Хөгжлийн банк 2011 оноос хойш нийт 3 тэрбум ам.долларын санхүүжилт татжээ. Үүний 1.5 тэрбум ам.доллар нь Чингис бонд юм. Гаднын томоохон санхүүгийн байгууллагуудаас авсан санхүүжилтээ арилжааны банкуудаар дамжуулан 1.5 тэрбум ам.долларын зээлийг ААН-үүдэд олгожээ.

Гэвч 2020 оны наймдугаар сараас хойш тус банк шинэ зээл олгоогүй, өр барагдуулах ажил хийж байна. 1.8 их наяд төгрөгийн зээл нь чанаргүйдэж, банк шинэ зээл гаргах чадамжгүй болоод нэг жил өнгөрөв.

Хөгжлийн гэх сайхан нэртэй энэ банк хөгөө чирсэн шалтгаан нь өнөөх л улс төрчид. Одоо УИХ-ын таван гишүүн, таван дэд сайдыг чанаргүй зээлүүдтэй холбогдуулан шалгаж байна. АТГ 32 зээлийг шалгаж дуусжээ. Тус банкны өмнөх захирлууд болох Н.Мөнхбат, Б.Батбаяр, Б.Даажамба нарыг оролцуулаад нийт 87 хүнийг хуулийн байгууллагууд шалган, яллагдагчаар татсан. Тэдний 20 орчим нь Хөгжлийн банкны ажилтнууд байна.    

ТОСК тус банкнаас хоёр удаа зээл авч, 290 тэрбум төгрөгөөр Буянт-Ухаа 1, 2 хотхоныг барьсан. Байр авсан иргэдийн төлбөрөөр энэ зээлийг төлөх байтал Засгийн газар тогтоол гарган, оршин суугчдаас зөвхөн түрээсийн төлбөр авахаар шийджээ. Бодвол сонгууль дөхөөд ийм шийдвэр гаргасан биз. Тэдгээр цөөн иргэдэд ээлтэй шийдвэр гарсан ч Хөгжлийн банкны зээл, зээлийн хүү, алданги өссөөр байна. Мөн ТОСК-ийн дарга асан А.Гантулгыг хуулийн байгууллага шалгаж байна. Улс төрчдийн тооцоо судалгаагүйгээр гаргасан олон жишээний ердөө нэг нь энэ.    

Арилжааны банкуудтай харьцуулбал маш сайн нөхцөлтэй буюу хүү багатай зээлийг Хөгжлийн банк олгосон. Иймд улс төрчид, тэдний хамаарал бүхий компаниуд энэ банкийг онилж, өнөөдрийн олон тэрбум төгрөгийн зээлийн үлдэгдлийг үүсгэжээ. Өнгөрсөн нэгдүгээр сараас хойш Хөгжлийн банкныхан 784 тэрбум төгрөгийн зээлийг эргэн төлүүлсэн. Оны эцэст энэ дүн 1 их наяд төгрөгт хүрнэ гэв. Гэвч дээр дурдсанчлан цаана нь дахин 800 орчим тэрбум төгрөгийн чанаргүй зээл бий.

                                                                   ЧАНАРГҮЙ ЗЭЭЛИЙН ЦААДАХ УЛС ТӨРЧИД         

“Империал гоулд майнинг” компанийн Хөгжлийн банкан дахь зээлийн үлдэгдэл энэ оны эхээр 214 тэрбум төгрөг байв. Энэ компанийн цаад эзэн нь “Эрдэнэс силвер ресурс” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал асан, Хөдөлмөрийн баатар Төмөрийн Мөнхбаяр аж.        

“Шанх майнинг” компани Хөгжлийн банканд 7.3 тэрбум төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй. Энэ зээлд УИХ-ын гишүүн асан Ц.Шаравдорж нөлөөлсөн гэж үздэг.

“Бэрэн” групп 116 тэрбум төгрөгийн зээлээ төлөөгүй байна. Хөгжлийн банканд ажиллаж байсан дунд түвшний удирдах албан тушаалтан энэ зээлийг олгосны дараа Хөгжлийн банкнаас гарч, “Бэрэн”-д захирлаар томилогджээ. 296 тэрбум төгрөгийн зээл аваад төлсөн “QSC” компани мөн ийм замаар буюу өөрийн хүнээ Хөгжлийн банканд шургуулах замаар зах зээлийн ханшнаас хамаагүй бага хүүтэй зээл авсан байна.   

Зээлээ төлөлгүй ХБНГУ руу гараад явсан хүн ч байна.

УИХ-ын гишүүн асан М.Билэгт хувийн эмнэлэг барихаар “Ачлал трэйд” компаниараа 52.5 тэрбум төгрөгийн зээл авч, зээлээ төлөөгүй тул 76.9 тэрбум болжээ. Тэрээр 120 болон 180 ортой хоёр эмнэлгийг зээлд суутгах хүсэлт гаргасан байна. Хөгжлийн банк үнэлгээ хийж, тэдгээр эмнэлгүүдийг 73 тэрбум төгрөг гэжээ. Гэхдээ хөндлөнгийн үнэлгээ хийлгэх шаардлагатай аж.        

Хөгжлийн банкнаас барилгын долоон төслийг санхүүжүүлж, 10 мянган айлын орон сууц барьжээ. Гэвч тус банкны зээлийн барьцаан дахь 703 байрыг иргэдэд давхардуулан худалдсан зөрчил илэрсэн. 703 байр гэхээр бага тоо биш. Жишээ нь “Бармон” компани 214 айлын орон сууц бариад, оршин суугчидтай гэрээ байгуулан, төлбөр авч, байраа худалджээ. Гэвч төлбөрийг Хөгжлийн банк руу шилжүүлээгүй, дараагийн төслөө санхүүжүүлсэн аж. Харин тус компанийн байрыг авсан иргэд өнөөг хүртэл байрны гэрчилгээгүй хохирч байна. Иймд иргэд үл хөдлөх хөрөнгийн захиалгын гэрээгээ заавал Улсын бүртгэл бүртгүүлж байхыг энэ ташрамд зөвлөе. "Бармон" нь МАН-ын Бага хурлын гишүүн асан, Ш.Үнэнбатын хамаарал бүхий компани юм.

Хөгжлийн банкныхан үүсээд буй хүндрэлээс гарсны дараа үйл ажиллагаагаа хэрхэн жигдрүүлэх судалгааг хийж эхэлжээ. Монголбанканд зөвхөн орох урсгал данс нээлгэн эргэн төлөлтөө хуримтлуулж байгаа аж.

Иений ханш суларсан энэ үеийг ашиглан төгрөгөө иен рүү хөрвүүлж, 2013 онд авсан, Самурай бондын үлдэгдэл төлбөрөө (30 тэрбум иен буюу өнөөдрийн ханшаар 726 тэрбум төгрөг) ирэх онд барагдуулна. Ам.доллар руу хөрвүүлбэл нийт 720 сая ам.долларын зээлийг 2023 оны арав, арванхоёрдугаар сард тус тус төлөх үүрэгтэй. Мөн ирэх онд төлөх бондоосоо үнэ нь буурсан байгааг ашиглан 50 сая ам.доллароор худалдан авч, 10  сая ам.доллар хэмнэжээ.

Энэ оны нэгдүгээр сард Хөгжлийн банкны 1.8 их наяд төгрөгийн зээл чанаргүйдсэн талаар мэдээлснээс хойш 200 орчим тэрбум төгрөгийн үнэлгээтэй үл хөдлөх хөрөнгө, барилга хураан аваад байгаа аж. Үүнд Шинэ Яармаг төслийн  байрууд ч хамрагдана. Олон тэрбум төгрөгөөр үнэлэгдэх тэдгээр байрыг худалдан борлуулах аж.     

Манай улсад үл хөдлөх хөрөнгийн хоёр холбоо бий. Тэдний аль нь ч Санхүүгийн зохицуулах хороонд бүртгүүлээгүй тул хорооноос хугацаатай албан даалгавар өгчээ. Энэ хугацаа дуусах дөхөж байгаа юм байна.

Хөгжлийн банк гаднаас санхүүжилт татсан тул ам.доллараар нийт зээлийнхээ 45 хувийг олгосон. Энэ нь нийт 460 сая ам.доллар. Гэвч олон аж ахуйн нэгж төгрөгийн ханш суларсан нь зээлийг эргэн төлөхөд сөргөөр нөлөөлж байгааг харж үзэхийг төр засгаас хүссэн. Харин Төвбанк, Засгийн газар хэлэлцээд ААН-үүд ам.долларын зээлийн эрсдэлээс өөрсдөө үүрэх ёстой гэж үзжээ. Учир нь 2011 оноос хойш Хөгжлийн банканд 1 их наяд төгрөгийн ханшийн эрсдэл нүүрлэжээ. Үүний 1/3-ийг банк өөрөө, 1/3-ийг Монголбанк своп хэлцэл хийх замаар, 1/3-ийг ам.долларын зээл авсан ААН төлөх ёстой гэж банкны удирдлагууд үзэж байна. 

Арилжааны банкнаас зээл авах гээд чадаагүй, тэдний босгыг даваагүй төслүүд Хөгжлийн банкнаас зээл авсан. Зээлээ төлөлгүй ХБНГУ руу гараад явсан хүн ч байна. Эдийн засгийн одоогийн хүндрэл ч зээлийн эргэн төлөлтөд нөлөөлж байна. Иймд цаашдаа үр ашигтай ажиллах ч одоо  зээлээ эргэн төлж чадахгүй байгаа компанийн төслийг өөр компанид худалдах гэх мэт ажлуудыг Хөгжлийн банкнаас эхлүүлжээ.         

Төгсгөлд нь хэлэхэд төрийн өмчит энэ банкнаас АН-ынхан их идсэн үү,  МАН-ынхан хувааж хүртсэн үү гэдэг нь одоо чухал биш. 2016 оноос хойш тасралтгүй эрх барьсан тул эрхбиш МАН-ынханд л энэ асуудал илүү хамаатай тул тэд хариуцлагыг үүрнэ. Ер нь энэ банкийг улс төрчдийн урт савраас хол байлгахын тулд гаднын менежментэд даатгах гарц л үлдэж байна. ЖДҮХС-гийн шуугиан намдаагүй байхад дараагийн их луйвар буюу Хөгжлийн банкны асуудал ил болов.

Улс төрчдийн шунал барагдахгүй. Иймд өнгөтэй өөдтэй буюу мөнгөний үнэртэй бүхнийг тэдний хараа хяналт, оролцооноос шууд салгах хэрэгтэй. Эс бөгөөс тэд төрийн өмчит компаниудын ТУЗ, гүйцэтгэх захирлыг өөрсдийн дураар томилж, тендер, худалдан авалтад нь тааваараа оролцсоор байх болно. Иймд Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлүүдийг барагдуулж, багасгасан даруйд менежментийн гэрээгээр дотоодын эсвэл гаднын мэргэжлийн банкируудад л даатгая.