Энэ асуултад 189 улс орныг эгнээндээ нэгтгэсэн Олон улсын валютын сан (ОУВС)-ийн дэд тэргүүн Г.Гита, Ерөнхий эдийн засагч Г.Пиерре-Оливир нар улс орнуудын хувьд ерөнхийлсөн байдлаар хариулт өгсөн нийтлэлийг Та бүхэнтэй хуваалцаж байна.

Монгол Улстай холбоотой мэдээллийг нэмэлтээр хамааралтай хэсэгт нь [] хаалтад нэмж оруулсан болно.

Онцлох ишлэл: Инфляц зорилтот түвшнээс хол давсан хэвээр байгаа энэ цаг үед мөнгөний хатуу бодлого нь зохистой бодлого юм. Мөнгөний хатуу бодлогыг хэрэгжүүлэхгүй байх нь төв банканд итгэх итгэлд сөргөөр нөлөөлж, инфляцын хүлээлтийг зангуунаас (хяналтаас) гаргаж, дараа нь мөнгөний бодлогыг улам хүчтэй чангаруулах шаардлагыг бий болгож, зардал илүү өндөр байхад хүргэнэ.

Америк долларын ханш 2000 оноос хойших хамгийн дээд түвшиндээ хүрч, энэ оны эхнээс хойш Японы иений эсрэг 22 хувиар, еврогийн эсрэг 13 хувиар, хурдацтай хөгжиж буй зах зээлтэй орнуудын валютуудын 6 хувиар чангараад байна.

Хэдхэн сарын дотор ам.долларын ханш ийнхүү огцом чангарсан нь бараг бүх улс орны макро эдийн засагт асар хүчтэй нөлөө үзүүлж байна. Учир нь ам.доллар нь олон улсын худалдаа, санхүүгийн салбарт давамгайлсан хэвээр байна.

Ам.долларын ханш ийнхүү огцом чангарсан нь бараг бүх улс орны макро эдийн засагт асар хүчтэй нөлөө үзүүлж байна.

[Монгол Улсын хувьд экспортын орлого, импортын төлбөр, гадаад гүйлгээний тус бүр 70-75 хувь ам.доллараар хийж байгаа бол, засгийн газрын өрийн 80 гаруй хувь нь ам.доллараар илэрхийлэгддэг.

Хэрэглээний үнийн индекс тооцдог сагсанд импортын барааны жин 45.5 хувь, банкны салбарын хадгаламжийн 30 хувь нь ам.доллараар байршиж байна.]

2000 оноос хойш дэлхийн барааны экспортод АНУ-ын эзлэх хувь 12 хувиас 8 хувь болж буурсан бол дэлхийн экспортод ам.долларын эзлэх хувь 40 орчим хувийг эзэлж байна.

Инфляцыг бууруулахын төлөө тэмцэж буй олон улс үндэсний валют нь ам.долларын эсрэг суларснаар тэмцлийг улам хүндрүүлж байна. Дунджаар валютын ханш ам.долларын эсрэг 10 хувиар сулрах (ам.долларын ханш 10 хувиар чангарна) нь бусад орнуудад 1 хувийн инфляцыг бий болгож байна.

Ийм дарамт хурдацтай хөгжиж буй зах зээлүүдэд илүү тод ажиглагдаж байгаа бөгөөд энэ нь импортын хамааралтай, доллараар төлбөр хийдэг импортын эзлэх хувь нь хөгжингүй орнуудтай харьцуулахад өндөр байдгаас голлон шалтгаалж байна.

[Монгол Улсын хувьд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн сулралтын инфляцад шилжих нөлөө 15-20 хувьтай (10 хувийн сулралт нь 1.5-2 хувийн инфляц бий болгоно) гэсэн тооцоо гардаг.]

Монголын хувьд төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшийн сулралтын инфляцад шилжих нөлөө 15-20 хувьтай (10 хувийн сулралт нь 1.5-2 хувийн инфляц бий болгоно.

Түүнчлэн ам.долларын ханшийн чангаралт нь дэлхийн нийтээр тайлан балансуудаар дамжин нөлөөлж байна. Хил дамнасан зээл, олон улсын үнэт цаасны бараг 50 хувь нь ам.доллараар илэрхийлэгддэг.

Хурдацтай хөгжиж буй орнуудын засгийн газрууд өөрсдийн мөнгөн тэмдэгтээр өр үүсгэх тал дээр анхаарч, ахиц дэвшил гаргаж байгаа ч хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд ам.доллараар илэрхийлсэн өрийн түвшин өндөр хэвээр байна.

Дэлхий нийтээр хүүний түвшин өсөхийн хэрээр олон оронд дотоод санхүүгийн нөхцөл эрс чангарч байна. Ам.долларын ханшийн чангаралт нь эдгээр дарамтыг улам нэмж байна.

Ялангуяа, зарим хурдацтай хөгжиж буй зах зээлүүд, бага орлоготой орнуудын хувьд өрийн дарамтад орох эрсдэл аль хэдийн өндөр түвшинд хүрээд байна. Ийм нөхцөлд улс орнууд мөнгөн тэмдэгтээ идэвхтэй дэмжих ёстой юу? Хэд хэдэн улс валютын интервенц хийж байна. Хөгжиж буй болон хөгжиж буй эдийн засагтай орнуудын гадаад валютын нийт нөөц энэ оны эхний 7 сарын байдлаар 6 гаруй хувиар (дунджаар) буурчээ. [Монгол Улсын хувьд тус хугацаанд гадаад валютын нийт нөөц 34 хувиар буурсан.]

Үндэсний валютын ханшийн сулрах дарамттай үед бодлогын зохистой хариу арга хэмжээ нь ханшийн өөрчлөлтийг тодорхойлж буй хүчин зүйлс, зах зээлийн гажуудлын шинж тэмдгүүдэд анхаарлаа хандуулахыг шаарддаг.

Ялангуяа, гадаад валютын интервенц нь макро эдийн засгийн бодлогын шаардлагатай тохиргоо (төсөв, мөнгөний бодлогыг чангаруулах)-г орлох ёсгүй. Зөвхөн валютын ханшийн сулралт нь санхүүгийн тогтвортой байдлын эрсдэлийг нэмж, мөн/эсвэл үнийн тогтвортой байдлыг хангах төв банкны чадамжид ноцтой хүндрэл гарсан тохиолдолд л түр хугацаанд интервенц хийж болно.

Одоогоор эдийн засгийн суурь хүчин зүйлс нь ам.долларын ханшийн чангаралтад нөлөөлж байна: АНУ-ын хүүний хурдацтай өсөлт, эрчим хүчний хямралаас үүдэлтэй бий болсон АНУ-ын худалдааны нөхцөлийн сайжралт буюу экспортын үнэ, импортын үнийн харьцаа өсөж байна.

Инфляцын түүхэн өндөр өсөлттэй тэмцэж, Холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүг хурдацтай чангаруулах мөчлөгийг эхлүүлсэн. Европын төв банк өргөн суурьтай инфляцтай тулгарсан хэдий ч эрчим хүчний хямрал нь эдийн засгийн уналтад хүргэнэ гэсэн болгоомжлолын улмаас бодлогын хүүгээ харьцангуй алгуур өсгөх хандлагатай байна. Үүний зэрэгцээ Япон, Хятадад инфляцын түвшин доогуур байгаа нь тэдний төв банкуудад глобал чангаралтын трендийг дагахгүй байх боломжийг олгож байна.

ОХУ-ын Украин дахь түрэмгийллээс шалтгаалсан АНУ-ын худалдааны нөхцөлийн хүчтэй эерэг нь ам.долларын ханшийг чангаруулах хоёр дахь гол хүчин зүйл.

ОХУ-ын Украин дахь түрэмгийллээс шалтгаалсан АНУ-ын худалдааны нөхцөлийн хүчтэй эерэг нь ам.долларын ханшийг чангаруулах хоёр дахь гол хүчин зүйл болж байна. Евро бүс нь эрчим хүчний импортоос, тэр дундаа Оросын байгалийн хийнээс ихээхэн хамааралтай. Байгалийн хийн үнийн өсөлт Евро бүсийн худалдааны нөхцөлийг нэгдсэн мөнгөн тэмдэгттэй болсноос хойших түүхэн дэх хамгийн доод түвшинд хүргэсэн.

Хятадаас гадна хурдацтай хөгжиж буй зах зээлүүд болон хөгжиж буй эдийн засгуудын хувьд, олонх нь глобал мөнгөний чангаралтын мөчлөгт түрүүлж нэгдсэн (мэдээж зарим талаараа үндэсний валют нь ам.долларын эсрэг сулрахад санаа зовж байсан) бөгөөд түүхий эд экспортлогч орнуудын хувьд худалдааны нөхцөлийн эерэг шоктой нүүр тулсан.

Иймээс, хурдацтай хөгжиж буй дундаж эдийн засгийн хувьд валютын ханшийн дарамт нь өндөр хөгжилтэй орнуудынхаас бага байсан. Тухайлбал, Бразил, Мексик зэрэг улсуудын үндэсний валют нь ам.долларын эсрэг чангарсан.

Нэгэнт ханшийн өөрчлөлтөд суурь хүчин зүйлс чухал үүрэг гүйцэтгэдэг тул валютын ханшид тохируулга хийх боломж олгохын зэрэгцээ инфляцыг зорилтот түвшинд хүргэн бууруулахад мөнгөний бодлогыг ашиглах нь зохистой хариу арга хэмжээ юм.

Импортын барааны үнэ өндөр байгаа нь импортыг бууруулж, улмаар гадаад өрийн хуримтлалыг багасгахад тус дөхөмтэй тул шаардлагатай тохируулгыг хийхэд тусална. Төсвийн бодлогыг инфляцын зорилтод харшлахгүйгээр хамгийн эмзэг (зорилтот) бүлгийнхнийг дэмжихэд чиглүүлэх ёстой.

Түүнчлэн сөрөг эрсдэлүүдийг бууруулахын тулд нэмэлт алхмууд шаардлагатай. Хамгийн гол нь, хөрөнгө оруулагчид найдвартай хөрөнгө рүү шилжих болсноор хөгжиж буй орнуудаас их хэмжээний хөрөнгийн гадагшлах урсгал бий болж, энэ нь санхүүгийн зах зээлд илүү их үймээн бий болгож болзошгүй.

Энэ эмзэг орчинд дархлааг сайжруулах нь чухал. Хурдацтай хөгжиж буй орнуудын төв банкууд нь өмнөх хямралаас сургамж авч, сүүлийн жилүүдэд ам.долларын нөөцөө хуримтлуулж байгаа ч эдгээр буфер нь хязгаартай тул зохистой ашиглах ёстой.

Улс орнууд ирээдүйд улам нэмэгдэж болзошгүй валютын гадагшлах урсгал, хүндрэлээс сэргийлэхийн тулд гадаад валютын нөөцөө хамгаалах ёстой. Хэрэв боломжтой бол өндөр хөгжилтэй орнуудын төв банкуудтай байгуулдаг своп хэлцлээ сэргээх хэрэгтэй.

Эмзэг байдлыг бууруулахад чиглэсэн эдийн засгийн оновчтой бодлоготой орнуудын хувьд ирээдүйн хөрвөх чадварын хэрэгцээгээ хангахын тулд ОУВС-гийн урьдчилан сэргийлэх санхүүжилтийн шугамуудыг идэвхтэй ашиглах ёстой.

Гадаад валютын их хэмжээний өртэй орнууд эргэн төлөх хуваарийг жигд болгох зорилготой өрийн удирдлагын үйл ажиллагаанаас гадна хөрөнгийн урсгалын удирдлага эсвэл макро зохистой бодлогыг ашиглан валютын актив, пассивын зөрүүг бууруулах ёстой.

Санхүүгийн нөхцөл чангарахаас гадна зарим оронд валютын эрсдэлээс хамгаалах урамшуулал (currency hedging premia), үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн санхүүжилтийн урамшуулал (financing premia) нэмэх зэрэг зах зээлийн гажуудлын шинж тэмдэг ажиглагдаж байна.

Сул хөгжилтэй валютын зах зээл дэх ноцтой гажуудал нь эдгээр урамшууллыг эрс нэмэгдүүлж, улмаар макро эдийн засгийн болон санхүүгийн тогтворгүй байдалд хүргэж болзошгүй юм.

Энэ тохиолдолд гадаад валютын интервенцийг түр хугацаанд хийх нь зүйтэй. Энэ нь ханшийн хүчтэй сулралтаас үүдэн компанийн дефолт зэрэг санхүүгийн тогтвортой байдлын эрсдэл нэмэгдэхээр байгаа тохиолдолд санхүүгийн сөрөг үр дагавар үлэмж нэмэгдэхээс урьдчилан сэргийлэхэд тусална.

Эцэст нь, валютын ханшийн хүчтэй сулралт нь инфляцын хүлээлтийг зангуунаас алдуурахад хүргэж болзошгүй тохиолдолд түр зуурын интервенц мөнгөний бодлогыг дэмжих боломжтой бөгөөд дан ганц мөнгөний бодлогоор үнийн тогтвортой байдлыг сэргээж чадахгүй.
 

Ам.долларын ханшийн чангаралт, глобал санхүүгийн нөхцөлийн чангаралтаас үүдэн глобал эдийн засгийн өсөлт саарч байгаа хэдий ч, АНУ-ын хувьд инфляц зорилтот түвшнээс хол давсан хэвээр байгаа тул мөнгөний хатуу бодлого нь зохистой бодлого хэвээр байна.

Энэхүү бодлогыг хэрэгжүүлэхгүй байх нь төв банкинд итгэх итгэлд сөргөөр нөлөөлж, инфляцын хүлээлтийг зангуунаас (хяналтаас) гаргаж, дараа нь мөнгөний бодлогыг улам хүчтэй чангаруулах шаардлагатай болгож, улмаар дэлхийн бусад орнуудад илүү хүчтэй сөрөг “халих нөлөө” үзүүлнэ.

Холбооны нөөцийн банк нь тэдний бодлогын үр дагаварт бусад орнуудад бий болох “халих нөлөө” хүчтэй байхын хэрээр эргээд АНУ-ын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлж болзошгүйг санаж байх ёстой.

Нэмж дурдахад, дэлхийн аюулгүй хөрөнгийн глобал нийлүүлэгчийн хувьд АНУ нь цар тахлын эхэн үед сунгаж байсантай адилаар нөхцөл шаардлагыг хангаж буй улс орнуудтай валют солилцох своп хэлцлийн шугамыг дахин идэвхжүүлж, валютын зах зээл стресстэй байгаа үед аюулгүй байдлын чухал баталгааг бий болгож чадна.

Эдгээр нь Холбооны нөөцийн банкны байнгын хэрэгсэл болох “Гадаад болон олон улсын мөнгөний эрх баригчдад зориулсан репо хэрэгсэл”-ээр олгох ам.долларын санхүүжилттай нийцтэйгээр хослох болно.

ОУВС-ийн зүгээc Нэгдсэн бодлогын тогтолцоонд түшиглэн энэ хүнд цагт макро эдийн засгийн зохистой бодлогыг боловсруулж, хэрэгжүүлэх чиглэлээр гишүүн орнуудтайгаа нягт хамтран ажиллах болно. ОУВС нь нөхцөл шаардлага хангаж буй орнуудад урьдчилан сэргийлэх санхүүжилтийн хэрэгслүүдээ санал болгохоос гадна төлбөрийн тэнцлийн хүндрэлтэй нүүр тулж буй гишүүн орнууддаа зээлийн эх үүсвэр олгоход бэлэн байна.

Энэ нийтлэлтэй < https://www.imf.org/.../how-countries-should-respond-to...> линкээр орж танилцах боломжтой.