Танайх сард хэдий хэрийн эрчим хүч хэрэглэдэг вэ? гэж орон сууцанд амьдардаг хэд хэдэн хүнээс асуулаа. Шууд хэлж мэддэггүй юм байна. Тэгвэл цахилгааны төлбөр нь сард хэд гардгийг тодруулахад, хэлж байна аа. Цахилгаанд сард 25-30 мянгыг төлдөг бол танайх сард дунджаар 200 КВт эрчим хүч хэрэглэдэг гэсэн үг. Өнгөрсөн бямба гарагт /2024.10.05/ Төв аймгийн Баян, Баянжаргалан сумын нутагт Бөөрөлжүүт цахилгаан станцын нээлт болж, тус төслийн нэгдүгээр блок болох 150 МВт-ын хүчин чадал бүхий зуухны галлагааг хийж, Монгол Улсад эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр нэмэгдлээ.



Монгол Улс сүүлийн 34 жилд эрчим хүчийг 900 орчим МВт-аар нэмэгдүүлсэн боловч том чадлын станцыг 1984 онд ТЭЦ-4 ДЦС-ыг ашиглалтад оруулснаас хойш 40-өөд жилийн дараа анх удаа нээж, эрчим хүчний салбарт том хөрөнгө оруулалт хийж байгааг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ нээлтийн үгэндээ онцолж, баяр хүргэв.

150 МВт гэдэг нь юу гэсэн үг вэ?
Нэг айлыг сард дунджаар 200 КВт цаг эрчим хүч хэрэглэдэг гэж үзвэл 470 мянга орчим айл өрхийг эрчим хүчээр хангах хэмжээний эх үүсвэр гэж Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц хариуцсан захирал Б.Амармэнд тайлбарлав.

Монгол Улсын эрчим хүчний хэрэглээ жилд 80-100 МВт-аар нэмэгдэж байгаа ба өнгөрсөн өвлийн оргил ачааллын үе буюу 11, 12, 1, 2-р сард 17.00-22.00 цагийн хооронд хэрэглээ 12 хувиар өссөн. Мөн өнгөрсөн жил төвийн бүсийн оргил ачаалал 1636 МВт хүрч чадлын хувьд оргил цэгтээ хүрчээ. Хэрэглээ ингэж өснө гэж тооцвол Төвийн бүсийн эрчим хүчний сүлжээнд 180-200 МВт-ын чадал дутагдана. Бөөрөлжүүтийн 150 МВт-ын цахилгаан станц ашиглалтад орсноор чадлын дутагдлын 75 хувийг нөхөх тооцоо гарчээ.

Нийслэлээс 130 км зайтай Төв аймгийн Баян, Баянжаргалан сумын зааг дахь Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц 600 МВт-ын хүчин чадалтай бөгөөд төслийн эхний блок болох 150 МВт-ын хүчин чадал бүхий цахилгаан станцыг гэрээнд заасан хугацаандаа хүлээлгэн өгч буй нь энэ.



Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц нь тус бүр 150 МВт-ын хүчин чадал бүхий дөрвөн блоктой. Хоёр дахь блокийг 2025 оны аравдугаар сард, 3, 4-р блокийг 2027, 2028 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөжээ.

Төслийг “Бодь” группийн охин компани “Цэцэнс майнинг энд Энержи” ХХК хэрэгжүүлж, ерөнхий гүйцэтгэгчээр БНХАУ-ын Sinosteel Equipment & Engineering компани ажиллаж байна. Үйлдвэрлэсэн эрчим хүчээ Багануур болон Сэргэлэнгийн дэд станц руу 220КВт-ын агаарын хос шугамд холбогдон төвийн бүсийн эрчим хүчний сүлжээнд нийлүүлнэ. Энэ аравдугаар сарын сүүлч, арваннэгдүгээр сарын дундуур туршилтын ажлууд дуусаж, өвлийн оргил ачааллаас өмнө ашиглалтад орох юм. Багануур-Бөөрөлжүүтийг холбосон цахилгаан дамжуулах 71.3 км агаарын шугам 100 хувь ашиглалтад ороод буй аж. 

Шинэ цахилгааны станцын нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ тэргүүтэй Засгийн газрын гишүүд, нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатар болон хөрөнгө оруулагч, бүтээн байгуулагчид, Бөөрөлжүүтийн нүүрсний уурхай, цахилгаан станцын ажилтнууд оролцлоо.

Энэ цахилгаан станц нь нам температурын шаталттай тул  хорт утааны хаягдал Монгол Улсын стандартаас 3 дахин бага. Салхин хөргүүр буюу агаарын хөргөлттэй тул усны хэрэглээ маш бага ба ижил төрлийн уурхайнуудаас усны хэрэглээ 6-8 дахин бага, утааны хэм дэх тоосны гарц дөрөв дахин бага, эрчим хүчний хэмнэлттэй орчин үеийн дэвшилтэт технологи бүхий станц. Цахилгаан станц нүүрсний уурхайн ордын аманд байрлалтай ба уурхайгаас станц хүрэх 1.6 км зайд туузан дамжуургаар нүүрсээ татах эдийн засгийн үр өгөөж бүхий Монгол Улсын анхны том чадлын станц болж байна.

Л.ОЮУН-ЭРДЭНЭ: ИРЭХ ГУРВАН ЖИЛД ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРАА СЭРГЭЭЖ ЧАДНА ГЭДГЭЭ АМЛАЖ БАЙНА



Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, Эрчим хүчний салбарын үнийн индексийг хийж чадаагүйгээс энэ салбарын хөрөнгө оруулалт ашиггүй төслүүд болж хувирсан. Засгийн газар ирэх гурван жилд эрчим хүчний салбарын боомийг тайлахад гол анхаарлаа хандуулна. Эдийн засгаа тэлэхийн тулд эрчим хүчний эх үүсвэрээ нэмэхээс өөр аргагүй. Энэ салбарт эрх зүйн хувьд болон зарим хатуу шийдвэрүүд гаргах болно. Бидэнд хоёр сонголт байна.

Ирээдүйгээ харсан сонголт хийхээс өөр арга байхгүй. Эрчим хүч үйлдвэрлэх өртөг худалдаж байгаагаасаа хоёр дахин үнэтэй тул энэ салбарт хөрөнгө оруулагчид орж ирэхгүй байна.  Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станц уурхайнхаа хажууд учир өртөг нь хямд байна. Ирэх гурван жилд эрчим хүчний салбараа сэргээж чадна гэдгийг Ерөнхий сайдын хувьд ард иргэддээ амлаж байна хэмээгээд эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт хийхийг уриаллаа.  



Улсын төсөв батлахад гишүүд тойрог, нутаг нуга гэж жил бүр 500 орчим шинэ төсөл эхлүүлдэг,  600 орчим шилжих төсөл санхүүжүүлдэг байсан. Эхлүүлсэн ажил олон ч дуусгасан нь бага удаан хугацаанд сунжирдаг. Бид төсвийн реформ хийж 2025 онд Засгийн газраас 38-хан төсөлд гурван жилийн хугацаанд бүтэн санхүүжилт хийхээр төлөвлөсөн. Тиймээс 2025 оны төсвийн төсөлд 38-хан төсөл эхлүүлэхээр тусгасан. Үүний тал нь зам, тал нь эрчим хүчний салбарын төслүүд. Засгийн газар асуудлаа дэс дараатай эрэмбэлж, хөрөнгө оруулалт хийгээд явна. Эрчим хүчний төсөл ашигтай, эрх зүйн орчин тогтвортой байх, цаашлаад экспортлохын тулд ажиллах болно гэв.

Д.БАЯСГАЛАН: ЭРЧИМ ХҮЧЭЭ 28 ЖИЛИЙН ТУРШ ТАСРАЛТГҮЙ НЭГ ҮНЭЭР УЛСАД НИЙЛҮҮЛЭХ ГЭРЭЭ БАЙГУУЛСАН

“Бодь интернэшнл” группийн ТУЗ-ийн дарга Д.Баясгалан, Монгол Улс маань эдийн засгийн хөгжил сул, санхүүгийн нөөц бололцоо дутуу, уул уурхайн зах зээлээс хэт хамааралтай, хөгжиж байгаа орон гэж бид үздэг. Иймд бидэнд өөрийн эх үүсвэрээр гаргах хамгийн хямд эрчим хүч ус, агаар мэт чухал. Бид энэ төслийг эхлүүлэхдээ Монгол Улсад хамгийн хямд эрчим хүч үйлдвэрлэх зорилго тавьж эрэл хайгуул хийсэн.



Цахилгаан станц барина гэдэг төсөөлөхөд амархан олон арван жилд олон станц ажиллуулж ирсэн мэт бодогдож байсан боловч үнэндээ газар зүйн байршил, дэд бүтцийн хөгжил, нүүрсний чанар, усны хүрэлцээ, байгаль орчны шаардлага, орон нутгийн иргэдийн оролцоо, идэвх, инженер техникийн ажилчдын ур чадвар гэх мэт маш олон хүчин зүйлээс хамаардаг юм. Мөн хөрөнгө оруулагчдын хувьд ямар ч хүндрэл бэрхшээлийг даван туулах сэтгэл зүйн бэлтгэл, төсөл үнэн зөв гэдэгт итгэх итгэл, тууштай байдал маш чухал байлаа. Хэзээ нэгэн цагт хөрөнгө оруулалтаа нөхнө гэсэн багахаан итгэлээр асар их санхүүгийн нөөц бололцоог шавхаж, тэрбум тэрбумаар хөрөнгө оруулна гэсэн үг. Энэ төслийг нэгэнт хөдөлгөсөн бол эргэж буцах бололцоо байхгүй.

Цахилгаан станцын зөвхөн эхний 150 МВт-ын блокт технологийн 60 ширхэг байгууламж баригдсан. Яндан гэхэд нэг барилга байгууламжид тооцогдоно. Эдгээрээс нэг нь л ажиллахгүй бол цахилгаан үйлдвэрлэх боломжгүй. Инженерингийн хувьд түвэгшил ихтэй, барилгын ажлын дийлэнх нь цаг агаарын хүндрэлтэй хүйтэн нөхцөлд явагддаг асар их хөрөнгө оруулалт, тэвчээр шаардсан ажил, эх оронч шийдвэр юм.

Бид нүүрсний орд илрүүлж, нөөц баталж, уурхайгаа эхлүүлэхэд 6 жил, цахилгаан станц барих зөвшөөрөл, Хөрөнгө оруулалтын болох Цахилгаан худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулахад 4-6 жил шаардсан. Санхүүжилт босгоход 4 жил шаардсан. Илчлэг багатай эрчим хүчний нүүрсийг яаж капиталжуулах вэ гэж олон оронд очиж туршлага судаллаа. Нүүрснээс хий, асфальт, полестрин, бензин, кокс, бордоо гэх мэт олон төрлийн бүтээгдэхүүн гаргаж авдгийг мэдэж авлаа. Гэхдээ нүүрснээс цахилгаан үйлдвэрлэх нь хамгийн найдвартай, хямд, тогтвортой эрчим хүчний эх үүсвэр болох нь маргашгүй юм. Ингээд Монгол оронд тохирсон цахилгаан станц барих боломжтой компанийг олон орноос хайж, эцэст нь БНХАУ-ын Sinosteel компанитай гэрээ байгуулсан юм.



Эрчим хүчээ 28 жилийн турш Төвийн бүсийн эрчим хүчний системд ОХУ болон БНХАУ-аас худалдаж авдаг үнээс 20-30 хувиар хямд үнээр, тасралтгүй 28 жил нэг үнээр нийлүүлэх гэрээ байгуулсан. Бид эрчим хүчтэй байж эхний ээлжинд эмнэлэг, сургууль, харилцаа холбоо, цахилгаанаар хангаж, улмаар бусад салбараа сэргээх үндэс суурийг тавина. 40 жилийн дараа Монгол Улсад хамгийн том турбин зуухны нээлт болж байгаад маш их баяртай байна.

Энэ бол манай бүтээн байгуулалтын эхлэл юм. Усны нөөц, нүүрсний орд, цахилгааны найдвартай эх үүсвэр бол Монгол Улсын аж үйлдвэрийн амин тэжээл юм. Удахгүй Бөөрөлжүүтийн талд олон төрлийн үйлдвэр байгуулагдаж, цоо шинэ хот байгуулагдах болно. Энэ бол манай компанийн зүгээс эх орныхоо хөгжилд чадлынхаа хэрээр оруулж буй хувь нэмэр юм гэлээ.  

Х.НЯМБААТАР: УЛААНБААТАР ХОТ ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ГУРВАН ТӨСӨЛД ХӨРӨНГӨ ОРУУЛСНЫ НЭГ НЬ БӨӨРӨЛЖҮҮТ



Нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатар, Хотын даргаар ирээд Хот тосгоны эрхзүйн байдлын тухай хуулийн төслийг баталснаар Улаанбаатар хот бие даан гадаад, дотоод бонд гаргах эрхзүйн орчин бүрдсэн. Анхны дотоод бонд 20 минутад зарагдсан нь хөрөнгө оруулагчид нийслэлийн багт итгэл үзүүлж буйн илрэл болсон. Бид босгосон бондоороо анхны хөрөнгө оруулалт болгож Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцад 300 тэрбумын зээл олгож, 2024 оны 10-р сард эхний 150 МВт-ын блок, ирэх жил дараагийн 150 МВт-ын блокийг ашиглалтад оруулах гэрээг “Цэцэнс майнинг энд Энержи” компанитай гэрээ хийсэн. Засгийн газрын Шинэ сэргэлтийн бодлогын эрчим хүчний сэргэлт ийн нэг алхам урагшилж байна.

Өнгөрсөн жил УБ хот 200 МВт-ын дутагдалтай өвөлжсөн. Тиймээс Улаанбаатар хот эрчим хүчний гурван төсөлд хөрөнгө оруулсны нэг нь Бөөрөлжүүт. Хоёр дахь нь энэ  намар эхэлсэн Багануурын 50 МВт-ын батарей хуримтлуурын станц ирэх 11-р сард ашиглалтад орно. 



Гурав дахь Багахангайд хувийн хэвшлийн барьж буй 24 МВт-ын эрчим хүчний төсөл. Энэ төсөлд дамжуулах шугамыг нь барих хөрөнгө оруулалт хийсэн. Дамжуулах шугам баригдаж дуусаж байна, 12-р сард ашиглалтад орно.

Ирэх жилүүдэд мөн төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр эрчим хүчний хэд хэдэн томоохон төслүүдэд хөрөнгө оруулах хэлэлцээр үргэлжилж байна. Хот хурдны зам барих, орон сууцжуулах, метро барихад хамгийн шаардлагатай зүйл нь эрчим хүч. Дараа нь дулаан хангамж, ариутгах татуурга, ус хангамж гэсэн дарааллаар явна. Нийслэл энэ жил эрчим хүчний том дутагдалгүй өвөлжих зорилт тавин ажиллаж байна.

Б.ЧОЙЖИЛСҮРЭН: ТӨВИЙН БҮСЭД ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ДУТАГДАЛ ХАМГИЙН ИХ БАЙНА 

Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн, Монгол Улсад 1КВт цаг цахилгаан эрчим хүч дунджаар 285 орчим төгрөгийн өртөгтэй ч ахуйн хэрэглээнд 140 төгрөгөөр нийлүүлдэг. Эрчим хүчний салбар ийм хэмжээний алдагдалтай байна. Улсын хэмжээнд хоорондоо холбогдоогүй эрчим хүчний дөрвөн систем үйл ажиллагаа явуулдаг.



Увс, Ховд, Баян-Өлгий аймгийн бүх сумдууд, Говь-Алтайн арын найман сум ороод Баруун бүсийн эрчим хүчний системийг бүрдүүлдэг. Баруун бүсэд хэрэглээний дийлэнхийг ОХУ-аас импортолж хангадаг. 90МВт-ын хүчин чадалтай Эрдэнэбүрэнгийн УЦС ашиглалтад оруулахаар БНХАУ-ын холбогдох байгууллагуудтай хэлэлцээр хийж, төсөл хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангагдсан. Энэ жил ажил эхэлнэ. Баруун бүсэд өнгөрсөн жил хамгийн оргил үедээ 54.4 МВт-ын чадал авсан гэхээр ойрын жилүүдэд бүсийн хэрэглээгээ бүрэн хангах хэмжээний станц болно.

Зүүн бүсэд Дорнод, Хэнтий, Сүхбаатар аймгийг дамнасан эрчим хүчний системийг наадмын өмнө 50 МВт-аар өргөтгөсөн. Тэгэхээр төвийн бүсээс зүүн рүү урсаж байсан эрчим хүч энэ жилдээ хэмнэгдэж, төвийн бүсээс 30 МВт-ын чадал суларч гарч ирнэ. Үүн дээр Бөөрөлжүүтийн 150 МВт-ын эх үүсвэр нэмэгдэнэ.

Өмнөд бүсийн станц төвийн бүстэй холбогдсон. Даланзадгадын дэд станцыг УБ-Сонгино дэд станцтай 330 КВт цагийн цахилгаан дамжуулах агаарын шугамаар холбосон учир төвийн бүсийн нэгдсэн системд орчихож байна. Тэгэхээр төвийн бүсэд эрчим хүчний дутагдал хамгийн их байна.

Бид өнөөдөр /2024.10.05/ Баянгийн ДЦС-ын нээлтэд оролцож, бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлнэ. Багануурт 50 МВт-ын чадал бүхий батарей хуримтлуурын станц ашиглалтад орно энэ мэтээр эрчим хүчний эх үүсвэрүүдийг үе шаттай, эрчимтэй нэмэгдүүлнэ гэлээ.