Эдийн засгийн өсөлт, уналт иргэдийн амьдралд хэрхэн нөлөөлж байгааг мэдэх нэг хэмжүүр, бодит тусгал нь жижиглэн худалдааны зах зээл юм. Эдийн засаг муудсан үед жижиглэн худалдаа, ялангуяа бэлэн хувцасны борлуулалт эрс мууддаг. 2016 онд эдийн засаг хасах үзүүлэлт рүү унасан үед олон худалдаачин лангуугаа татан буулгаж байсан цаг саяхан. Харин өнгөрсөн онд эдийн засаг эргэн сэргэснээр бэлэн хувцасны зах зээл ашигтай бизнесийн тоонд эргэн багтлаа.

Эмэгтэй бэлэн хувцасны зах зээл 56 тэрбум төгрөгөөр хэмжигдэж байна

Дэлхийн бэлэн хувцасны салбар хүн амын өсөлт, загварын шинэ чиг хандлагыг даган байнга тэлж буй. Хувцас загварын зах зээл гурван их наяд ам.доллараар үнэлэгдэж, 100 хүн тутмын нэг нь уг зах зээлд ажиллаж байна. Энэ зах зээлийн хамгийн олон хэрэглэгчтэй улс нь дэлхийн хамгийн олон буюу 1.4 тэрбум хүн амтай БНХАУ. Үүний дараа 126 сая хүнтэй Япон улс багтдаг. Харин брэндийн бүтээгдэхүүний хамгийн гол хэрэглэгч нь Европын холбооны орнууд болон Япон улсын иргэд аж. 

2015-2017 оны дунджаас харвал дэлхийн эмэгтэй бэлэн хувцасны зах зээл 621 гаруй тэрбум ам.долларт хүрчээ. Өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд салбарын орлого жилд гурван хувиар өссөн байна. Аль ч улс оронд эмэгтэй бэлэн хувцас хамгийн хурдан эргэлттэй, ашигтай бараанд тооцогддог.Манайд ч ийм жишиг байгааг Mirim consultant байгууллагын судалгаанаас харж болно.

Монгол Улс жилд 108 тэрбум төгрөгийн бэлэн хувцас импортолдог

Монгол Улс жилд дунджаар 108 тэрбум төгрөгийн бэлэн хувцас импортолдог бол дотоод үйлдвэрлэлийн борлуулалт жилд 10 орчим тэрбум төгрөгт эргэлдэж байгаа юм.

Үндэсний статистикийн хорооны судалгаанаас харвал өрхүүд орлогынхоо 66 хувийг хүнсний бус бараа, үйлчилгээнд зориулдаг аж. Манай улсын хүн ам цөөн учраас бэлэн хувцасны зах зээл тийм ч өргөн биш. Гэхдээ жилийн дөрвөн улиралтай учраас бэлэн хувцасны эргэлт, худалдан авалтын тоо чамлахааргүй. Жилийн дөрвөн улиралтайгаас шалтгаалж энэ төрлийн зардал дэлхийн дунджаас 4.2 хувиар их байдгийг Mirim consultant онцолжээ.

Үүний талаас илүүг нь эмэгтэйчүүдэд зориулсан хувцас эзэлж буй. Эмэгтэй бэлэн хувцасны импорт жилд 56, эрэгтэй хувцас 40, хүүхдийн хувцас 12 гаруй тэрбум төгрөгт эргэлдэж байна. Эмэгтэйчүүдийн бэлэн хувцсанд зарцуулж буй төсөв эрчүүдийнхээс 1.2 дахин их байгаа юм. Мөн эмэгтэйчүүд нэг удаагийн худалдан авалтад дунджаар 55.5 мянган төгрөг зарцуулж буй нь хүүхдийн хувцасны нэг удаагийн төсвөөс 2.2 дахин их.

Эмэгтэйчүүдийн хувцасны шүүгээгээ шинэчлэхэд зарцуулж буй төсвийг харвал өвлийн гадуур хувцсанд 14, өмд 12 хувийг эзэлж, үүний араас ноосон болон ноолууран цамц, дотуур хувцас, зуны өдөр тутмын хувцас багтжээ. Өвлийн гадуур хувцаст нийт өрхийн 40 хувь буюу 60-120 мянган төгрөг зарцуулдаг. Харин өрхүүдийн нэг хувь нь ийм төрлийн бүтээгдэхүүнийг 700 мянгаас дээш төгрөгөөр худалдан авдаг байна. Энэ нь өрхийн орлогын хэмжээтэй шууд холбоотой.

Сарын 1.5 сая төгрөгөөс дээш орлоготой өрхүүд өвлийн эмэгтэй гадуур хувцсанд дунджаар 195,713 төгрөг зарцуулдаг. Харин сарын 391 мянга болон түүнээс бага орлоготой нь 86,650 төгрөгөөр худалдан авдаг байна.

Бэлэн хувцасны зах зээл нь худалдаа эрхлэгчдээс гадна оёдолчин, загвар зохион бүтээгч, үйлдвэрийн туслах, борлуулалтын ажилтан зэрэг олон ажлын байр бий болгодог.  Дэлхий даяар энэ салбарт 30 сая гаруй хүн ажилладаг гэсэн судалгаа бий. Харин манай улсад оёдлын салбарт 3000 орчим хүн ажиллаж буй нь хөнгөн үйлдвэрийн салбарын ажилтнуудын дөнгөж нэг хувийг эзэлж байна. Бэлэн хувцасны зах зээлийн 10 хувийг дотооддоо хангадаг. 

Б.Баярмаа