Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
ДЭМБ болон НҮБ-ын хамтран байгаль эхийг хамгийн ихээр бохирдуулж буй хүчин зүйл юу болохыг нэрлэсэн байна. Судалгаагаар хамгийн ихээр байгаль дэлхийг мөхөлд хүргэх хүчин зүйлд усан цахилгаан станц оржээ.
Одоогоор дэлхийд 10 мянга гаруй усан цахилгаан станц байдаг аж. Түүнчлэн дэлхийд агаарын бохирдлоороо эхний аравт орж байсан манай оронд усан цахилгаан станц нэн шаардлагатай байгааг онцолсон байх юм.
Усан цахилгаан станц байгуулах нь байгаль орчинд хор хөнөөлтэй юу?
Хэдийгээр дэлхий нийтээр сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг чухалчилж байгаа ч үүний нэг болох усан цахилгаан станц байгуулахыг зарим эх сурвалжууд байгаль экологид хортой хэмээн үгүйсгэж байгаа аж. Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг эрхэмлэж 1999 оноос эхлэн хүнд даацын үйлдвэрүүдийг өөрчилж усан цахилгаан станцаар солиж эрчим хүчнийхээ хэрэглээг хангах болсон байна.
Түүнчлэн 2020 он гэхэд нийт эрчим хүчнийхээ 20 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах асуудлыг ч судлаж буй юм. Харамсалтай нь усан цахилгаан станц байгуулах тал дээр эрдэмтэн судлаачид зөрчилдсөөр иржээ. Тухайлбал усан цахилгаан станц барих асуудлыг байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг зарим байгууллагууд байгаль орчинд хортой гэж үзэн эсэргүүцэж байгаа аж.
Харин зарим мэргэжилтнүүд усан цахилгаан станц барих нь байгаль экологид хоргүй гэж үзсээр өнөөг хүрчээ. Учир нь сүүлийн үед дэлхий нийтэд баригдаж байгаа усан цахилгаан станцууд байгальд хоргүй гэсэн тайлбарыг хийж байгаа юм. Усан цахилгаан станц барьж байгуулахын өмнө байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээг чухалчлах нь хамгийн зөв хэмээн НҮБ-ын эрүүл мэндийн байгууллага мэдэгдэж байна.
ДЭМБ, НҮБ Монгол Улсад усан цахилгаан станц тохиромжтой гэж үзжээ
ДЭМБ, НҮБ хамтран 2013 оны нэгдүгээр сарын 25-нд гаргасан дүгнэлтээр Монгол оронд хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол усан цахилгаан станц хэмээн мэдэгдсэн байна. Монголд одоогоор дөрвөн цахилгаан станц бий. Дээрх цахилгаан станцууд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол үүсэх нөхцлийн хамгийн их хувийг эзэлдэг хэмээн бичсэн байна. Тиймээс агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд усан цахилгаан станц хэрэгтэй гэж үзэж буй боловч түүнийг хангах усан хангамж хангалтгүй байгаа гэсэн асуудал тулгарч буйг мэдэгдсэн аж. Ингээд хэрэглэсэн усаа дахин ашиглах замаар усан хангамжийг бий болгон усан цахилгаан станц байгуулж болох тухайг ч онцолсон байна.
Монгол Улс салхины эрчим хүчний асар их нөөцтэй
Монгол Улс сэргээгдэх эрчим хүчний нөөц арвинтай орон. Судлаачдын олж тогтоосноор зөвхөн салхины нөөцөөрөө гэхэд БНХАУ-ын эрчим хүчний хэрэгцээг бүрэн хангах боломжтой гэнэ. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний гурван хувийг сэргээгдэх эрчим хүч эзэлж байна. үүнд өнгөрсөн хугацаанд барьж байгуулсан Тайшир, Дөргөн, Ерөөгийн усан цахилгаан станц мн салхин сэнс, нарны зай хураагуур түгээгдэнэ. Дэлхийн улс орнуудад тогтсон жишгээр бол нийт эрчим хүчний 15 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг аж. Энэ хувь хэмжээ ч жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа. Манай улсын хувьд эрчим хүчний бодлогын хэтийн төлөвлөгөөнд ирээдүйд нийт хэрэглээнийхээ 20-оос 25 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах зорилт тусгагджээ.
Гэхдээ байгаль хамгаалагчид усан цахилгаан станц олон төрлийн сөрөг нөлөө үзүүлдгийг онцолдог. Иймээс Монгол орны өмнөд хэсгээр салхин сэнсийг олноор байгуулж, дэлхий нийтийн чиг хандлага болох ногоон эдийн засгийг дэмжих бодлоготой уялдуулах нь ч зүй ёсны хэрэгтэй юм. Мөн Япон, АНУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орны дэмжлэгээр цөмийн цахилгаан станц барьж байгуулах асуудал яригдаж байгаа энэ үед ч сэргээгдэх эрчим хүч, тэр дундаа салхи болоод нарны зайн эрчим хүчний үүсгүүрийг нэмэгдүүлэх нь байгаль орчин болоод хүн төрөлхтөнд, цаашлаад ирээдүйдээ оруулж буй хөрөнгө оруулалт билээ.
Донор орнууд байгаль орчинд ээлтэй төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр олгож буй хөнгөлөлттэй зээлийнхээ хэмжээг илүү таатай болгох санал тавьж байгаа. Жишээ нь БНСУ 2012-2015 онд хамтран ажиллах 300 сая ам.долларын зээлийн хүүг 0,05 хувь болгон бууруулж, зээлийн хугацааг 40 жил болгох боломжтойг тусгасан байна. Монгол Улс салхины урсгалын асар их нөөцтэй гэдэг.
үүнийг ашиглах боломж бололцоо эдийн засгийн хурдацтай хөгжлийг дагаад нэмэгдэж байна. Улаанбаатар хотын зүүн хэсэгт дулааны эх үүсвэр байхгүй тул Улиастайн ойр хавьд барихаар зураг төсөл гаргасан байгаа ажээ.
Шилдэг 10 усан цахилгаан станц
Аливаа улс орны хөгжил дэвшлийг илтгэгч шууд бус үзүүлэлт бол тухайн улсын хэрэглэж байгаа цахилгаан эрчим хүч хэмээн ойлгож болох юм. Хүн төрөлхтөн цахилгаан дулааны эрчим хүч ашиглаж эхэлсэнээс хойшхи хугацаанд тухайн эрчим хүчийг гаргаж авах зориулалтаар янз бүрийн ажиллагаатай олон цахилгаан станцууд барьж байгуулсаар байна.
Манай улсын хамгийн том цахилгаан станц 540 мВт хүчин чадалтай байхад дэлхийн 1 цахилгаан станц 22500 мВт байх юм. Нүүрс болон усаар ажилладаг цахилгаан станцуудыг хооронд нь харьцуулах нь учир дутагдалтай боловч тухайн улс хэр хэмжээний цахилгаан эрчим хүч ашигладаг вэ. Тухайн улс орон хэр зэрэг хөгжил дэвшилтэй вэ.
Ингээд та бүхэн дэлхийд одоогийн байдлаар ажиллаж байгаа хүчин чадлаараа шилдэг 10-т багтаж байгаа усан цахилгаан станцуудыг танилцуулъя.
1. Three Gorges Dam Hydroelectri city power plant (Гурван хавцалын усан цахилгаан станц)
Цагаан хэрэм барьж байгуулсанаас хойших хугацаанд Хятад улсын бүтээж чадсан гайхамшигуудын нэг нь гэж хэлж болох Гурван хавцалын усан цахилгаан станцыг япончуудын колоничлолын үед бүтээн байгуулах санаачилга гарч байсан боловч япончууд дайнд ялагдсан мөн эдийн засгийн бэрхшээлээс шалтгаалан удаа дараалан хойшлогдож байжээ. Улмаар 1994 онд уг станцыг барьж байгуулах төсөл эхлэж 26 тэрбум ам.доллар зарцуулан 2008 онд ашиглалтад оруулсан юм. Гурван хавцалын усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал нь 18200 мВт бөгөөд хамгийн ихдээ 22500 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар ажиллах боломжтой.
2. Itaipu Dam Hydroelectricity power plant (Итайпу усан цахилгаан станц)
Итайпу усан цахилгаан станц нь Бразил болон Парагвай улсуудын хил дээр орших бөгөөд 14000 мвт-ийн хүчин чадалтайгаар 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 19,6 тэрбум ам.доллар зарцуулж байжээ.
3. Guri Dam Hydroelectri city power plant (Гүри усан цахилгаан станц)
Венесуэл улсад байрлах Гүригийн усан цахилгаан станцын нийт чадал 10235 мВт, 1978 онд ашиглалтанд орсон.
4. Kashiwazaki-Kariwa Nuclear Power Plant (Кашивазакийн атомын цахилгаан станц)
Япон улсын баруун эрэгт байрлах Кашивазакийн атомын цахилгаан станц нь 8212 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1985 онд ашиглалтанд орсон.
5. Tucuruн Dam Hydroelectricity power plant (Тукуригийн усан цахилгаан станц)
Бразил улсад орших Тукуригийн усан цахилгаан станц нь 8125 мВт-ийн хүчин чадалтай 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 5,5 тэрбум ам.доллар зарцуулсан.
6. Bruce Nuclear Generating Station (Брюсийн атомын цахилгаан станц)
Канадын Брюсийн атомын цахилгаан станц нь 7276 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1987 онд ашиглалтанд оруулсан. Төсөлд 14,4 тэрбум Канад доллар зарцуулсан нийт найман салбартай юм.
7. Grand Coulee Dam Hydroelectricity power plant (Их хавцалын усан цахилгаан станц)
Америкийн нэгдсэн улсад орших Их хавцалын усан цахилгаан станцыг барьж байгуулахын тулд 900 сая ам.доллар зарцуулж 1942 онд ашиглалтанд оруулсан байна. Нийт суурилагдсан хүчин чадал нь 6809 мвт-ийн хүчин чадалтай.
8. Longtan Dam Hydroelectricity power plant (Лонтаны усан цахилгаан станц)
Хятадын улсын өмнөд мужийн Сувдан голд байрлах энэхүү усан цахилгаан станц нь нийт 6426 мВт-ийн хүчин чадалтай. Төслийн ажил 1990 онд эхэлж 2009 онд дууссан бөгөөд 4,2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан байна.
9. Krasnoyarsk Dam Hydroelectricity power plant (Красноярскийн усан цахилгаан станц)
ОХУ-ын Красноярскийн усан цахилгаан станцыг 1956-аас 1972 оны хооронд барьж байгуулсан. Нийт 6000 мВт-ийн хүчин чадалтай. Енисей мөрөнд энэхүү усан цахилгаан станцыг байгуулсан бөгөөд 124 метрийн өндөр далан босгосон юм.
10. Zaporizhzhia Nuclear Power Plant (Запорожийн атомын цахилгаан станц)
Украйн улсын Запорожийн атомын цахилгаан станц нь 1981 оноос баригдаж 1985 ашиглалтанд орсон. Суурилагдсан хүчин чадал 6000 мВт. Тус бүрдээ 1000 мВт-ийн зургаан блокоос бүрдсэн уг цахилгаан станц жагсаалтын 10-р байранд орж байна.
ВВС Телевиз Монгол Улсыг 2015 он хүртэл хэд хэдэн нарны станц барихаар төлөвлөсөн тухай мэдээллээ
ВВС 2013 оны нэгдүгээр сарын 30 14 цаг 25 минутын мэдээлэл
Монголын говийн бүсэд томоохон хүчин чадал бүхий нарны станц барьж байгуулах судалгааны ажлыг Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төвийнхөн ХБНГУ-ын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (GIZ)-тай хамтран ажиллахаар болж байгаа юм. Тэд Улаанбаатар хот, томоохон суурин газруудад бий болоод байгаа утаа, агаарын бохирдлыг бууруулахад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах чиглэлээр мастер төлөвлөгөөг анх удаа боловсруулж гаргасан.
Түүнчлэн Монголын говьд өндөр хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах судалгааны ажилд хамтарч ажиллахаар Японы сэргээгдэх эрчим хүчний сантай санамж бичгийг байгуулаад байгаа. Ер нь нарны цахилгаан станц нь дулааны эрчим хүчний хэрэглээг хангах боломжтой байдгаараа бусад сэргээгдэх эрчим хүчний технологиудаас давуу байдаг. Чехийн “Bohemia group” компани Тайширт тав, Голландын “Ganymedes” компани Улаанбаатар хотын орчимд арав, БНСУ-ын “Hyosun group” компани Баянтээгийн орчимд 7.8 мвт-ын хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах, судалгаа, ТЭЗү- ийг боловсруулж ажиллаж байгаа гэсэн.
Мөн Японы “SoftBank” групп, Монголын “Newcom” групптэй хамтран Монголын говьд их чадлын нар, салхины станц байгуулах судалгааны ажилд ороод байгаа юм байна. Хэрвээ ингэвэл Монгол Улс 2015 он гэхэд энэ агаарын бохирдолоосоо 90 хувь сална гэж мэдээлсэн байна.
Усан цахилгаан станц Монголын экологид сөргөөр нөлөөлнө
2013.1.28 Нью Йорк таймс сонинд нийтлэгдэв.
Судлаач Жеймс Морран
Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж хатаж ширгэсэн нуур цєєрмийг газар нутгийн аль ч хэсгээс олж харахаар байна. Цөлжилт эрчимтэй явагдаж буй энэ үед усан цахилгаан станц барих нь сав газрын эко системд муугаар нөлөөлөх нэг үндэс болж байгааг судлаачид сануулж буй. Жил ирэх тусам гол мөрөн, нуур цөөрмийн урсгал татарч, хэмжээ нь багасч байгаа билээ.
Урьд нь хэдэн зуун метрийн алсаас чимээ нь сонсогддог байсан томоохон голууд өдгөө чимээ аниргүй болж байгааг нутгийн иргэд гомдолтойгоор хэлдэг. 2007 оны байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд 4000 гаруй гол горхины 50 орчим хувь нь бүрэн ширгэж устаж алга болсон судалгаа бий. Мөн нуур цөөрмийн гуравны нэг нь ширгэж, хуурай сайраас өөр юмгүй болжээ. Азийн төвд байдаг гол, горхи маш багатай Монгол Улсын эко систем ийм байдалтай байхад усан цахилгаан станц барьж, голын урсгалыг хааж байгаа нь тухайн сав газрын экологийг сүйрэлд хүргэх аюултай юм.
Мөн усан цахилгаан станц барьж байгуулснаар экологийн тэнцвэрт байдал алдагдсан гашуун сургамж гаднын улс орнуудад олон байдаг. Дээрээс нь жил ирэх тусам хур тунадас багасч, хэт халалт явагдаж байгаа энэ үед олон сая төгрөг зарцуулан байж усан цахилгаан станц босгох нь эдийн засаг болоод экологийн хувьд ямар ч үр ашиггүй. Өндөрлөгт оршдог Монгол Улсад усан цахилгаан станц гэхээсээ илүүтэй салхинаас эрчим хүч гаргах арай хувилбар юм хэмээн бичжээ.
Б.Дэлгэрцэцэг
Одоогоор дэлхийд 10 мянга гаруй усан цахилгаан станц байдаг аж. Түүнчлэн дэлхийд агаарын бохирдлоороо эхний аравт орж байсан манай оронд усан цахилгаан станц нэн шаардлагатай байгааг онцолсон байх юм.
Усан цахилгаан станц байгуулах нь байгаль орчинд хор хөнөөлтэй юу?
Хэдийгээр дэлхий нийтээр сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг чухалчилж байгаа ч үүний нэг болох усан цахилгаан станц байгуулахыг зарим эх сурвалжууд байгаль экологид хортой хэмээн үгүйсгэж байгаа аж. Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг эрхэмлэж 1999 оноос эхлэн хүнд даацын үйлдвэрүүдийг өөрчилж усан цахилгаан станцаар солиж эрчим хүчнийхээ хэрэглээг хангах болсон байна.
Түүнчлэн 2020 он гэхэд нийт эрчим хүчнийхээ 20 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах асуудлыг ч судлаж буй юм. Харамсалтай нь усан цахилгаан станц байгуулах тал дээр эрдэмтэн судлаачид зөрчилдсөөр иржээ. Тухайлбал усан цахилгаан станц барих асуудлыг байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг зарим байгууллагууд байгаль орчинд хортой гэж үзэн эсэргүүцэж байгаа аж.
Харин зарим мэргэжилтнүүд усан цахилгаан станц барих нь байгаль экологид хоргүй гэж үзсээр өнөөг хүрчээ. Учир нь сүүлийн үед дэлхий нийтэд баригдаж байгаа усан цахилгаан станцууд байгальд хоргүй гэсэн тайлбарыг хийж байгаа юм. Усан цахилгаан станц барьж байгуулахын өмнө байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээг чухалчлах нь хамгийн зөв хэмээн НҮБ-ын эрүүл мэндийн байгууллага мэдэгдэж байна.
ДЭМБ, НҮБ Монгол Улсад усан цахилгаан станц тохиромжтой гэж үзжээ
ДЭМБ, НҮБ хамтран 2013 оны нэгдүгээр сарын 25-нд гаргасан дүгнэлтээр Монгол оронд хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол усан цахилгаан станц хэмээн мэдэгдсэн байна. Монголд одоогоор дөрвөн цахилгаан станц бий. Дээрх цахилгаан станцууд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол үүсэх нөхцлийн хамгийн их хувийг эзэлдэг хэмээн бичсэн байна. Тиймээс агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд усан цахилгаан станц хэрэгтэй гэж үзэж буй боловч түүнийг хангах усан хангамж хангалтгүй байгаа гэсэн асуудал тулгарч буйг мэдэгдсэн аж. Ингээд хэрэглэсэн усаа дахин ашиглах замаар усан хангамжийг бий болгон усан цахилгаан станц байгуулж болох тухайг ч онцолсон байна.
Монгол Улс салхины эрчим хүчний асар их нөөцтэй
Монгол Улс сэргээгдэх эрчим хүчний нөөц арвинтай орон. Судлаачдын олж тогтоосноор зөвхөн салхины нөөцөөрөө гэхэд БНХАУ-ын эрчим хүчний хэрэгцээг бүрэн хангах боломжтой гэнэ. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний гурван хувийг сэргээгдэх эрчим хүч эзэлж байна. үүнд өнгөрсөн хугацаанд барьж байгуулсан Тайшир, Дөргөн, Ерөөгийн усан цахилгаан станц мн салхин сэнс, нарны зай хураагуур түгээгдэнэ. Дэлхийн улс орнуудад тогтсон жишгээр бол нийт эрчим хүчний 15 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг аж. Энэ хувь хэмжээ ч жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа. Манай улсын хувьд эрчим хүчний бодлогын хэтийн төлөвлөгөөнд ирээдүйд нийт хэрэглээнийхээ 20-оос 25 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах зорилт тусгагджээ.
Гэхдээ байгаль хамгаалагчид усан цахилгаан станц олон төрлийн сөрөг нөлөө үзүүлдгийг онцолдог. Иймээс Монгол орны өмнөд хэсгээр салхин сэнсийг олноор байгуулж, дэлхий нийтийн чиг хандлага болох ногоон эдийн засгийг дэмжих бодлоготой уялдуулах нь ч зүй ёсны хэрэгтэй юм. Мөн Япон, АНУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орны дэмжлэгээр цөмийн цахилгаан станц барьж байгуулах асуудал яригдаж байгаа энэ үед ч сэргээгдэх эрчим хүч, тэр дундаа салхи болоод нарны зайн эрчим хүчний үүсгүүрийг нэмэгдүүлэх нь байгаль орчин болоод хүн төрөлхтөнд, цаашлаад ирээдүйдээ оруулж буй хөрөнгө оруулалт билээ.
Донор орнууд байгаль орчинд ээлтэй төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр олгож буй хөнгөлөлттэй зээлийнхээ хэмжээг илүү таатай болгох санал тавьж байгаа. Жишээ нь БНСУ 2012-2015 онд хамтран ажиллах 300 сая ам.долларын зээлийн хүүг 0,05 хувь болгон бууруулж, зээлийн хугацааг 40 жил болгох боломжтойг тусгасан байна. Монгол Улс салхины урсгалын асар их нөөцтэй гэдэг.
үүнийг ашиглах боломж бололцоо эдийн засгийн хурдацтай хөгжлийг дагаад нэмэгдэж байна. Улаанбаатар хотын зүүн хэсэгт дулааны эх үүсвэр байхгүй тул Улиастайн ойр хавьд барихаар зураг төсөл гаргасан байгаа ажээ.
Шилдэг 10 усан цахилгаан станц
Аливаа улс орны хөгжил дэвшлийг илтгэгч шууд бус үзүүлэлт бол тухайн улсын хэрэглэж байгаа цахилгаан эрчим хүч хэмээн ойлгож болох юм. Хүн төрөлхтөн цахилгаан дулааны эрчим хүч ашиглаж эхэлсэнээс хойшхи хугацаанд тухайн эрчим хүчийг гаргаж авах зориулалтаар янз бүрийн ажиллагаатай олон цахилгаан станцууд барьж байгуулсаар байна.
Манай улсын хамгийн том цахилгаан станц 540 мВт хүчин чадалтай байхад дэлхийн 1 цахилгаан станц 22500 мВт байх юм. Нүүрс болон усаар ажилладаг цахилгаан станцуудыг хооронд нь харьцуулах нь учир дутагдалтай боловч тухайн улс хэр хэмжээний цахилгаан эрчим хүч ашигладаг вэ. Тухайн улс орон хэр зэрэг хөгжил дэвшилтэй вэ.
Ингээд та бүхэн дэлхийд одоогийн байдлаар ажиллаж байгаа хүчин чадлаараа шилдэг 10-т багтаж байгаа усан цахилгаан станцуудыг танилцуулъя.
1. Three Gorges Dam Hydroelectri city power plant (Гурван хавцалын усан цахилгаан станц)
Цагаан хэрэм барьж байгуулсанаас хойших хугацаанд Хятад улсын бүтээж чадсан гайхамшигуудын нэг нь гэж хэлж болох Гурван хавцалын усан цахилгаан станцыг япончуудын колоничлолын үед бүтээн байгуулах санаачилга гарч байсан боловч япончууд дайнд ялагдсан мөн эдийн засгийн бэрхшээлээс шалтгаалан удаа дараалан хойшлогдож байжээ. Улмаар 1994 онд уг станцыг барьж байгуулах төсөл эхлэж 26 тэрбум ам.доллар зарцуулан 2008 онд ашиглалтад оруулсан юм. Гурван хавцалын усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал нь 18200 мВт бөгөөд хамгийн ихдээ 22500 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар ажиллах боломжтой.
2. Itaipu Dam Hydroelectricity power plant (Итайпу усан цахилгаан станц)
Итайпу усан цахилгаан станц нь Бразил болон Парагвай улсуудын хил дээр орших бөгөөд 14000 мвт-ийн хүчин чадалтайгаар 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 19,6 тэрбум ам.доллар зарцуулж байжээ.
3. Guri Dam Hydroelectri city power plant (Гүри усан цахилгаан станц)
Венесуэл улсад байрлах Гүригийн усан цахилгаан станцын нийт чадал 10235 мВт, 1978 онд ашиглалтанд орсон.
4. Kashiwazaki-Kariwa Nuclear Power Plant (Кашивазакийн атомын цахилгаан станц)
Япон улсын баруун эрэгт байрлах Кашивазакийн атомын цахилгаан станц нь 8212 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1985 онд ашиглалтанд орсон.
5. Tucuruн Dam Hydroelectricity power plant (Тукуригийн усан цахилгаан станц)
Бразил улсад орших Тукуригийн усан цахилгаан станц нь 8125 мВт-ийн хүчин чадалтай 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 5,5 тэрбум ам.доллар зарцуулсан.
6. Bruce Nuclear Generating Station (Брюсийн атомын цахилгаан станц)
Канадын Брюсийн атомын цахилгаан станц нь 7276 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1987 онд ашиглалтанд оруулсан. Төсөлд 14,4 тэрбум Канад доллар зарцуулсан нийт найман салбартай юм.
7. Grand Coulee Dam Hydroelectricity power plant (Их хавцалын усан цахилгаан станц)
Америкийн нэгдсэн улсад орших Их хавцалын усан цахилгаан станцыг барьж байгуулахын тулд 900 сая ам.доллар зарцуулж 1942 онд ашиглалтанд оруулсан байна. Нийт суурилагдсан хүчин чадал нь 6809 мвт-ийн хүчин чадалтай.
8. Longtan Dam Hydroelectricity power plant (Лонтаны усан цахилгаан станц)
Хятадын улсын өмнөд мужийн Сувдан голд байрлах энэхүү усан цахилгаан станц нь нийт 6426 мВт-ийн хүчин чадалтай. Төслийн ажил 1990 онд эхэлж 2009 онд дууссан бөгөөд 4,2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан байна.
9. Krasnoyarsk Dam Hydroelectricity power plant (Красноярскийн усан цахилгаан станц)
ОХУ-ын Красноярскийн усан цахилгаан станцыг 1956-аас 1972 оны хооронд барьж байгуулсан. Нийт 6000 мВт-ийн хүчин чадалтай. Енисей мөрөнд энэхүү усан цахилгаан станцыг байгуулсан бөгөөд 124 метрийн өндөр далан босгосон юм.
10. Zaporizhzhia Nuclear Power Plant (Запорожийн атомын цахилгаан станц)
Украйн улсын Запорожийн атомын цахилгаан станц нь 1981 оноос баригдаж 1985 ашиглалтанд орсон. Суурилагдсан хүчин чадал 6000 мВт. Тус бүрдээ 1000 мВт-ийн зургаан блокоос бүрдсэн уг цахилгаан станц жагсаалтын 10-р байранд орж байна.
ВВС Телевиз Монгол Улсыг 2015 он хүртэл хэд хэдэн нарны станц барихаар төлөвлөсөн тухай мэдээллээ
ВВС 2013 оны нэгдүгээр сарын 30 14 цаг 25 минутын мэдээлэл
Монголын говийн бүсэд томоохон хүчин чадал бүхий нарны станц барьж байгуулах судалгааны ажлыг Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төвийнхөн ХБНГУ-ын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (GIZ)-тай хамтран ажиллахаар болж байгаа юм. Тэд Улаанбаатар хот, томоохон суурин газруудад бий болоод байгаа утаа, агаарын бохирдлыг бууруулахад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах чиглэлээр мастер төлөвлөгөөг анх удаа боловсруулж гаргасан.
Түүнчлэн Монголын говьд өндөр хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах судалгааны ажилд хамтарч ажиллахаар Японы сэргээгдэх эрчим хүчний сантай санамж бичгийг байгуулаад байгаа. Ер нь нарны цахилгаан станц нь дулааны эрчим хүчний хэрэглээг хангах боломжтой байдгаараа бусад сэргээгдэх эрчим хүчний технологиудаас давуу байдаг. Чехийн “Bohemia group” компани Тайширт тав, Голландын “Ganymedes” компани Улаанбаатар хотын орчимд арав, БНСУ-ын “Hyosun group” компани Баянтээгийн орчимд 7.8 мвт-ын хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах, судалгаа, ТЭЗү- ийг боловсруулж ажиллаж байгаа гэсэн.
Мөн Японы “SoftBank” групп, Монголын “Newcom” групптэй хамтран Монголын говьд их чадлын нар, салхины станц байгуулах судалгааны ажилд ороод байгаа юм байна. Хэрвээ ингэвэл Монгол Улс 2015 он гэхэд энэ агаарын бохирдолоосоо 90 хувь сална гэж мэдээлсэн байна.
Усан цахилгаан станц Монголын экологид сөргөөр нөлөөлнө
2013.1.28 Нью Йорк таймс сонинд нийтлэгдэв.
Судлаач Жеймс Морран
Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж хатаж ширгэсэн нуур цєєрмийг газар нутгийн аль ч хэсгээс олж харахаар байна. Цөлжилт эрчимтэй явагдаж буй энэ үед усан цахилгаан станц барих нь сав газрын эко системд муугаар нөлөөлөх нэг үндэс болж байгааг судлаачид сануулж буй. Жил ирэх тусам гол мөрөн, нуур цөөрмийн урсгал татарч, хэмжээ нь багасч байгаа билээ.
Урьд нь хэдэн зуун метрийн алсаас чимээ нь сонсогддог байсан томоохон голууд өдгөө чимээ аниргүй болж байгааг нутгийн иргэд гомдолтойгоор хэлдэг. 2007 оны байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд 4000 гаруй гол горхины 50 орчим хувь нь бүрэн ширгэж устаж алга болсон судалгаа бий. Мөн нуур цөөрмийн гуравны нэг нь ширгэж, хуурай сайраас өөр юмгүй болжээ. Азийн төвд байдаг гол, горхи маш багатай Монгол Улсын эко систем ийм байдалтай байхад усан цахилгаан станц барьж, голын урсгалыг хааж байгаа нь тухайн сав газрын экологийг сүйрэлд хүргэх аюултай юм.
Мөн усан цахилгаан станц барьж байгуулснаар экологийн тэнцвэрт байдал алдагдсан гашуун сургамж гаднын улс орнуудад олон байдаг. Дээрээс нь жил ирэх тусам хур тунадас багасч, хэт халалт явагдаж байгаа энэ үед олон сая төгрөг зарцуулан байж усан цахилгаан станц босгох нь эдийн засаг болоод экологийн хувьд ямар ч үр ашиггүй. Өндөрлөгт оршдог Монгол Улсад усан цахилгаан станц гэхээсээ илүүтэй салхинаас эрчим хүч гаргах арай хувилбар юм хэмээн бичжээ.
Б.Дэлгэрцэцэг
ДЭМБ болон НҮБ-ын хамтран байгаль эхийг хамгийн ихээр бохирдуулж буй хүчин зүйл юу болохыг нэрлэсэн байна. Судалгаагаар хамгийн ихээр байгаль дэлхийг мөхөлд хүргэх хүчин зүйлд усан цахилгаан станц оржээ.
Одоогоор дэлхийд 10 мянга гаруй усан цахилгаан станц байдаг аж. Түүнчлэн дэлхийд агаарын бохирдлоороо эхний аравт орж байсан манай оронд усан цахилгаан станц нэн шаардлагатай байгааг онцолсон байх юм.
Усан цахилгаан станц байгуулах нь байгаль орчинд хор хөнөөлтэй юу?
Хэдийгээр дэлхий нийтээр сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг чухалчилж байгаа ч үүний нэг болох усан цахилгаан станц байгуулахыг зарим эх сурвалжууд байгаль экологид хортой хэмээн үгүйсгэж байгаа аж. Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг эрхэмлэж 1999 оноос эхлэн хүнд даацын үйлдвэрүүдийг өөрчилж усан цахилгаан станцаар солиж эрчим хүчнийхээ хэрэглээг хангах болсон байна.
Түүнчлэн 2020 он гэхэд нийт эрчим хүчнийхээ 20 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах асуудлыг ч судлаж буй юм. Харамсалтай нь усан цахилгаан станц байгуулах тал дээр эрдэмтэн судлаачид зөрчилдсөөр иржээ. Тухайлбал усан цахилгаан станц барих асуудлыг байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг зарим байгууллагууд байгаль орчинд хортой гэж үзэн эсэргүүцэж байгаа аж.
Харин зарим мэргэжилтнүүд усан цахилгаан станц барих нь байгаль экологид хоргүй гэж үзсээр өнөөг хүрчээ. Учир нь сүүлийн үед дэлхий нийтэд баригдаж байгаа усан цахилгаан станцууд байгальд хоргүй гэсэн тайлбарыг хийж байгаа юм. Усан цахилгаан станц барьж байгуулахын өмнө байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээг чухалчлах нь хамгийн зөв хэмээн НҮБ-ын эрүүл мэндийн байгууллага мэдэгдэж байна.
ДЭМБ, НҮБ Монгол Улсад усан цахилгаан станц тохиромжтой гэж үзжээ
ДЭМБ, НҮБ хамтран 2013 оны нэгдүгээр сарын 25-нд гаргасан дүгнэлтээр Монгол оронд хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол усан цахилгаан станц хэмээн мэдэгдсэн байна. Монголд одоогоор дөрвөн цахилгаан станц бий. Дээрх цахилгаан станцууд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол үүсэх нөхцлийн хамгийн их хувийг эзэлдэг хэмээн бичсэн байна. Тиймээс агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд усан цахилгаан станц хэрэгтэй гэж үзэж буй боловч түүнийг хангах усан хангамж хангалтгүй байгаа гэсэн асуудал тулгарч буйг мэдэгдсэн аж. Ингээд хэрэглэсэн усаа дахин ашиглах замаар усан хангамжийг бий болгон усан цахилгаан станц байгуулж болох тухайг ч онцолсон байна.
Монгол Улс салхины эрчим хүчний асар их нөөцтэй
Монгол Улс сэргээгдэх эрчим хүчний нөөц арвинтай орон. Судлаачдын олж тогтоосноор зөвхөн салхины нөөцөөрөө гэхэд БНХАУ-ын эрчим хүчний хэрэгцээг бүрэн хангах боломжтой гэнэ. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний гурван хувийг сэргээгдэх эрчим хүч эзэлж байна. үүнд өнгөрсөн хугацаанд барьж байгуулсан Тайшир, Дөргөн, Ерөөгийн усан цахилгаан станц мн салхин сэнс, нарны зай хураагуур түгээгдэнэ. Дэлхийн улс орнуудад тогтсон жишгээр бол нийт эрчим хүчний 15 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг аж. Энэ хувь хэмжээ ч жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа. Манай улсын хувьд эрчим хүчний бодлогын хэтийн төлөвлөгөөнд ирээдүйд нийт хэрэглээнийхээ 20-оос 25 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах зорилт тусгагджээ.
Гэхдээ байгаль хамгаалагчид усан цахилгаан станц олон төрлийн сөрөг нөлөө үзүүлдгийг онцолдог. Иймээс Монгол орны өмнөд хэсгээр салхин сэнсийг олноор байгуулж, дэлхий нийтийн чиг хандлага болох ногоон эдийн засгийг дэмжих бодлоготой уялдуулах нь ч зүй ёсны хэрэгтэй юм. Мөн Япон, АНУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орны дэмжлэгээр цөмийн цахилгаан станц барьж байгуулах асуудал яригдаж байгаа энэ үед ч сэргээгдэх эрчим хүч, тэр дундаа салхи болоод нарны зайн эрчим хүчний үүсгүүрийг нэмэгдүүлэх нь байгаль орчин болоод хүн төрөлхтөнд, цаашлаад ирээдүйдээ оруулж буй хөрөнгө оруулалт билээ.
Донор орнууд байгаль орчинд ээлтэй төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр олгож буй хөнгөлөлттэй зээлийнхээ хэмжээг илүү таатай болгох санал тавьж байгаа. Жишээ нь БНСУ 2012-2015 онд хамтран ажиллах 300 сая ам.долларын зээлийн хүүг 0,05 хувь болгон бууруулж, зээлийн хугацааг 40 жил болгох боломжтойг тусгасан байна. Монгол Улс салхины урсгалын асар их нөөцтэй гэдэг.
үүнийг ашиглах боломж бололцоо эдийн засгийн хурдацтай хөгжлийг дагаад нэмэгдэж байна. Улаанбаатар хотын зүүн хэсэгт дулааны эх үүсвэр байхгүй тул Улиастайн ойр хавьд барихаар зураг төсөл гаргасан байгаа ажээ.
Шилдэг 10 усан цахилгаан станц
Аливаа улс орны хөгжил дэвшлийг илтгэгч шууд бус үзүүлэлт бол тухайн улсын хэрэглэж байгаа цахилгаан эрчим хүч хэмээн ойлгож болох юм. Хүн төрөлхтөн цахилгаан дулааны эрчим хүч ашиглаж эхэлсэнээс хойшхи хугацаанд тухайн эрчим хүчийг гаргаж авах зориулалтаар янз бүрийн ажиллагаатай олон цахилгаан станцууд барьж байгуулсаар байна.
Манай улсын хамгийн том цахилгаан станц 540 мВт хүчин чадалтай байхад дэлхийн 1 цахилгаан станц 22500 мВт байх юм. Нүүрс болон усаар ажилладаг цахилгаан станцуудыг хооронд нь харьцуулах нь учир дутагдалтай боловч тухайн улс хэр хэмжээний цахилгаан эрчим хүч ашигладаг вэ. Тухайн улс орон хэр зэрэг хөгжил дэвшилтэй вэ.
Ингээд та бүхэн дэлхийд одоогийн байдлаар ажиллаж байгаа хүчин чадлаараа шилдэг 10-т багтаж байгаа усан цахилгаан станцуудыг танилцуулъя.
1. Three Gorges Dam Hydroelectri city power plant (Гурван хавцалын усан цахилгаан станц)
Цагаан хэрэм барьж байгуулсанаас хойших хугацаанд Хятад улсын бүтээж чадсан гайхамшигуудын нэг нь гэж хэлж болох Гурван хавцалын усан цахилгаан станцыг япончуудын колоничлолын үед бүтээн байгуулах санаачилга гарч байсан боловч япончууд дайнд ялагдсан мөн эдийн засгийн бэрхшээлээс шалтгаалан удаа дараалан хойшлогдож байжээ. Улмаар 1994 онд уг станцыг барьж байгуулах төсөл эхлэж 26 тэрбум ам.доллар зарцуулан 2008 онд ашиглалтад оруулсан юм. Гурван хавцалын усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал нь 18200 мВт бөгөөд хамгийн ихдээ 22500 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар ажиллах боломжтой.
2. Itaipu Dam Hydroelectricity power plant (Итайпу усан цахилгаан станц)
Итайпу усан цахилгаан станц нь Бразил болон Парагвай улсуудын хил дээр орших бөгөөд 14000 мвт-ийн хүчин чадалтайгаар 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 19,6 тэрбум ам.доллар зарцуулж байжээ.
3. Guri Dam Hydroelectri city power plant (Гүри усан цахилгаан станц)
Венесуэл улсад байрлах Гүригийн усан цахилгаан станцын нийт чадал 10235 мВт, 1978 онд ашиглалтанд орсон.
4. Kashiwazaki-Kariwa Nuclear Power Plant (Кашивазакийн атомын цахилгаан станц)
Япон улсын баруун эрэгт байрлах Кашивазакийн атомын цахилгаан станц нь 8212 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1985 онд ашиглалтанд орсон.
5. Tucuruн Dam Hydroelectricity power plant (Тукуригийн усан цахилгаан станц)
Бразил улсад орших Тукуригийн усан цахилгаан станц нь 8125 мВт-ийн хүчин чадалтай 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 5,5 тэрбум ам.доллар зарцуулсан.
6. Bruce Nuclear Generating Station (Брюсийн атомын цахилгаан станц)
Канадын Брюсийн атомын цахилгаан станц нь 7276 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1987 онд ашиглалтанд оруулсан. Төсөлд 14,4 тэрбум Канад доллар зарцуулсан нийт найман салбартай юм.
7. Grand Coulee Dam Hydroelectricity power plant (Их хавцалын усан цахилгаан станц)
Америкийн нэгдсэн улсад орших Их хавцалын усан цахилгаан станцыг барьж байгуулахын тулд 900 сая ам.доллар зарцуулж 1942 онд ашиглалтанд оруулсан байна. Нийт суурилагдсан хүчин чадал нь 6809 мвт-ийн хүчин чадалтай.
8. Longtan Dam Hydroelectricity power plant (Лонтаны усан цахилгаан станц)
Хятадын улсын өмнөд мужийн Сувдан голд байрлах энэхүү усан цахилгаан станц нь нийт 6426 мВт-ийн хүчин чадалтай. Төслийн ажил 1990 онд эхэлж 2009 онд дууссан бөгөөд 4,2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан байна.
9. Krasnoyarsk Dam Hydroelectricity power plant (Красноярскийн усан цахилгаан станц)
ОХУ-ын Красноярскийн усан цахилгаан станцыг 1956-аас 1972 оны хооронд барьж байгуулсан. Нийт 6000 мВт-ийн хүчин чадалтай. Енисей мөрөнд энэхүү усан цахилгаан станцыг байгуулсан бөгөөд 124 метрийн өндөр далан босгосон юм.
10. Zaporizhzhia Nuclear Power Plant (Запорожийн атомын цахилгаан станц)
Украйн улсын Запорожийн атомын цахилгаан станц нь 1981 оноос баригдаж 1985 ашиглалтанд орсон. Суурилагдсан хүчин чадал 6000 мВт. Тус бүрдээ 1000 мВт-ийн зургаан блокоос бүрдсэн уг цахилгаан станц жагсаалтын 10-р байранд орж байна.
ВВС Телевиз Монгол Улсыг 2015 он хүртэл хэд хэдэн нарны станц барихаар төлөвлөсөн тухай мэдээллээ
ВВС 2013 оны нэгдүгээр сарын 30 14 цаг 25 минутын мэдээлэл
Монголын говийн бүсэд томоохон хүчин чадал бүхий нарны станц барьж байгуулах судалгааны ажлыг Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төвийнхөн ХБНГУ-ын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (GIZ)-тай хамтран ажиллахаар болж байгаа юм. Тэд Улаанбаатар хот, томоохон суурин газруудад бий болоод байгаа утаа, агаарын бохирдлыг бууруулахад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах чиглэлээр мастер төлөвлөгөөг анх удаа боловсруулж гаргасан.
Түүнчлэн Монголын говьд өндөр хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах судалгааны ажилд хамтарч ажиллахаар Японы сэргээгдэх эрчим хүчний сантай санамж бичгийг байгуулаад байгаа. Ер нь нарны цахилгаан станц нь дулааны эрчим хүчний хэрэглээг хангах боломжтой байдгаараа бусад сэргээгдэх эрчим хүчний технологиудаас давуу байдаг. Чехийн “Bohemia group” компани Тайширт тав, Голландын “Ganymedes” компани Улаанбаатар хотын орчимд арав, БНСУ-ын “Hyosun group” компани Баянтээгийн орчимд 7.8 мвт-ын хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах, судалгаа, ТЭЗү- ийг боловсруулж ажиллаж байгаа гэсэн.
Мөн Японы “SoftBank” групп, Монголын “Newcom” групптэй хамтран Монголын говьд их чадлын нар, салхины станц байгуулах судалгааны ажилд ороод байгаа юм байна. Хэрвээ ингэвэл Монгол Улс 2015 он гэхэд энэ агаарын бохирдолоосоо 90 хувь сална гэж мэдээлсэн байна.
Усан цахилгаан станц Монголын экологид сөргөөр нөлөөлнө
2013.1.28 Нью Йорк таймс сонинд нийтлэгдэв.
Судлаач Жеймс Морран
Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж хатаж ширгэсэн нуур цєєрмийг газар нутгийн аль ч хэсгээс олж харахаар байна. Цөлжилт эрчимтэй явагдаж буй энэ үед усан цахилгаан станц барих нь сав газрын эко системд муугаар нөлөөлөх нэг үндэс болж байгааг судлаачид сануулж буй. Жил ирэх тусам гол мөрөн, нуур цөөрмийн урсгал татарч, хэмжээ нь багасч байгаа билээ.
Урьд нь хэдэн зуун метрийн алсаас чимээ нь сонсогддог байсан томоохон голууд өдгөө чимээ аниргүй болж байгааг нутгийн иргэд гомдолтойгоор хэлдэг. 2007 оны байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд 4000 гаруй гол горхины 50 орчим хувь нь бүрэн ширгэж устаж алга болсон судалгаа бий. Мөн нуур цөөрмийн гуравны нэг нь ширгэж, хуурай сайраас өөр юмгүй болжээ. Азийн төвд байдаг гол, горхи маш багатай Монгол Улсын эко систем ийм байдалтай байхад усан цахилгаан станц барьж, голын урсгалыг хааж байгаа нь тухайн сав газрын экологийг сүйрэлд хүргэх аюултай юм.
Мөн усан цахилгаан станц барьж байгуулснаар экологийн тэнцвэрт байдал алдагдсан гашуун сургамж гаднын улс орнуудад олон байдаг. Дээрээс нь жил ирэх тусам хур тунадас багасч, хэт халалт явагдаж байгаа энэ үед олон сая төгрөг зарцуулан байж усан цахилгаан станц босгох нь эдийн засаг болоод экологийн хувьд ямар ч үр ашиггүй. Өндөрлөгт оршдог Монгол Улсад усан цахилгаан станц гэхээсээ илүүтэй салхинаас эрчим хүч гаргах арай хувилбар юм хэмээн бичжээ.
Б.Дэлгэрцэцэг
Одоогоор дэлхийд 10 мянга гаруй усан цахилгаан станц байдаг аж. Түүнчлэн дэлхийд агаарын бохирдлоороо эхний аравт орж байсан манай оронд усан цахилгаан станц нэн шаардлагатай байгааг онцолсон байх юм.
Усан цахилгаан станц байгуулах нь байгаль орчинд хор хөнөөлтэй юу?
Хэдийгээр дэлхий нийтээр сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг чухалчилж байгаа ч үүний нэг болох усан цахилгаан станц байгуулахыг зарим эх сурвалжууд байгаль экологид хортой хэмээн үгүйсгэж байгаа аж. Дэлхий нийтээрээ сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх асуудлыг эрхэмлэж 1999 оноос эхлэн хүнд даацын үйлдвэрүүдийг өөрчилж усан цахилгаан станцаар солиж эрчим хүчнийхээ хэрэглээг хангах болсон байна.
Түүнчлэн 2020 он гэхэд нийт эрчим хүчнийхээ 20 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах асуудлыг ч судлаж буй юм. Харамсалтай нь усан цахилгаан станц байгуулах тал дээр эрдэмтэн судлаачид зөрчилдсөөр иржээ. Тухайлбал усан цахилгаан станц барих асуудлыг байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг зарим байгууллагууд байгаль орчинд хортой гэж үзэн эсэргүүцэж байгаа аж.
Харин зарим мэргэжилтнүүд усан цахилгаан станц барих нь байгаль экологид хоргүй гэж үзсээр өнөөг хүрчээ. Учир нь сүүлийн үед дэлхий нийтэд баригдаж байгаа усан цахилгаан станцууд байгальд хоргүй гэсэн тайлбарыг хийж байгаа юм. Усан цахилгаан станц барьж байгуулахын өмнө байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээг чухалчлах нь хамгийн зөв хэмээн НҮБ-ын эрүүл мэндийн байгууллага мэдэгдэж байна.
ДЭМБ, НҮБ Монгол Улсад усан цахилгаан станц тохиромжтой гэж үзжээ
ДЭМБ, НҮБ хамтран 2013 оны нэгдүгээр сарын 25-нд гаргасан дүгнэлтээр Монгол оронд хамгийн их хэрэгтэй зүйл бол усан цахилгаан станц хэмээн мэдэгдсэн байна. Монголд одоогоор дөрвөн цахилгаан станц бий. Дээрх цахилгаан станцууд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол үүсэх нөхцлийн хамгийн их хувийг эзэлдэг хэмээн бичсэн байна. Тиймээс агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд усан цахилгаан станц хэрэгтэй гэж үзэж буй боловч түүнийг хангах усан хангамж хангалтгүй байгаа гэсэн асуудал тулгарч буйг мэдэгдсэн аж. Ингээд хэрэглэсэн усаа дахин ашиглах замаар усан хангамжийг бий болгон усан цахилгаан станц байгуулж болох тухайг ч онцолсон байна.
Монгол Улс салхины эрчим хүчний асар их нөөцтэй
Монгол Улс сэргээгдэх эрчим хүчний нөөц арвинтай орон. Судлаачдын олж тогтоосноор зөвхөн салхины нөөцөөрөө гэхэд БНХАУ-ын эрчим хүчний хэрэгцээг бүрэн хангах боломжтой гэнэ. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсын нийт эрчим хүчний хэрэглээний гурван хувийг сэргээгдэх эрчим хүч эзэлж байна. үүнд өнгөрсөн хугацаанд барьж байгуулсан Тайшир, Дөргөн, Ерөөгийн усан цахилгаан станц мн салхин сэнс, нарны зай хураагуур түгээгдэнэ. Дэлхийн улс орнуудад тогтсон жишгээр бол нийт эрчим хүчний 15 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангадаг аж. Энэ хувь хэмжээ ч жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байгаа. Манай улсын хувьд эрчим хүчний бодлогын хэтийн төлөвлөгөөнд ирээдүйд нийт хэрэглээнийхээ 20-оос 25 хувийг сэргээгдэх эрчим хүчээр хангах зорилт тусгагджээ.
Гэхдээ байгаль хамгаалагчид усан цахилгаан станц олон төрлийн сөрөг нөлөө үзүүлдгийг онцолдог. Иймээс Монгол орны өмнөд хэсгээр салхин сэнсийг олноор байгуулж, дэлхий нийтийн чиг хандлага болох ногоон эдийн засгийг дэмжих бодлоготой уялдуулах нь ч зүй ёсны хэрэгтэй юм. Мөн Япон, АНУ зэрэг өндөр хөгжилтэй орны дэмжлэгээр цөмийн цахилгаан станц барьж байгуулах асуудал яригдаж байгаа энэ үед ч сэргээгдэх эрчим хүч, тэр дундаа салхи болоод нарны зайн эрчим хүчний үүсгүүрийг нэмэгдүүлэх нь байгаль орчин болоод хүн төрөлхтөнд, цаашлаад ирээдүйдээ оруулж буй хөрөнгө оруулалт билээ.
Донор орнууд байгаль орчинд ээлтэй төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр олгож буй хөнгөлөлттэй зээлийнхээ хэмжээг илүү таатай болгох санал тавьж байгаа. Жишээ нь БНСУ 2012-2015 онд хамтран ажиллах 300 сая ам.долларын зээлийн хүүг 0,05 хувь болгон бууруулж, зээлийн хугацааг 40 жил болгох боломжтойг тусгасан байна. Монгол Улс салхины урсгалын асар их нөөцтэй гэдэг.
үүнийг ашиглах боломж бололцоо эдийн засгийн хурдацтай хөгжлийг дагаад нэмэгдэж байна. Улаанбаатар хотын зүүн хэсэгт дулааны эх үүсвэр байхгүй тул Улиастайн ойр хавьд барихаар зураг төсөл гаргасан байгаа ажээ.
Шилдэг 10 усан цахилгаан станц
Аливаа улс орны хөгжил дэвшлийг илтгэгч шууд бус үзүүлэлт бол тухайн улсын хэрэглэж байгаа цахилгаан эрчим хүч хэмээн ойлгож болох юм. Хүн төрөлхтөн цахилгаан дулааны эрчим хүч ашиглаж эхэлсэнээс хойшхи хугацаанд тухайн эрчим хүчийг гаргаж авах зориулалтаар янз бүрийн ажиллагаатай олон цахилгаан станцууд барьж байгуулсаар байна.
Манай улсын хамгийн том цахилгаан станц 540 мВт хүчин чадалтай байхад дэлхийн 1 цахилгаан станц 22500 мВт байх юм. Нүүрс болон усаар ажилладаг цахилгаан станцуудыг хооронд нь харьцуулах нь учир дутагдалтай боловч тухайн улс хэр хэмжээний цахилгаан эрчим хүч ашигладаг вэ. Тухайн улс орон хэр зэрэг хөгжил дэвшилтэй вэ.
Ингээд та бүхэн дэлхийд одоогийн байдлаар ажиллаж байгаа хүчин чадлаараа шилдэг 10-т багтаж байгаа усан цахилгаан станцуудыг танилцуулъя.
1. Three Gorges Dam Hydroelectri city power plant (Гурван хавцалын усан цахилгаан станц)
Цагаан хэрэм барьж байгуулсанаас хойших хугацаанд Хятад улсын бүтээж чадсан гайхамшигуудын нэг нь гэж хэлж болох Гурван хавцалын усан цахилгаан станцыг япончуудын колоничлолын үед бүтээн байгуулах санаачилга гарч байсан боловч япончууд дайнд ялагдсан мөн эдийн засгийн бэрхшээлээс шалтгаалан удаа дараалан хойшлогдож байжээ. Улмаар 1994 онд уг станцыг барьж байгуулах төсөл эхлэж 26 тэрбум ам.доллар зарцуулан 2008 онд ашиглалтад оруулсан юм. Гурван хавцалын усан цахилгаан станцын суурилагдсан хүчин чадал нь 18200 мВт бөгөөд хамгийн ихдээ 22500 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар ажиллах боломжтой.
2. Itaipu Dam Hydroelectricity power plant (Итайпу усан цахилгаан станц)
Итайпу усан цахилгаан станц нь Бразил болон Парагвай улсуудын хил дээр орших бөгөөд 14000 мвт-ийн хүчин чадалтайгаар 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 19,6 тэрбум ам.доллар зарцуулж байжээ.
3. Guri Dam Hydroelectri city power plant (Гүри усан цахилгаан станц)
Венесуэл улсад байрлах Гүригийн усан цахилгаан станцын нийт чадал 10235 мВт, 1978 онд ашиглалтанд орсон.
4. Kashiwazaki-Kariwa Nuclear Power Plant (Кашивазакийн атомын цахилгаан станц)
Япон улсын баруун эрэгт байрлах Кашивазакийн атомын цахилгаан станц нь 8212 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1985 онд ашиглалтанд орсон.
5. Tucuruн Dam Hydroelectricity power plant (Тукуригийн усан цахилгаан станц)
Бразил улсад орших Тукуригийн усан цахилгаан станц нь 8125 мВт-ийн хүчин чадалтай 1984 онд ашиглалтанд орсон. Төсөлд 5,5 тэрбум ам.доллар зарцуулсан.
6. Bruce Nuclear Generating Station (Брюсийн атомын цахилгаан станц)
Канадын Брюсийн атомын цахилгаан станц нь 7276 мВт-ийн хүчин чадалтайгаар 1987 онд ашиглалтанд оруулсан. Төсөлд 14,4 тэрбум Канад доллар зарцуулсан нийт найман салбартай юм.
7. Grand Coulee Dam Hydroelectricity power plant (Их хавцалын усан цахилгаан станц)
Америкийн нэгдсэн улсад орших Их хавцалын усан цахилгаан станцыг барьж байгуулахын тулд 900 сая ам.доллар зарцуулж 1942 онд ашиглалтанд оруулсан байна. Нийт суурилагдсан хүчин чадал нь 6809 мвт-ийн хүчин чадалтай.
8. Longtan Dam Hydroelectricity power plant (Лонтаны усан цахилгаан станц)
Хятадын улсын өмнөд мужийн Сувдан голд байрлах энэхүү усан цахилгаан станц нь нийт 6426 мВт-ийн хүчин чадалтай. Төслийн ажил 1990 онд эхэлж 2009 онд дууссан бөгөөд 4,2 тэрбум ам.доллар зарцуулсан байна.
9. Krasnoyarsk Dam Hydroelectricity power plant (Красноярскийн усан цахилгаан станц)
ОХУ-ын Красноярскийн усан цахилгаан станцыг 1956-аас 1972 оны хооронд барьж байгуулсан. Нийт 6000 мВт-ийн хүчин чадалтай. Енисей мөрөнд энэхүү усан цахилгаан станцыг байгуулсан бөгөөд 124 метрийн өндөр далан босгосон юм.
10. Zaporizhzhia Nuclear Power Plant (Запорожийн атомын цахилгаан станц)
Украйн улсын Запорожийн атомын цахилгаан станц нь 1981 оноос баригдаж 1985 ашиглалтанд орсон. Суурилагдсан хүчин чадал 6000 мВт. Тус бүрдээ 1000 мВт-ийн зургаан блокоос бүрдсэн уг цахилгаан станц жагсаалтын 10-р байранд орж байна.
ВВС Телевиз Монгол Улсыг 2015 он хүртэл хэд хэдэн нарны станц барихаар төлөвлөсөн тухай мэдээллээ
ВВС 2013 оны нэгдүгээр сарын 30 14 цаг 25 минутын мэдээлэл
Монголын говийн бүсэд томоохон хүчин чадал бүхий нарны станц барьж байгуулах судалгааны ажлыг Сэргээгдэх эрчим хүчний үндэсний төвийнхөн ХБНГУ-ын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (GIZ)-тай хамтран ажиллахаар болж байгаа юм. Тэд Улаанбаатар хот, томоохон суурин газруудад бий болоод байгаа утаа, агаарын бохирдлыг бууруулахад сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах чиглэлээр мастер төлөвлөгөөг анх удаа боловсруулж гаргасан.
Түүнчлэн Монголын говьд өндөр хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах судалгааны ажилд хамтарч ажиллахаар Японы сэргээгдэх эрчим хүчний сантай санамж бичгийг байгуулаад байгаа. Ер нь нарны цахилгаан станц нь дулааны эрчим хүчний хэрэглээг хангах боломжтой байдгаараа бусад сэргээгдэх эрчим хүчний технологиудаас давуу байдаг. Чехийн “Bohemia group” компани Тайширт тав, Голландын “Ganymedes” компани Улаанбаатар хотын орчимд арав, БНСУ-ын “Hyosun group” компани Баянтээгийн орчимд 7.8 мвт-ын хүчин чадалтай нарны цахилгаан станц байгуулах, судалгаа, ТЭЗү- ийг боловсруулж ажиллаж байгаа гэсэн.
Мөн Японы “SoftBank” групп, Монголын “Newcom” групптэй хамтран Монголын говьд их чадлын нар, салхины станц байгуулах судалгааны ажилд ороод байгаа юм байна. Хэрвээ ингэвэл Монгол Улс 2015 он гэхэд энэ агаарын бохирдолоосоо 90 хувь сална гэж мэдээлсэн байна.
Усан цахилгаан станц Монголын экологид сөргөөр нөлөөлнө
2013.1.28 Нью Йорк таймс сонинд нийтлэгдэв.
Судлаач Жеймс Морран
Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас болж хатаж ширгэсэн нуур цєєрмийг газар нутгийн аль ч хэсгээс олж харахаар байна. Цөлжилт эрчимтэй явагдаж буй энэ үед усан цахилгаан станц барих нь сав газрын эко системд муугаар нөлөөлөх нэг үндэс болж байгааг судлаачид сануулж буй. Жил ирэх тусам гол мөрөн, нуур цөөрмийн урсгал татарч, хэмжээ нь багасч байгаа билээ.
Урьд нь хэдэн зуун метрийн алсаас чимээ нь сонсогддог байсан томоохон голууд өдгөө чимээ аниргүй болж байгааг нутгийн иргэд гомдолтойгоор хэлдэг. 2007 оны байдлаар Монгол Улсын хэмжээнд 4000 гаруй гол горхины 50 орчим хувь нь бүрэн ширгэж устаж алга болсон судалгаа бий. Мөн нуур цөөрмийн гуравны нэг нь ширгэж, хуурай сайраас өөр юмгүй болжээ. Азийн төвд байдаг гол, горхи маш багатай Монгол Улсын эко систем ийм байдалтай байхад усан цахилгаан станц барьж, голын урсгалыг хааж байгаа нь тухайн сав газрын экологийг сүйрэлд хүргэх аюултай юм.
Мөн усан цахилгаан станц барьж байгуулснаар экологийн тэнцвэрт байдал алдагдсан гашуун сургамж гаднын улс орнуудад олон байдаг. Дээрээс нь жил ирэх тусам хур тунадас багасч, хэт халалт явагдаж байгаа энэ үед олон сая төгрөг зарцуулан байж усан цахилгаан станц босгох нь эдийн засаг болоод экологийн хувьд ямар ч үр ашиггүй. Өндөрлөгт оршдог Монгол Улсад усан цахилгаан станц гэхээсээ илүүтэй салхинаас эрчим хүч гаргах арай хувилбар юм хэмээн бичжээ.
Б.Дэлгэрцэцэг