Дэлхийн хамтын нийгэмлэг ба Монгол Улс

Дэлхийн II дайны хүнд үеийн дараа 1945 онд НҮБ байгуулагдахад өөрийн гэсэн байргүй, Манхэттен дүүргийн Хантер коллеж болон Лонг Айланд дахь давчуу байранд ажлаа эхэлж байжээ. Зохицуулалт хангалтгүй байсан нь шинэ байгууллагыг өөр хот, эсвэл гадаадад байнгын байр хайхад хүргэж, Швейцарь улс сонгогдох хамгийн боломжит хувилбаруудын нэг байжээ. Эцсийн шийдвэр гарахаас хэдхэн цагийн өмнө тэрбумтан бага Жон Рокфеллер Манхэттен дүүргийн East River-ийн дагуух “X City” хэмээх талбайн 18 акр (7.3 га) газрыг 8.5 сая ам.доллараар худалдан авч хүн төрөлхтний энх тайвны тусын тулд НҮБ-д 1 ам. доллараар хандивлах эсэргүүцэхийн аргагүй саналыг тавьжээ. НҮБ олон сая ам.долларын бэлгийг тэр даруйд нь хүлээж авчээ.

Бага Жон Рокфеллер дэлхийн энхтайван, аюулгүй байдлыг сахин хангах үүрэгтэй олон улсын шинэ байгууллага НҮБ ардчиллал, хүний эрх, эрх чөлөө, зах зээлийн эдийн засгийг дээдлэдэг АНУ-д байрлах ёстой гэдэг дээр хатуу зогсож байжээ. Тэрбээр бодит үр өгөөжийг ч олж харжээ. Үүнийг дагаад Нью-Йорк хот эдийн засгийн бодит үр өгөөжийг хүртэх болно, Америкийн дипломатууд ая тухтай байршилд хамтрагчидтайгаа уулзах боломжтой болно, мөн АНУ-ын тагнуулын алба гадаадын албан тушаалтнуудад хяналт тавих боломжтой болно гэж үзэж байгаагаа ч нуугаагүй юм. Тийнхүү НҮБ Төв байр Нью-Йоркийн Манхэттэн дүүргийн Мидтаун хотхоны Тертл-Бей хороолол дахь 7.3 га талбайд баруун талаараа Нэгдүгээр өргөн чөлөө, урд талаараа 42-р гудамж, хойд талаараа 48-р гудамж, зүүн талаараа East River-тэй зах нийлэх болжээ. 1952 онд ашиглалтад орсон сайхь цогцолбор НҮБ-ын Нарийн бичгийн дарга нарын газар, конференци билдинг буюу Ерөнхий Ассамблей, Аюулгүй Зөвлөлийн хуралдааны танхим, Даг Хаммаршельдын номын сан зэрэг хэд хэдэн байгууламжаас бүрддэг. Энэхүү цогцолборыг Уоллес Харрисон тэргүүтэй архитекторуудын Зөвлөл урлаж, алдартай Харрисоны архитектурын фирм цогцолборыг барьсан бөгөөд эцсийн төслүүдийг Оскар Наймейер, Ле Корбюзьер нар боловсруулжээ.

Бага Жон Рокфеллер боловсрол, соёл урлаг, анагаах ухаан, католик сүм хийд, иргэний төслүүдэд 537 сая гаруй доллар хандивласан олонд танил, энэрэнгүй үйлстэн, Америкийг бүтээсэн эрхэмүүдийн нэг Standard Oil компанийг үүсгэн байгуулагч Жон Д.Рокфеллерын ууган хүү байсан юм.

1944 оны зун-намар АНУ, Их Британий дипломат албаны дэд тэргүүн, ЗХУ, Хятадын БНУ-ын АНУ-д суугаа элчин сайд нар АНУ-ын нийслэл Вашингтон хотын ойролцоох Думбартон Окс шилтгээнд болсон бага хурлаар дэлхийн шинэ дайн дахин гаргахүйн тулд ирээдүйн олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлыг сахин хангах үр дүнтэй шинэ “олон улсын түгээмэл байгууллага” байгуулах саналыг боловсруулж, хэлэлцжээ. Улмаар 1945 оны дөрөвдүгээр сарын 25-нд Сан-Франциско хотноо 50 улс хуралдаж, НҮБ-ын дүрмийн төслийг боловсруулах ажлыг эхлүүлж, 1945 оны зургаадугаар сарын 25-нд эцэслэн гарын үсэг зурж, батлах ёслолд Польш улс нэгджээ. НҮБ-ын Дүрэм 1945 оны аравдугаар сарын 24-ний өдөр хүчин төгөлдөр болсноор үйл ажиллагаагаа албан ёсоор эхлүүлсэн байна. НҮБ-ын Дүрэмд олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлыг сахин хамгаалах, хүний эрхийг дээдлэх, тогтвортой хөгжлийг дэмжих, хүмүүнлэгийн тусламж хүргэх, олон улсын хууль тогтоомжийг сахин биелүүлэх зэрэг үндсэн зорилтууд тусгагдсан юм.

Арвантаван жилийн хүчин чармайлтын үр дүнд 1961 оны аравдугаар сарын 27-нд НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн XVI чуулганы 1043 дугаар хуралдаанд БНМАУ-ыг НҮБ-ын гишүүнд элсүүлэхээр 23 улс төсөл оруулж хуралдаан БНМАУ-ыг НҮБ-д санал хураалгүйгээр элсүүлэх шийдвэр гаргасан юм. 1961 оны аравдугааp сарын 31-ний 10:00 цагт Монгол Улсын төрийн далбааг НҮБ-ын Төв байрны өмнө этгээдэд ёслол төгөлдөр мандуулсан билээ. Ийнхүү НҮБ-д элсэх хүчин чармайлт амжилтад хүрч, Монгол Улс олон улсын хамтын нийгэмлэгийн 101 дэх гишүүн болсноор тус улсын тусгаар тогтнол олон этгээдээс баталгаажиж, Монгол орон тусгаарлагдмал байдлаас гарах, дэлхий дахинаа тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхэд өөрийн хувь нэмрийг оруулах, дэлхийн олон оронтой хамтран ажиллах өргөн зам нээгдэж, Өрнөдийн гүрнүүд тус улсыг хүлээн зөвшөөрөх үйл явц эхэлжээ.

Хүйтэн дайны үед НҮБ-ын индэр социалист, капиталист эсрэг тэсрэг хоёр системийн үзэл суртлын тэмцлийн хурц талбар болж Монгол Улс ч түүнд татагдан орж байсан юм.

Монгол Улсын санаачилсан тогтоолуудаас заримыг нь онцлон дурдвал, 1978 оны арванхоёдугаар сард баталсан “Зэвсэг хураах долоо хоног”, 1980 оны арванхоёрдугаар сард баталсан “Хөгжиж буй орнуудын эдийн засгийн хөгжилд үндэсний мэргэжилтэй боловсон хүчний гүйцэтгэх үүргийн тухай”, 1983 оны арванхоёрдугаар сард “Сансар огторгуйд зэвсэглэлээр хөөцөлдөхөөс урьдчилан сэргийлэх тухай”, 1985 оны арваннэгдүгээр сард “Улс түмэн энхтайван орших эрхийн тухай”, “Нийгмийн дэвшилд хүрэх зорилгоор нийгэм, эдийн засгийн өргөн цар хүрээтэй өөрчлөлтийг хэрэгжүүлж буй үндэсний туршлага”, 1986 оны арванхоёрдугаар сард “Бичиг үсэг үл мэдэх явдлыг арилгахад дөхөм үзүүлэх арга хэмжээ, хүч чармайлтын тухай”, 1999 оны арванхоёрдугаар сард “Бичигтэн болох НҮБ-ын 10 жил: Бүх нийтийн боловсрол”, 2005 оны арванхоёрдугаар сард “Хөдөөгийн эмэгтэйчүүдийн аж байдлыг сайжруулах тухай”, “Нийгмийн хөгжилд хоршооллын гүйцэтгэх үүргийн тухай”, 2006 оны арванхоёрдугаар сард “Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын асуудлын тухай” тогтоолыг нэрлэхэд хангалттай.

НҮБ-ын ЕНБД нараас Монгол Улсад хийсэн дээд түвшний айлчлалаас дурдвал 1977 оны есдүгээр сард Курт Вальдхайм НҮБ-ын ЕНБД-ын хувиар анх удаа Монгол Улсад айлчлал хийв. Энэ үеэр тэрбээр АНУ, Монгол Улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоох хэрэгт энхийн зууч хийсэн явдал онцлог нь байв. 1987 оны наймдугаар сард Хавьер Перес де Куэльяр Монголд айлчилсан нь олон улсын харилцаанд улс төрийн шинэ сэтгэлгээ нэвтэрч, Өрнө Дорнын харилцаанд нааштай өөрчлөлтүүд гарч эхэлсэн үеийн тусгал болсон юм. 2002 оны аравдугаар сард Кофи Аннан Монгол Улсад айлчилж, олон улсын энхийг сахиулах ажиллагаанд Монгол Улсын оролцоог бүрэн дэмжиж байгаагаа мэдэгдэв. 2009 оны долдугаар сард Бан Ги-Мүн Монгол Улсад айлчлах үеэр НҮБ-ын статустай “Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын олон улсын судалгааны тинк-танк Төв”-ийн шав тавих ёслолд оролцож байв.

НҮБ, түүний системийн байгууллагууд Хөгжлийн тусламжийн хүрээнд 1963-2002 онд Монгол Улсад нийт 260 сая, 2003-2006 онд 78.2 сая 2007-2011 онд 40 сая, ам.долларын тусламжийг үзүүлжээ. “НҮБ-ын 2012-2016 онд 65 сая, 2017-2020 онд 163 сая ам.долларын тусламжийг тус тус үзүүлж иржээ. 2022 оны тавдугаар сард Монгол Улсад НҮБ-аас 2023-2027 онд хэрэгжүүлэх “Тогтвортой хөгжлийн хамтын ажиллагааны хүрээ” баримт бичигт гарын үсэг зурав.

1990-ээд оны шилжилтийн хүнд үед НҮБ, түүний системийн болон төрөлжсөн байгууллагууд ялангуяа, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Бреттон Вүүдсийн институциуд Монголыг дэмжигч хандивлагчдын бүлгийн үйл ажиллагаанд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм.

НҮБ ба Монгол Улсын энхийг эрхэмлэсэн, тэнвэртэй, ногоон гадаад бодлого

Монгол Улс нутаг дэвсгэрээ цөмийн зэвсэггүй бүс нутаг хэмээн зарласны 30 жил, НҮБ-ын Энхийг сахиулах ажиллагаанд оролцож эхэлсний 20 жилийн ойн хүрээнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн урилгаар НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антониу Гутерреш 2022 оны наймдугаар сард Монгол Улсад албан ёсны айлчлал хийсэн нь Монгол Улсын тэнцвэртэй гадаад бодлого, “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлого, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”, дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын өөрчлөлтийн сорилтын эсрэг явуулж буй бодлого, үйл ажиллагааг бүрэн дэмжиж буй илрэл болов.

Эрхэмсэг ноён Антониу Гутерреш дэлхий дахинд энхтайван, амар амгалан байдал улам бүр хомсдож буй энэ үед энх тайвны бэлэг тэмдэг болсон Монгол Улсад айлчилж байгаадаа баяртай байгаагаа илэрхийлсэн нь дэлхий дахины анхаарлыг татав.

Тэрбээр олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхийн төлөөх хүч чармайлт, түүний дотор цөмийн зэвсгийг хураах, үл дэлгэрүүлэх, Солонгосын хойгийн тогтвортой байдлыг хангах чиглэлээр Монгол Улсын оруулж буй нэмрийг өндрөөр үнэлэв. Монгол Улс цөлжилттэй тэмцэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгоор “Тэрбум мод” санаачилга гарган, үндэсний хөдөлгөөн өрнүүлж байгааг сайшааж, НҮБ-ын зүгээс нийгэм, эдийн засаг болон Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд үргэлжлүүлэн дэмжлэг үзүүлэхээ мэдэгдсэн юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх 2021 оны намар НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 76 дугаар чуулганы индрээс цөлжилттэй тэмцэхэд хувь нэмэр оруулах зорилгоор “Тэрбум мод” санаачилга дэвшүүлсэн нь үндэсний хөдөлгөөн болон өрнөж, НҮБ болон олон улс орнуудын дэмжлэгийг зүй ёсоор хүлээж, эдүгээ дэлхийн ногоонтны хөдөлгөөний загвар болон өргөжин тэлж байна.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх 2022 оны НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 77 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлд үг хэлэхдээ: 2021 онд цэрэг зэвсэглэлд зарцуулж буй зардал 2.1 их наяд ам.доллараар хэмжигдэж, бүх цаг үеийн дээд түвшинд хүрсэн тухай Стокхольмын Олон улсын энх тайвны судалгааны хүрээлэнгийн тайлангаас эш татаж, 800 жилийн өмнө Евразийн өргөн уудам орон зайд тогтоосон “Монголын Их амар амгалан”-гийн утга чанарыг ухуулан тайлбарлаж, 2022 оны наймдугаар сард болсон НҮБ-ын Цөмийн зэвсгийг үл дэлгэрүүлэх гэрээний хэрэгжилтийг хянан хэлэлцэх 10 дугаар бага хурлын нээлтэд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антониу Гутеррешийн “Дэлхий ертөнц цөмийн аюулаас ердөө ганцхан алхмын зайд байна” хэмээснийг дахин сануулж, цөмийн зэвсэггүй дэлхий ертөнцийг бий болгоход цөмийн зэвсгийг хураах, үл дэлгэрүүлэх, бүрэн устгах, цөмийн зэвсэггүй бүс нутгийг бий болгох явдал хамгийн зөв, үр дүнтэй арга зам мөн хэмээн Монгол Улс үздгийг дахин нотолж, Монгол Улс цөмийн зэвсэггүй статусаа олон улсаар хүлээн зөвшөөрүүлсэн нь дэлхий нийтээрээ цөмийн зэвсгээс ангид байх хүчин чармайлтад оруулж буй бодит хувь нэмэр гэдгийг онцлов.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх 2023 оны НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлд үг хэлэхдээ: Дэлхий нийтийн итгэлцэл, эв нэгдэл, хөгжил дэвшлийн Замын зураглал болсон Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын хэрэгжих хугацааны тал нь өнгөрөөд байхад хэрэгжилтийн 12 хувь нь хангалттай, 50 хувь нь сул, 30 хувь нь хэрэгжээгүй талаар НҮБ-ын 2023 оны тайлан илтгэлийг дурдаж, Тогтвортой хөгжлийн зориллтуудын санхүүжилт цар тахлын өмнөх жилд 2.5 орчим их наяд ам.доллараар тасарч байсан бол 2023 онд 4.2 их наяд ам.доллар болж нэмэгдэж байгааг сануулсан юм.

“Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ” олон улсын VIII удаагийн бага хуралд НҮБ-ын Зэвсэг хураах асуудал эрхэлсэн орлогч Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Изуми Накамицу оролцож “Зүүн хойд Ази дахь бүс нутагт энх тайван, аюулгүй байдлыг тогтоох, итгэлцлийг бэхжүүлэхэд “Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ”-ний механизм онцгой чухал талбар болж байна” хэмээн онцлон дурдсан юм.

Монгол Улсад айлчилсан Гэгээн Ширээт Улсын төрийн тэргүүн Пап Францис хэлэхдээ, “Монгол Улс шашин шүтлэгийн эрх чөлөөний бэлэг тэмдэг болсон орон юм” хэмээн хэлсэн чухал үнэлэлтүүдийг дэлхийн анхаарлын төвд толилуулав.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх 2024 оны НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 79 дугаар чуулганы үеэр цар тахлын үр дагавар, дэлхийн дулаарал, цаг уурын өөрчлөлт, геополитик, хиймэл оюуны хөгжлийн шинэ нөхцөл байдлыг тухайлан хэлэлцсэн “Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалт”-д үг хэлэхдээ, “Ирээдүйн төлөөх Пакт” үндсэн баримт бичиг, “Дэлхий нийтийн дижитал Компакт” “Ирээдүй хойч үеийн асуудлаарх Тунхаглал” хэмээх хавсралт баримт бичгийг олон удаагийн яриа хэлцэл, зөвшилцлийн үндсэн дээр хэлэлцэн батaлсан нь ээдрээ төвөгтэй энэ цаг үед хамтын зорилго, улс төрийн хүсэл эрмэлзлийг бататгасан чухал алхам болж байгааг чухалчлан тэмдэглэв.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассбамблейн 79 дүгээр чуулганы албан цахим хуудаст “Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалтын бэлтгэл ажлын хүрээнд Монгол Улс НҮБ-тай хамтран 2024 оны наймдугаар сард Дэлхийн эмэгтэйчүүдийн чуулга уулзалтыг “Ногоон ирээдүйн төлөө” уриан дор эх орондоо амжилттай зохион байгуулж, “Тогтвортой ирээдүйн төлөөх Улаанбаатарын Тунхаглал” төгсгөлийн баримт бичиг баталсан тухай Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн хэлсэн үгийг онцолсон юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 79 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлд үг хэлэхдээ: Монгол Улс “энхийг эрхэмлэсэн, нээлттэй, бие даасан, олон тулгуурт” гадаад бодлогыг тууштай баримталдаг орны хувьд дэлхийн улс орнуудын түүх, соёл иргэншил, шашин шүтлэг, үндэсний язгуур эрх ашиг, хөгжлийн замналаас үүдэлтэй олон ургалч үзлийг хүндэтгэн үзэж, олон улсын харилцааг олон тулгуурт зарчмаар цогцлоохыг эрмэлздэг. Тиймээс Монгол Улс аливаа улсын нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, тусгаар тогтнолын эсрэг хүч хэрэглэхгүй байх тухай НҮБ-ын Дүрмийн зарчмыг хэлбэрэлтгүй сахиж, санал зөрөлдөөн, зөрчил мөргөлдөөнийг шийдвэрлэхдээ сөргөлдөөн бус дипломат яриа хэлэлцээ, дайсагнал бус эв нэгдэл, талцал хуваагдал бус хамтын үзэл санааг чанд баримтлан, дэлхийн энх тайван, аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхийн төлөө тууштай хамтран ажиллахыг дэлхийн улс, үндэстнүүдэд уриалж байна” гэж онцлон тэмлэглэсэн юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Монголчуудын олон улсын эрхзүй, дипломатын түүхэнд оруулсан хувь нэмрийн бодит илэрхийлэл болсон “Гэрэгэ”-ний мөн чанарыг тайлбарлаж, энэхүү түүхэн “Гэрэгэ” өнөөдөр ч НҮБ-ын төв байранд түүхэн үнэт дурсгал болон хадгалагдаж буйг дурдсан бөгөөд 2000 онд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Кофи Аннан хэлэхдээ “Гэрэгэ бол монголчуудаас дэлхийн хамтын нийгэмлэгт өгсөн үнэт өв юм. Монголчуудын өвөг дээдсийн мэргэн ухаанаас өнөөгийн бидэнд суралцах зүйл их байна” хэмээн үнэлсэн байдаг.

Сүүлийн жилүүдэд дэлхий дахинд геополитикийн нөхцөл байдал улам доройтож, туйлшрах хандлага гүнзгийрч, уламжлалт болон уламжлалт бус аюул сүлэлдэн, хамрах хүрээ нь нэмэгдэж буйд дэлхийн улс орнууд онцгой анхаарч, хамтын хүчин чармайлтаа

улам илүү бэхжүүлэх шаардлагатай байгааг тэмдэглэв. Уламжлалт аюул занал юуны өмнө цөмийн зэвсгийн аюул занал сэргэж, сэдэрч болзошгүй байгаа нь хүн төрөлхтнийг ихээхэн түгшээж байгааг анхааруулж, тиймээс ч Монгол Улс энх тайван, тогтвортой байдлыг хангах, ялангуяа цөмийн аюулаас ангид ертөнцийг бий болгохын төлөө бүх улс орон хамтран ажиллахыг уриалж, уг асуудлаар НҮБ-ын хүрээнд тусгай чуулга уулзалт зохион байгуулах шинэ санаачилга дэвшүүлэв.

Сүүлийн жилүүдэд дижитал технологийн хөгжил эрс хурдсаж, хүн төрөлхтний өдөр тутмын амьдралд нөлөөлж, цаашид соёл иргэншлийн хөгжлийг сууриар нь өөрчилж болзошгүй хүчин зүйлд тооцогдох болж, үүнтэй уялдуулан олон улсын тавцанд дижитал технологи, хиймэл оюуны талаар эрчимтэй хэлэлцэж эхэлсний дотор “Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалт”-аар баталсан “Дэлхий нийтийн дижитал Компакт” цаг үеэ олсон, чухал алхам болсныг цохон тэмдэглэв. Монгол Улс дижитал технологийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхаж буй бөгөөд уг асуудлаарх НҮБ-ын тогтоол, олон улсын эрх зүйн бусад хэлэлцүүлэгт чухал ач холбогдол өгч, идэвхтэй оролцож байгааг онцлохын хамт 2024 оны гуравдугаар сард НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей анх удаа хиймэл оюуны найдвартай, аюулгүй байдлыг хангахыг гишүүн орнууддаа уриалсан тогтоол баталсан нь нэн чухал алхам болсныг сайшаан тэмдэглэсэн юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хэлсэн үгэндээ, нүүдлийн соёл иргэншлийн эх сурвалж нь чухамдаа байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалах, үр шимийг нь зөв зохистой хүртэх, хүн, байгалийн зүй тогтлыг хадгалан хамгаалах ногоон хөгжлийн үзэл санаа юм. Тиймээс тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг ханган хэрэгжүүлэх хүрээнд Монгол Улс “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлого, чиглэлдээ нийцүүлэн “Тэрбум мод”, “Хүнсний аюулгүй байдал,” “Эрүүл монгол хүн”, “Цахим Монгол” зэрэг үндэсний хөдөлгөөн, хөтөлбөрүүдийг амжилттай хэрэгжүүлж буйг дуулгаж, эдгээр нь Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг ханган хэрэгжүүлэхэд олон улс, бүс нутгийн түвшинд монголчуудын оруулж буй хувь нэмэр мөн болохыг тэмдэглэж, энэ хүрээнд Монгол Улсын санаачилгаар НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейгаас баталсан “2026 оныг Бэлчээр ба нүүдлийн мал аж ахуйн олон улсын жилээр зарлах тухай” тогтоолын хэрэгжилтийг хангах, НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх конвенцын Талуудын 17 дугаар бага хурлыг 2026 онд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулахаар бэлтгэлээ хангаж байгааг дуулгахад таатай байгаагаа уламжлав.

Тэрбээр цааш хэлэхдээ, Монгол Улс харьцангуй цөөн хүн амтай хэдий ч сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд 20 мянга гаруй энхийг сахиулагч цэрэг дайчдаа дэлхийн халуун цэгүүдэд илгээж, хүн төрөлхтний энх тайван, аюулгүй байдлын төлөө хүчин зүтгэж ирснийг тэмсдэглэсэн юм. Монгол Улсын Зэвсэгт хүчин олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлыг хангах энхийг сахиулах ажиллагаанд тууштай оролцож, НҮБ-д цэрэг хандивлагч 124 орны дунд 2024 оны байдлаар 24 дугаарт, эмэгтэй энхийг сахиулагчид илгээсэн 112 орноос 17 дугаарт, Зүүн хойд Азийн орнуудын дотор нэгдүгээрт эрэмблэгдэж байгаа бөгөөд Өмнөд Судан, Баруун Сахар, Конго, Суданы Дарфур муж, Суданы Абией муж зэрэг НҮБ-ын мандаттай энхийг сахиулах таван ажиллагаанд нийт 900 цэргийн албан хаагч үүрэг гүйцэтгэж байна. Түүнчлэн Монгол Улсын энгийн иргэн, цагдаагийн байгууллагa, ОБЕГ-ын албан хаагчид тус ажиллагаанд 2012 оноос бие даан оролцож эхэлсэн юм.

Ирээдүйн асуудлаарх дээд түвшний уулзалтаар “Ирээдүйн төлөөх Пакт” үндсэн баримт бичиг, “Дэлхий нийтийн дижитал Компакт”, “Ирээдүй хойч үеийн асуудлаарх Тунхаглал” хэмээх хоёр хавсралтыг хэлэлцэн санал хураахад НҮБ-ын гишүүн 143 улс дэмжиж санал өгсөн улсуудын нэг нь Монгол Улс байв. Харамсалтай нь Беларусь, Иран, Никарагуа, ОХУ, Сири, Хойд Солонгос, Судан зэрэг 7 улс эсрэг санал, Хятад, Казакстан, Лаос, Сауды Араб зэрэг 15 улс түтгэлзсэн санал өгч, харин Азербайжан, Венесуэл, Вьетнам Киргизстан, Тажикстан, Туркменистан, Узбекстан, Серб, цэргийн эргэлт хийсэн Мали, Нижер, Буркина Фасо зэрэг 27 улс санал хураалтад оролцоогүй ажлаа тасалсан юм. Дурдсан баримт бичгүүд нь аль нэгэн улсын эсрэг чиглээгүй, харин нийт хүн төрөлхтний ирээдүйн хөгжлийн хувь заяатай холбоотой тулгамдсан асуудлуудын шийдэл, боломжуудын тухай байсан юм.

УИХ-ын гишүүн Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганы үеэр зохиогддог Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын Гадаад хэргийн сайд нарын 23 дахь удаагийн уулзалт, “Феминист Гадаад бодлого+ бүлэг”-ийн Сайд нарын ээлжит уулзалт, Хөгжиж буй орнуудын 77-гийн бүлгийн Гадаад хэргийн сайд нарын 48 дахь удаагийн уулзалтад оролцож, Монгол Улсын байр суурийг илэрхийлж, БНСУ, Чех, Албани, Португаль, Вьетнамын Гадаад хэргийн сайд нартай хоёр талын уулзалт хийснээс гадна, Доминиканы Бүгд Найрамдах Улсын Гадаад хэргийн сайд Роберто Альварезтай хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх боломжуудын талаар санал солилцохын зэрэгцээ бүх төрлийн паспорт эзэмшигчдийг визийн шаардлагаас харилцан чөлөөлөх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Доминиканы Бүгд Найрамдах Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр, Улс төрийн зөвлөлдөх уулзалтын тухай Монгол Улсын ГХЯ, Доминиканы Бүгд Найрамдах Улсын ГХЯ хоорондын Харилцан ойлголцлын Санамж бичигт тус тус гарын үсэг зурсан юм.

ШУ-ы др.проф. Д.Уламбаяр