Хөгжлийн банкны гүйцэтгэх захирал З.Нарантуяа болон тус банкны удирдлагууд өнөөдөр /2025.01.06/ сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийж, банкныхаа өнөөгийн байдал, цаашид хэрэгжүүлэх бодлого төлөвлөлтийн талаар мэдээлэл өглөө.

Хөгжлийн банкны актив хөрөнгө 2017 онд 5.8 их наяд төгрөг байсан бол 2.8 дахин буурч, 2024 оны 12-р сарын 31-ний байдлаар 2.368 тэрбум төгрөг болж, банкны үйл ажиллагаа үлэмж хумигджээ. Тиймээс зээл олгох, төсөл санхүүжүүлэх, эх үүсвэр татан төвлөрүүлэх үндсэн үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэхгүй зогсонги байдалд орсон байна.

Санхүүгийн үзүүлэлтүүдийг харахад:

Нийт актив хөрөнгө буурснаас зээлд эзлэх чанаргүй зээлийн жин буурахгүй байна. Хөгжлийн банкны нийт активт эзлэх зээлийн багцад 33 зээлдэгчийн 2.3 орчим их наяд төгрөг нь зээл байна. Үүнд:

• Хэвийн зээл: 843.4 тэрбум төгрөг
• Анхаарал хандуулах зээл: 124.8 тэрбум төгрөг
• Хэвийн бус зээл: 168.9 тэрбум төгрөг
• Эргэлзээтэй зээл: 586.4 тэрбум төгрөг
• Муу: 553.3 тэрбум төгрөг байна.

Нийт зээлийн багцын 1,308.6 тэрбум төгрөг буюу 57.5 хувийг чанаргүй зээл эзэлж байгаа ба үүнээс 25.6 тэрбум төгрөг нь төрийн өмчит, 1,282.4 тэрбум төгрөг нь хувийн хэвшлийн зээл байна. Хуримтлагдсан алдагдал нь 738.0 тэрбум төгрөг, энэ жилийн алдагдал 220.7 тэрбум төгрөг болжээ.

Өөрийн хөрөнгийн  зөрүүг нөхөхөд 700 тэрбум төгрөг хэрэгтэй болж байна. Товчхондоо Хөгжлийн банк санхүүгийн хүндрэлд орж төлбөрийн чадваргүйд тооцогдох хууль эрх зүйн үндэс бүрдэхээр байна.

Яагаад ийм байдалд хүрэв?

2022 оны нэгдүгээр сард анх Хөгжлийн банкнаас олгосон зээлүүдийн чанар, зээл олголтын процесс, ажил хариуцаж байсан албан тушаалтнуудын үйлдэл, үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл олон нийтэд ил болсон. Тухайн үед банкны нийт актив хөрөнгө нь 3.3 их наяд төгрөг, үүнээс  67 зээлдэгчийн 3.2 их наяд төгрөгийн зээлийн өрийн үлдэгдэлтэйгээс 1.8 их наяд төгрөг нь чанаргүй зээл байв.

2022 оны 1-р сарын 31-нд УИХ-ын даргын захирамжаар Ажлын хэсэг байгуулагдаж, 3-р сарын 29-нд Ерөнхий сонсгол зохион байгуулж,  4-р сарын 15-нд УИХ-аас 14 тоот тогтоол гаргаж, Хянан шалгах түр хороог байгуулан Банкнаас санхүүжүүлсэн төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүн, зээл олголт, эргэн төлөгдөлтийн байдлыг шалгахаар болов. 5-р сарын 4-нд чанаргүй зээлийг төлүүлэх ажлыг эрчимжүүлэх арга хэмжээ авах Ажлын хэсэг байгуулагджээ.

Өнгөрсөн хугацаанд Хөгжлийн банканд УИХ-аас хоёр, Засгийн газраас гурав, Монголбанкнаас дөрөв, Үндэсний аудитын газраас дөрөв гээд нийт 13 удаагийн хяналт шалгалт хийж, 202 зөрчил илрүүлсэн. Үүнээс:

• 29 нь хууль эрх зүй
• 35 нь засаглал
• 61 нь зээл
• 18 нь хөрөнгийн удирдлага
• 55 нь дотоод үйл ажиллагаатай холбоотой зөрчлүүд шалгаж, зөвлөмжүүд хүргүүлсэн.

Сонсгол явагдсанаас хойш банкны үйл ажиллагааг хэвийн болгохын төлөө ажиллаж эхэлсэн бөгөөд нийт 33 зээлдэгчийн 1.4 их наяд төгрөгийн зээл, хүү төлөгдөж, бүрэн хаагдсан ба 22 зээлдэгчийн 400 тэрбум төгрөгийн зээл, хүү нийлээд 1.8 их наяд төгрөг төлөгджээ.

Монголбанкнаас тавьсан шаардлагын хүрээнд зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй эрсдлээс хамгаалах санг 770.0 тэрбум төгрөгөөр байгуулжээ. Ингэснээр банкны өөрийн хөрөнгө хорогдож, хуримтлагдсан алдагдал 538.0 тэрбум төгрөг болсон. Засгийн газар, Сангийн яамнаас дүрмийн санг нэмэгдүүлээгүй, өөрийн хөрөнгийн дутагдалд орсон хэвээр байсаар байгаа учраас санхүүгийн үзүүлэлтүүд баланс дээрээ сайжраагүй хуримтлагдсан алдагдал нь өссөөр ирснийг Гүйцэтгэх захирал З.Нарантуяа онцлов.



З.НАРАНТУЯА: ХӨГЖЛИЙН БАНК САНХҮҮГИЙН ЭРСДЭЛЭЭС ГАДНА НЭР ХҮНДИЙН ТОМ ЭРСДЭЛД ОРСОН

-Хөгжлийн банкинд ямар шинэчлэлүүдийг хийхээр төлөвлөсөн бэ?
-Хөгжлийн банкны удирдлагын буруу үйл ажиллагаа, чанаргүй зээлтэй холбоотойгоор банк сүүлийн 3-4 жилд унтаа байдалд орсон. Үйл ажиллагаагаа сэргээхийн тулд Монгол Улсын хөгжилд хувь нэмэр оруулах экспортыг дэмжсэн том төслүүдийг санхүүжүүлэх бодлого барьж ажиллана. Системд нөлөө бүхий арилжааны банкуудын нийт зээлийн багцын 95 хувийг импортын санхүүжилт, 5-хан хувийг экспортын санхүүжилт эзэлж байна.

Хөгжлийн банк экзим банкны зарчмаар ажиллаж, сэргээгдэх эрчим хүч, дулаан, зам зэрэг экспортыг дэмжих бизнесийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх санхүүжилт хийнэ. Үүний тулд 2025 онд муу зээлээ цэвэрлэх чиглэлээр төлөвлөгөө гаргаж ажиллаж байна.  Үлдсэн 36 чанаргүй зээлийг төлүүлэх ажиллагаа эрчимтэй үргэлжилж байна. Бидний шийдэх эхний асуудал бол балансаа цэвэрлэж, санхүүгийн байдлаа сайжруулна.

Хэвийн зээлүүдээ үргэлжлүүлнэ. Төртэй холбоотой нэлээд их өр авлага үүссэнийг яаралтай шийдэх хэрэгтэй. Энэ арга хэмжээг Засгийн газартай хамтран хэрэгжүүлж байна. Үлдсэн  20 гаруй зээлд өөр менежмент хийхгүй бол төлөгдөхгүй болсон нь харагдаж байна. Жишээ нь, цар тахал болон улс төрийн гэнэтийн шийдвэрээс болж, эхлүүлсэн бизнес төсөл нь гацдаг. Энэ төсөл рүү хувь болон Хөгжлийн банк хөрөнгө оруулсан тул үр шимийг хүртэх ёстой. Энэ мэт шалтгаанаар гацсан төслүүдийг дахин санхүүжүүлж, менежмент хийх замаар зээлийг төлүүлэх ёстой.

-Хөгжлийн банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулснаар ямар шинэчлэлүүд гарна гэсэн хүлээлттэй байна вэ?
-Хөгжлийн банкны тухай хууль 2017 онд батлагдсан. Дээрх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхийн тулд Хөгжлийн банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. Бид хуулийн төслөө боловсруулж, яамдууд үзэл баримтлалыг нь дэмжиж, Засгийн газарт төслөө өргөн барихаар бэлтгээд байна.

Хөгжлийн банк 2025 онд II улирлаас төсөл хөтөлбөрүүдээ санхүүжүүлж эхэлнэ. Энэ онд 2 их наядын төсөл хөтөлбөр санхүүжүүлэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Үүний тулд эхний улиралд санхүүжүүлэх төслүүдээ судалж, бэлтгэнэ. Хөрөнгөө босгоно, хөрөнгө босгох туршлага бидэнд байна. Үүний тулд бодлогын баримт бичгүүд, дүрэм журмуудыг шинэчлэх, боловсон хүчнээ сургах нь маш чухал байна. Өнгөрсөн хугацаанд Хөгжлийн банк нэр хүндийн эрсдэлд орсон. Энэ банкинд хандах харилцагч, энэ банкинд оръё гэж ирдэг боловсон хүчин байхгүй болсон гэхэд хилсдэхгүй.

Харин одоо ААН, ард иргэддээ хандаж хэлэхэд Хөгжлийн банк шинэ стратеги, соёл хандлагаар ажиллана. Бид нар хууль дүрэм сахин биелүүлдэг, эрсдэлгүй удирдлагын тогтолцоог бүрэн нэвтрүүлсэн, эрүүл засаглалтай банк болж чадна. Үүний тулд холбогдох хууль эрх зүйн шинэчлэл хийх төсөл боловсруулаад, УИХ-аар хэлэлцүүлэх гэж байна. Бид экспортыг дэмжиж, гадаад зах зээлд өрсөлдөх чадвартай ААН болох хөгжлийн төслүүдийг санхүүжүүлнэ. Арилжааны банкуудтай хамтарч экспортын урьдчилгаа санхүүжилт, баталгаа даатгал гаргахад ОУБ-тай хамтарсан санхүүжилтийн хэлбэрийг ашиглаж ажиллахаар төлөвлөж байна.

-Банкны актив хөрөнгийг нэмэгдүүлэхээр ямар ажил хэрэгжүүлж байна вэ?
-Актив хөрөнгө багассан нь шинээр зээл олгохгүй байгаатай холбоотой. Тиймээс бид гадаад, дотоод зах зээлээс эх үүсвэрүүдийг татах судалгаа хийж байна. Хөгжлийн банк 1.2 их наяд төгрөгийн дүрмийн сантай байх ёстойгоос 918 тэрбум төгрөг нь эрсдэлтэй зээлүүдийн сан болоод байна. Тэгэхээр өөрийн хөрөнгийг 910  тэрбумаар нэмэх шаардлагатай байна.

Чанаргүй зээлээс болж хорогдсон өөрийн хөрөнгийн дутууг нөхөх гэж тооцоолол гаргасан. Эх үүсвэр татахын тулд банк өөрийн хөрөнгөтэй байх ёстой. Өөрийн хөрөнгийг багадаа 700 тэрбумаар нэмэгдүүлэх саналыг Засгийн газарт хүргүүлээд байна. Энэ жилдээ 2 их наяд, ойрын 2-3 жилдээ 7-20 их наяд төгрөг босгож, Монгол Улсад хэрэгцээтэй том төслүүдийг санхүүжүүлэх боломжтой гэсэн судалгаа гарсан.

-Санхүүжилт олгохдоо төсөл хэрэгжүүлэгчид ямар шалгуур тавих вэ?
-Төсөл хэрэгжүүлэгч өөрөө хариуцлагатай байх ёстой. Төсөл нь эдийн засгийн үр ашигтай байхаас гадна төслийг санаачлагч тухайн төслийнхөө санхүүжилтийн багадаа 15 хувийг гаргах чадвартай байх шаардлага тавина гэв.