Шатахууны нийлүүлэлтийн талаар УУХҮ- ийн сайд Ж.Ганбаатар мэдээлэл хийж байна. 

Ж.Ганбаатар, Сүүлийн нэг сарын турш автобензин болон дизель түлш нийлүүлэлтээс шалтгаалсан хүндрэл үүсэж байгаад ард иргэдээсээ хүлцэл өчье. Ханган нийлүүлэлт яагаад тасалдсан гурван шалтгааны хэлье.

1-рт, ОХУ манай гол ханган нийлүүлэгч. ОХУ өөрөө дотооддоо өвлийн түлш болон автобензиний хомсдолтой байна. Энэ бол хойд хөршийн түүхэнд байгаагүй хомсдол. Энэ хомсдол манай шууд болон шууд бусаар нөлөөлж байна. 

2-рт, ОХУ-ын шатахууны экспортоо ихэвчлэн баруун Европт гаргаж байсан бол одоо БНХАУ, Энэтхэг улс руу чиглэсэн. Ингэснээр зүүн Сибир, Алс Дорнодод төмөр замын бөөгнөрөл үүсэж байна. Хэдийгээр шатахуун ачигдсан ч нэвтрүүлэх хугацаа өмнөхөөс хоцролттой явагдаж байна.

3-рт, Манай улсын уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт түүхэн дээд хэмжээндээ хүрсэн нь дизель түлшний хангамжид шууд нөлөөлсөн. Манай улс жилд дунджаар 30 сая тонн нүүрс экспортолж байсан бол өнөөдрийн байдлаар 65 сая, оны эцэс гэхэд магадгүй 70 сая тоннд хүрэх байх. 12-р сард экспортын оргил сар болох магадлалтай байна. 

Томоохон зургаан уурхай манай улсын нийт дизель түлшний 60 хувийг хэрэглэж байна. Энэ улс орны эдийн засаг хэрхэн өсөж буйг харуулна.

Томоохон зургаан уурхай манай улсын нийт дизель түлшний 60 хувийг хэрэглэж байна. Энэ улс орны эдийн засаг хэрхэн өсөж буйг харуулна. Манай улс сард 90-110 мянган тонн дизель түлш хэрэглэдэг.   

-ОХУ-д үүссэн асуудалтай холбоотойгоор хойд хөрштэй ямар байдлаар харьцаж байна вэ?
-Орос, Монголын Засгийн газар хоорондын комиссын Оросын хэсгийн дарга, ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн сайд А.А.Козлов 11-р сарын сүүлчээр Монголд ирсэн. Сайд Козлов ирснээс хойш хоёр улсын төлөөлөл орсон телеграм группийг ажиллуулж байна. ОХУ-ын шатахуун нийлүүлэхтэй холбоотой асуудал хариуцсан бүх дарга нар нь энэ группт орсон.

Эрчим хүчний дэд сайд П.Ю.Сорокин, ОХУ-ын Төмөр замын дэд дарга ноён Шилло, Монголын талаас ЭЗХ-ийн сайд Ч.Хүрэлбаатар, УУХҮ-ийн сайд миний бие группт орсон. Энэ асуудалд ОХУ-ын талаас анхаарал тавьж байгаа. Та бүхэн мэдээллийг нягтлаарай.

Гаалийн мэдээгээр, манай улсын дизель түлшний импорт 2022 оны 1-р сарын 1-наас 12-р сарын 31-нийг хүртэл 987.8 мянган тонн байсан. Харин 2023 оны 11-р сарын байдлаар 1.2 сая тонн болж нэмэгдсэн. АИ-92 бензин 2022 онд 626.4 мянган тонн иппортолсон бол 11-р сарын байдлаар  636.7 мянган тонныг нийлүүлээд байна. ОХУ-аас нийлүүлэлт хэвийн байгааг үүгээр илэрхийлэх гэсэн юм. 

-Хэрэглэээ нэмэгдэж байхад ОХУ-д өгөх захиалгын хэмжээг нэмэх зэргээр яагаад бэлдээгүй вэ?
-Бэлдсэн. Найм, есдүгээр сарын тоон мэдээг харвал 140-150 мянган тонныг нөөцөлсөн. 9-р сарын 21-нд гарсан ОХУ-ын Засгийн газраас гаргасан хоригийн улмаас нийлүүлэлт 21 хоногт тасалдахад  энэ нөөц барагдсан. Энэ асуудлаас бид өнөөг хүртэл гарч чадахгүй байгаа. 

-Хэрэглэээ нэмэгдэж байхад захиалгын хэмжээг нэмэх зэргээр яагаад бэлдээгүй вэ?
-Бэлдсэн. Найм, есдүгээр сарын тоон мэдээг харвал 140-150 мянган тонныг нөөцөлсөн. 9-р сарын 21-нд гарсан ОХУ-ын Засгийн газраас гаргасан хоригийн улмаас нийлүүлэлт 21 хоногт тасалдахад  энэ нөөц барагдсан. Энэ асуудлаас бид өнөөг хүртэл гарч чадахгүй байгаа. 

-Цаашид яах вэ?
-ОХУ-аас өмнө нийлүүлж байсан хэмжээндээ өгнө. Харин 30 хувиар нэмэгдсэн хэрэглээг хангаж чадахгүй байна. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд 12-р сард БНХАУ-аас 31 мянган тонн дизель түлш захиалсан. Энэ түлшний эхний 5000 тонн өнөөдөр ирж байна. 

ШТС-уудаас дизель түлш их хэмжээгээр аваад дамлан зарж байгаа учир Улаанбаатар хотоос ямар нэг захиалга, баримтгүйгээр дизель түлш гаргахыг өнөөдрөөс хориглож байна. Улаанбаатар хотоос хөдөө орон нутаг руу дамлан худалдах зорилгоор дизель түлш гаргахыг хориглож байна. 

Энэ хомсдолыг далимдуулж үнэ өсөх гэж байна гэсэн хардлага байна. Үнэ өсөхгүй.  Үнэ харин ч бууж байна. 

-ШТС-уудад АИ-92 тасраад хэд хонож байна. Нийлүүлэлт хэзээнээс нэмэгдэх вэ? 
-Дэлхийн зах зээл дээр дизель түлш, бензиний үнэ унаж байна. 11-р сард ОХУ-аас нийлүүлж байгаа дизель түлшний үнэ тонн нв 930 ам.доллар байсан. 12-р сард 855 ам.доллараар авч байна. БНХАУ-аас 1080 ам.доллараар авч байгаа.

АИ-92-ын 90 хувийг ОХУ-ын Ангарскийн үйлдвэрээс нийлүүлдэг. Энэ үйлдввэрээс ачигдссан бүтээгдэхүүн маш хурдан буюу 4-5 хоногт Монголд ирдэг. Өнөөдрийн байдлаар 18 мянган тонн АИ-92 замд явж байна, эхнээсээ Монголд ороод ирж байна. АИ-92 өнөө маргаашдаа нэмэгдэнэ гэсэн хүлээлттэй байна. 

Энэ хомсдолыг далимдуулж үнэ өсөх гэж байна гэсэн хардлага байна. Үнэ өсөхгүй.  Үнэ харин ч бууж байна. АИ-92-ыг тонн тутамд 705 ам.доллараар авах таван жилийн гэрээтэй. Би сайд болоод нүүрээ улалзуулж байж энэ гэрээг хийсэн. Гэрээг жил жилд нь сунгаад явдаг, энэ жилийн гэрээг сунгасан. Газрын тосны үнэ дэлхийн зах зээл дээр бууж байна.   

Үнэ өсөх ч ямар ч шалтгаан байхгүй тул болж өгвөл дараалал үүсгэхгүй байхыг ард иргэдээсээ хүсэж байна. Жолооч бүхэн саваа дүүргэхээр эрэлт хоёр дахин нэмэгдэнэ. Бүх хүн банкаа дүүргэх хэмжээний нөөцийг хадгалах агуулах Монгол Улсад байхгүй. 

Гурав хоногтоо банкаа дүүргэхгүй байвал асуудал жигдэрнэ. Шатахууны үнэ нэмэгдэхгүй, нийлүүлэлт тасрахгүй. ОХУ өнгөрсөн жил өгсөн хэмжээний бензинийг хэвийн нийлүүлсээр байгаа. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдээр 78 мянган тонн АИ-92 ирсэн.