрүүл мэндийн удирдлагын чиглэлээр мастерын зэрэг хамгаалсан. 2001 онд ОХУ-д төгсөж ирээд, Говь-Алтай аймгийн Алтай сумын эмнэлэгт хүний их эмчээр ажлын гараагаа эхлүүлсэн. Дараа нь МХЕГ-ын Нэгдсэн төв лабораторид техникийн менежер, орлогч эрхлэгчээр ажиллаж байгаад ЭМЯ-нд мэргэжилтнээс нь эхлээд сайдын зөвлөх хүртэл мерит зарчмаар явж, ажил эрхэлж байсан.
Төрийн байгууллагаас гадна Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага, олон улсын байгууллагуудад ажилласан. 2014 онд Хавдрын үндэсний зөвлөл ТББ-ыг үүсгэн байгуулж, гүйцэтгэх захирлаар нь 11 дэх жилдээ ажиллаж, хавдартай хүмүүст туслах, хавдрын чиглэлийн судалгаанууд хийх, хавдрын чиглэлээр хэд хэдэн гадны төслийг Монголдоо хэрэгжүүлж, шийдэгдэж чадахгүй байгаа олон асуудлын шийдлийг гаргахад гадны байгууллагуудтай хамтарч ажиллах зэрэг чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна.