“Монголын орон сууцны ирээдүй 2024” олон улсын форум өнөөдөр боллоо. Энэ үеэр "Монголын барилгын Үндэсний ассоциац" ТББ-ын ерөнхийлөгч Н.Баярсайханаас манай улсын барилгын салбар болон орон сууцны өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар тодрууллаа.

Тэрээр “Монголын барилгын салбар гэрлийн хурдаар өсөж байгаа ч нөгөө талд маш олон алдаа бий болж буй. Энэ алдаа нь барилгын салбар дахь бүх оролцогч талуудтай холбоотой.  

Барилгын салбарт асар их боломж бий. Энэ боломжийг зөв удирдаж чадвал дэлхийн зах зээлд гарч, гүйцэтгэгч хийх чадамжтай.

“ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛ БИЗНЕС ХИЙХ БОЛОМЖТОЙ ХҮМҮҮСИЙН “ОЛЗ” БОЛЧИХСОН”

-Ипотекийн зээлийн санхүүжилтийн хэмжээг нэмэх хэрээр орон сууцны үнэ өсөх нь ажиглагддаг. Орон сууцны үнэ өсөх шалтгаан нь юу вэ? Буурах боломжтой юу?

-Ипотекийн зээл бол дундаас доош орлоготой өрхүүдэд зориулсан хөтөлбөр. Гэтэл өнөөдрийн байдлаар уг хөтөлбөр арилжаа, бизнес хийх боломжтой хүмүүсийн “олз” болчихсон. Энэ хөтөлбөрийг эргэж хараад, олголтыг хэрхэн хийх асуудалд анхаарч, зохицуулалт хийх хэрэгтэй.  

Орон сууцны үнэ өсөхөд олон хүчин зүйл нөлөөлж байна. Нэгдүгээрт, барилга барих хугацаа маш богино. Дулааны улиралд буюу 6-9 сард л үргэлжилдэг. Тиймээс богино хугацаанд барилга барихад гарах зардлыг тооцоолж, хэрхэн бууруулах талаар судалгаа хийх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, газрын наймааны асуудал байна. Улс төрийн нөлөөллөөр газрыг өөрийн болгоод, эргүүлээд үнэтэй худалддаг хэсэг бүлэг хүмүүс байна. Үүний төлбөр барилгын өртөгт нөлөөлж байдаг.  

Мөн барилгын компаниуд арилжааны зээл авч үйл ажиллагаагаа эрхэлдэг. Арилжааны зээл жилийн 25 хувийн хүүтэй. Гэтэл өвлийн улиралд барилгын ажил зогсдог ч зээлийн хүү зогсохгүй шүү дээ.

“Төрийн захиргаа ямар нэгэн ашиг сонирхлын үүднээс барилгын компаниудад А даалгавар олгож байна”

Гуравдугаарт, барилгын зөвшөөрөл “тойрсон” хүнд суртал байна. Өнөөдрийн мөрдөж буй барилгын зөвшөөрлийн тогтолцооны системийг ЗХУ-аас эхэлж мөрдөж эхэлсэн. Хоцрогдмол хуулийн тогтолцоотой гэсэн үг. Барилгын компани нь зөвшөөрлөө авах гэхээр өөрийн биеэр очих, хурлаар орох шаардлага тулгарна.

Гэтэл зуны саруудад наадам, 100 жил баяр, ээлжийн амралт зэргээс шалтгаалан төрийн байгууллагын хурал нь болдоггүй. Энэ хугацаанд барилгын компанийн ажиллах хүчний болон санхүүгийн зардлууд гарсаар л байдаг.  

Орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх гэж байгаа бол барилга барих зардалд нөлөөлж буй суурь систем, хүчин зүйлүүдийг олон улсын жишигт нийцүүлж, шинэ стандарт, шийдэл нэвтрүүлэх шаардлагатай. Ингэснээр орон сууцны үнэ буурах боломжтой.  

Худалдан авагчид болон төрийн эрх баригчид барилгын компаниудыг асар их ашиг олдог гэж бодохоос илүүтэй энэ их зардал дор үйл ажиллагаагаа явуулдгийг ойлгох хэрэгтэй.  

-Засгийн газраас гэр хорооллыг орон сууцжуулах хөтөлбөр болон дахин төлөвлөнө гэж мэдээлсэн. Гэвч нийслэлийн зарим хэсэгт шигүү барилга баригдаад л байна. Эргээд хүн амьдрахад хүнд, орчин маш муу байгаа шүү дээ. Энэ асуудлыг та юу гэж харж байна вэ?  

-Хотын ерөнхий төлөвлөлтийн газраас гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төлөвлөгөөг гаргаж, яг энэ лагуу барилга, байшингаа барина гэж хуульчлах хэрэгтэй.  Хот төлөвлөлтийн газар дахин төлөвлөлтийн хуулиа зөрчөөд, ямар нэгэн ашиг сонирхлын үүднээс барилгын компаниудад А даалгавар олгоод байна. Өөрөөр хэлбэл, дахин төлөвлөлтөд орох гэж буй гэр хорооллын 2,3  айлын газрыг барилгын компаниуд худалдаад авчихдаг. Тухайн газартаа маш шигүү, маш өндөр барилга барьчихдаг.

Төлөвлөлтийн дагуу бол орц, гарц сайтай, авто зогсоолтой, хүүхдийн тоглоомын талбайтай барилга барих ёстой шүү дээ. Гэтэл энэ журмыг зөрчөөд өндөр, өндөр барилга бариад байна гэсэн үг.  Дүрэм хэрэгжүүлдэг төрийн байгууллагууд нь хуулиа зөрчөөд байна.  

-Барилга барих зөвшөөрөл болон явцын үед төрийн хяналт, шалгалт бараг байдаггүй гэж хэлж болох уу? Барилга баригдсаны дараа л улсын комисс шалгаж хүлээж авдаг шүү дээ.  

-Хяналт, шалгалтад төр оролцох шаардлагагүйгээр зохицуулах арга бий. Зураг төсөл гаргасан зохиогч, хөндлөнгийн зөвлөх үйлчилгээний компани, барилгын компани хамтарч ажилладаг хуулийн тогтолцоог нэвтрүүлэх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл, зохиогч, зөвлөх үйлчилгээний компани нь хяналтаа тавиад, гүйцэтгэгч компани нь чанартаа барилга барих үүргээ баримтлаад явах хэрэгтэй байгаа юм.  

“Барилгын компаниуд дэлхийн зах зээлд гарах бүрэн боломжтой”

Энэ тогтолцоог нэвтрүүлэх шаардлагатай байна. Одоо бол барилга хүлээн авахдаа хамтдаа сайхан хоол идэцгээгээд баяр ёслол шиг л дуусаж байна. Үүнийг хуульчлах шаардлагатай байна.  

Нийслэлд олон жишээ байна шүү дээ. Натур орчим, 100 айлын газруудад хүн гишгэх зайгүй шигүү барилгууд байна. Төрийн захиргааны газар зөвшөөрлийг нь олгоод байна шүү дээ. Бизнесийн байгууллагууд бол ашгийн төлөө л явна. Бизнесийн мөн чанар нь үүнд оршино. Хууль, дүрмийг хэрэгжүүлэгч байгууллага нь энэ асуудлыг нээлттэй болгох шаардлага тулгараад байна.  

-Яармаг орчмоор маш их барилга баригдаж байна. Хотыг тэлэх бодлоготой нийцэж байгаа юу?  

-Дэд бүтэц хаана байна тэнд л барилга барьж байна. Тэнд дулааны зөвшөөрөл олгоод байна шүү дээ. Тиймээс төр дэд бүтцийнхээ зохицуулалтыг уян хатан болгох хэрэгтэй. Зориулалтын дагуу барилга барих газраа дуудлага худалдаагаар худалдах хэрэгтэй.  

Яармаг, Нисэх орчим бол шинэ нисэх хүрэх магистраль. Гэтэл тэнд хүн амын нягтралын судалгаа тооцоололгүй, ерөнхий төлөвлөгөөгүй барилга барих зөвшөөрөл олгосны “гор” гарч байна гэж хэлнэ. Яармаг орчмын нийт га газрын дөрөвний нэгт нь барилга баригдчихсан. Үлдсэн талбайд нь нэмж барилга баригдвал иргэд шинэ нисэх рүү явах ямар ч боломжгүй болно.  

Мэдээлэл өгсөнд баярлалаа.