Дэлхийн Банкнаас Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Эдийн засаг, хөгжлийн яамтай хамтран хоёр жилийн хугацаанд хөдөлмөрийн зах зээлийн дүн шинжилгээг явуулж, өнөөдөр судалгааны үр дүнгээ тайлагналаа.

Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт 2000-2019 онд дунджаар 5.4 хувьтай байж, ажлын байр, бодит цалинг өсгөхөд нөлөөлжээ. “Хөдөлмөрийн зах зээл нь өсөн нэмэгдэж буй ажиллах хүчнийг хангалттай тооны, чанартай ажлын байраар хангах, ажилгүйдлийг бууруулах эрч хүчтэй биш байгаа нь Монголд тулгарч буй гол бэрхшээл” хэмээн Дэлхийн Банкны Монгол дахь Суурин төлөөлөгч Андрей Михнев хэлэв.

2021 оны байдлаар хөдөлмөрийн насны (15-аас дээш насны) хүн амын 60 хүрэхгүй хувь нь хөдөлмөрийн зах зээлд оролцож, ердөө тал нь ажил эрхэлж байна.

Дэлхийн Банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газрын ахлах мэргэжилтэн Н.Монголмаа “Энэ судалгаагаар хөдөлмөрийн зах зээлийн сүүлийн арав гаруй, эдийн засгийн хорь орчим жилийн чиг хандлагыг судаллаа.

Эдийн засаг сүүлийн хорин жилд харьцангуй тогтвортой өсөлттэй байсан. Манай улсын ажиллах хүчин залуу, боловсролын түвшин нэмэгдсэн байна.

Өнгөрсөн хугацаанд ажлын байрны тоо ихэссэн.Үүнд цалин багатай ажлын байр дийлэнх хувийг эзэлж байсан ба байршлын хувьд нийслэлд хувийн хэвшлийн ажлын байрны жин далайцтай өссөн үзүүлэлттэй байна.

Ажиллах хүчний оролцоо буурсан гэж манай судалгаанд дурдсан. Тодруулбал эмэгтэйчүүд, залуус, нийслэлийн оршин суугчдын оролцоо багассан нь хөдөлмөрийн зах зээлийн хүртээмж муу байгаатай холбоотой.

Цаашдаа сайн чанарын ажлын байрыг нэмэх шаардлагатай. Үүний тулд хувийн хэвшлүүдээ дэмжих хэрэгтэй. Нөгөө талаар ажиллах хүчний ур чадварыг сайжруулах, боловсролын чанарт анхаарах нь чухал байна. Их, дээд сургууль, мэргэжил, сургалт, үйлдвэрлэлийн төвүүдийн сургалтын хөтөлбөр, элсэлтийг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй уялдуулах зэрэг зөвлөмжийг боловсрууллаа.

Ажил олгогчдын зүгээс мэргэжлийн шаардлагад нийцсэн ажиллах хүчин дутагдалтай, ур чадварын зөрүүтэй байдал түгээмэл гэдэг. Энэ жилийн төгсөгчдийн талаас илүү нь мэргэжлээрээ ажиллахгүй байгаа гэсэн судалгаа бий” гэлээ.

Дэлхийн Банкны эдийн засагч Ян Хуан “Хөдөлмөрийн зах зээлд олон талаас дүн шинжилгээ хийж, илүү идэвхтэй, хүртээмжтэй болгох чиглэлээр ямар гарц, шийдлүүд байгааг тодорхойлоход уг судалгаа төвлөрсөн. Сүүлийн 25 жилийн хугацаанд хөдөлмөрийн зах зээл тэлсэн ч илүү өндөр цалинтай, чанартай ажлын байрыг нэмэх шаардлага байна.

Мөн манай байгууллагаас Монголд үйлчилгээний салбарын ажлын байрыг нэмэх боломжтой гэж тодорхойлсон. Тодруулбал мэдээлэл, технологийн салбарыг худалдаа, үйлчилгээний салбартай уялдуулж, хил дамнасан, дэлхийн зах зээлд залуусын оролцоог бий болгох бололцоотой гэж үзсэн.

Эрэлтэд нийцсэн ур чадвартай ажиллах хүчнийг бэлтгэх нь тулгамдсан асуудал болсон. Энэ судалгаандаа бид нийгмийн халамжийг хөдөлмөрийн насны иргэдийн оролцоог бууруулах сөрөг хөшүүрэг болох магадлалтай талаар онцолсон” гэв.

Судалгааны дүнд ажиллах хүчний оролцоонд тулгарч буй саад бэрхшээлүүдийг

• Нийгмийн халамжид хамрагдсан иргэдийг ажил эрхлүүлэх хөшүүрэг дутагдаж байх магадлалтай
• Ур чадвар нь хоцрогдсон, ажилдаа ирж, очих унаа тээврийн хүрэлцээгүй байдал, хэн нэгнийг асран халамжлах үүрэг хүлээсэн зэрэг нь ажил эрхлэхэд саад болдог
• Хүүхдийн цэцэрлэгийн хүртээмжгүй байдал нь эмэгтэйчүүдийг ажил эрхлэлтэд тулгардаг гол бэрхшээл гэж тодорхойлсон байна.

Ажиллах хүчний оролцоо эмэгтэйчүүд, хотын оршин суугчид, дунд боловсролтой иргэдийн хувьд доогуур байгаа юм. Түүнчлэн залуучуудын, ялангуяа доогуур түвшний боловсролтой залуучуудын хувьд хөдөлмөрийн зах зээлд шилжих шилжилт амаргүй байна. Мөн дээд боловсролтой залуучуудын ажилгүйдлийн түвшин өндөр байгааг тайланд онцолжээ.

Стратегийн тэргүүлэх салбаруудад хангалттай тооны чадварлаг ажиллах хүчин бэлтгэхгүй байснаар ур чадварын хомсдол бий болж байгаа нь бас нэгэн сорилт болж байна. Түүнчлэн, сургууль төгсөгчдийн багагүй хэсэг нь хөдөлмөрийн зах зээлд, тэр дундаа илүү өндөр ур чадвар шаардсан ажлын байрны шаардлагыг хангахад бэлтгэгдэхгүй байгааг дурдлаа.