“Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирлын үүрэг гүйцэтгэгч О.Хулан өнөөдөр эдийн засгийн сэтгүүлчидтэй уулзаж асуултад хариулав.

-“Эрдэнэс Монгол” компани Хөгжлийн банкнаас яагаад зээл авах болов, зээлийн зарцуулалт, түүний хэрэгжилт, эргэн төлөлтийн явц одоо ямар байгаа вэ?
-Засгийн газрын 2013 оны 299 дүгээр тогтоолын хоёр дахь хэсэгт заасан шийдвэрийн дагуу Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд барьсан 239 км авто зам, Гашуунсухайт боомтын хүчин чадлыг нэмэх, дэд бүтцийн байгууламжийг төрийн өмчид худалдан авахад зориулан Хөгжлийн банкнаас 170 тэрбум төгрөгийн зээлийг 2014 оны хоёрдугаар сарын 10-нд "Эрдэнэс Монгол" ХХК-д олгосон. 2014 оны хоёрдугаар сарын 13-ны өдөр “Энержи Ресурс” ХХК-д замын төлбөрийг шилжүүлсэн.

Өөрөөр хэлбэл Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлд барьсан 239 км авто зам, Гашуунсухайт боомтын хүчин чадлыг нэмэх дэд бүтцийн байгууламжийг төрийн өмчид худалдан авсан төлбөрт зээлийг зарцуулсан.

Дээрх авто зам, дэд бүтцийн байгууламжийн төлбөрийг төлж барагдуулсан. Төрийн өмчид худалдан авч, замыг “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн эзэмшилд шилжүүлсэн юм.

Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн239 км авто зам, Гашуунсухайт боомтын хүчин чадлыг нэмэх, дэд бүтцийн байгууламжийг төрийн өмчид авахад зориулан Хөгжлийн банкнаас 170 тэрбум төгрөгийн зээлийг 2014 онд олгосон.

Өнгөрсөн хугацаанд зээлийн төлөлтөд 29.2 тэрбум төгрөг, зээлийн хүүд 77.6 тэрбум төгрөг, зээлийн нэмэгдүүлсэн хүүд 947 сая төгрөг буюу нийт 107.8 тэрбум төгрөгийг "Эрдэнэс Монгол" ХХК-иас "Монгол Улсын Хөгжлийн банк" ХХК-д төлсөн.

Ковид-19 цар тахлын улмаас 2021 оны 4-р сараас нүүрс тээвэр зогссон тул зээл төлөлтийг хугацаандаа төлж чадахгүй нөхцөл байдал үүссэн. Өнөөдрийн байдлаар зээлийн үлдэгдэл 141.3 тэрбум төгрөг, зээлийн хүүний хуримтлагдсан өглөг 10.6 тэрбум төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүүний өглөг 225.9 сая төгрөг байна. Нийт 152.2 тэрбум төгрөгийн өр төлбөртэй байна.

2014 онд Хөгжлийн банкнаас жилийн 4.25 % хүүтэй зээл олгосон боловч 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн нэмэлт гэрээгээр жилийн хүүг 6.06 % болгон хүүгийн түвшинг нэмэгдүүлсэн. Мөн 2019 оны 12 дугаар сарын 27-ны өдөр байгуулсан нэмэлт гэрээгээр жилийн 9.5 % болгосон. Хүүний түвшин нэмэгдүүлснээр жилд 7.5 тэрбум төгрөгийн хүүгийн зардалын дарамт үүссэн. Энэхүү хүүгийн зөрүүгээр 45 тэрбумын хүүгийн төлбөр төлж, үндсэн зээлээс хасагдаагүй.

-Ковид-19 “Эрдэнэс Монгол”д хэрхэн нөлөөлөв. Үүнээс ямар эрсдэл, зардал гарсан бэ?
-Тус авто замын техник эдийн засгийн үндэслэлд авто зам ашигласны төлбөрийг 6,166.2 төгрөгөөр тогтооход эдийн засгийн хувьд ашигтай байхаар тооцсон бөгөөд авто зам ашигласны төлбөрийг 2014 оноос 2,000 төгрөг, 2016 оноос 3,200 төгрөг болгон тус тус нэмэгдүүлсэн боловч манай компани хангалттай орлого төвлөрүүлж, зээлийн эргэн төлөлтийг хуваарийн дагуу төлөхөд хүндрэл үүссэн.

2014 оноос хойш Тавантолгой - Гашуунсухайт чиглэлийн 239км авто замын засвар арчлалт, ашиглалт, үйлчилгээ, хамгаалалт, байнгын бэлэн байдал, аюулгүй, найдвартай үйл ажиллагааг хангах зэрэг чиглэлээр 127.2 тэрбум төгрөг зарцуулсан.

Дэлхий нийтээр тархаад байгаа ковид-19 цар тахлын нөлөөгөөр гол замын хураамжийн орлогын эх үүсвэр уртын нүүрс тээврийн үйл ажиллагаа бүрэн тэг зогсож, богины тээвэр эрс буурсан тул авто зам ашигласны төлбөрөөс олох орлого төлөвлөсөн хэмжээнд хүрээгүй. /орлого 2021 онд 23.9 тэрбум төгрөг 2020 онд 67.3 тэрбум төгрөг болж 66%-иар буурсан үзүүлэлттэй байна.

-“Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ыг хэрэгжүүлэхэд “Эрдэнэс Монгол” хэрхэн оролцох вэ?
-“Шинэ сэргэлтийн бодлого” нь боомтын сэргэлт, эрчим хүчний сэргэлт, аж үйлдвэржилтийн сэргэлт, хот, хөдөөгийн сэргэлт, ногоон хөгжлийн сэргэлт, төрийн бүтээмжийн сэргэлт гэсэн үндсэн зургаан багц асуудлаас  бүрдэж байна. Монгол Улсын хөгжлийн хязгаарлагч хүчин зүйлс болсон суурь дэд бүтцийн болон засаглалын асуудлуудыг шийдвэрлэхэд эхний ээлжид 57 их наяд, бүрэн шийдвэрлэхэд нийт 100-120 орчим их наяд төгрөг шаардлагатай байгаа.

Боомтын сэргэлтийн хүрээнд Засгийн газраас Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр замыг ирэх онд бүрэн ашиглалтад оруулж, Ханги, Бичигт, Шивээхүрэн, Арцсуурь боомтуудыг төмөр замаар холбох ажлыг цаг алдалгүй эхлүүлнэ гэж тооцож байна. Ингэснээр 5600 орчим километр урттай үндэсний төмөр замын сүлжээ бий болж, цаашид Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэвшүүлж буй “Транзит Монгол Улс” болох суурь нөхцөл бүрдэх юм. 

“Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын хүрээнд нэмүү өртөг шингэсэн уул уурхай, хөдөө аж ахуйн эцсийн бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрүүдийг үе шаттайгаар байгуулна. Ган болон зэсийн баяжмал боловсруулах үйлдвэр бол аж үйлдвэржилтийн сэргэлтийн суурь цөм юм. Эрдэнэтийн зэсийн баяжмал боловсруулах үйлдвэр, Тавантолгойн нүүрс баяжуулах үйлдвэр болон Дархан-Сэлэнгийн бүсэд гангийн үйлдвэрүүд барьж, ашиглалтад оруулна. Дарханы арьс шир боловсруулах үйлдвэр болон татан авах дэд төвүүдийг байгуулах ажлыг зохион байгуулна.

-Та бүхэн олон улсын зах зээлд бонд гаргах уу?
-Бондтой холбоотойгоор үндсэндээ 2 ажил хийгдсэн. "Эрдэнэс Монгол" ХХК-ийн хувьд “Иргэний тэтгэвэр барьцаалсан зээлийн төлбөрийг төрөөс нэг удаа төлөх” хуулийн хүрээнд 1.2 их наяд төгрөгийн бонд гаргасан.

Манай охин компани “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-ийн хувьд томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудыг эхлүүлээд байгаа бөгөөд тус төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх хүрээнд 2.0 их наяд төгрөгийн дүнтэй төгрөг, долларын хосолсон бондыг гарган ажиллаж байна. Үүний хүрээнд 2021 онд 1 болон 2-р транчийг амжилттай зохион байгуулж 700,0 орчим тэрбум төгрөгийг татан төвлөрүүлсэн бол энэ жил үлдсэн дүнг дотоодын болон олон улсын зах зээл дээрээс татан төвлөрүүлэхээр зорин ажиллаж байна.

-“Эрдэнэс Монгол” компанийн охин компаниуд хөрөнгийн зах зээлд гарах уу, ямар төлөвлөгөө байгаа вэ?
-"Эрдэнэс Монгол" нэгдлийн компаниуд дотоод болон гаднын хөрөнгийн зах зээлээс хөрөнгө оруулалт татан ажиллаж байгаа. Үүний жишээ нь “Эрдэнэс бонд”, “ЭТТ бонд” мөн метан хийн хайгуулын ажлын санхүүжилтийг Австралийн хөрөнгийн бирж дээрээс Jade Methane  компаниар дамжуулан татсан ажлуудыг дурдаж болно.

-“Эрдэнэс Оюутолгой” компани нэмэлт санхүүжилт босгох уу?
-2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдөр “Оюу толгой ордоос Монгол Улсын хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээний тухай” Монгол Улсын Их Хурлын 103 дугаар тогтоол гарсан. Уг тогтоолын 4 дүгээрт “Оюу толгой төслийн гүний уурхай ашиглалтад орж олборлолт эхлэх хугацаа буюу 2023 оны эхний хагас жил хүртэлх нэмэлт зардлыг гадаадын хөрөнгө оруулагч тал 100 хувь хариуцаж, Эрдэнэс Оюу Толгой ХХК-д нэмэлт өр үүсгэхгүй байх, Оюу Толгой ХХК-д хувьцаа эзэмшигчид болон гуравдагч этгээдээс нэмэлт зээлийн санхүүжилт авахгүй байх” гэж заасан байгаа. Тиймээс тус компани нэмэлт санхүүжилт босгохгүй.

Нэн тэргүүний төсөл бол Тавантолгойн ордыг түшиглэж буй метан хийн төслийг  хэрэгжүүлэх.

-“Эрдэнэс Метан” компани ямар төсөл дээр ажиллаж байгаа вэ?
-“Эрдэнэс Метан” ХХК нь 2016 оны 2 дугаар сарын 2-ны өдөр  “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн Төлөөлөн Удирдах зөвлөлийн шийдвэрээр байгуулагдсан бөгөөд Монгол улсын нутаг дэвгэрт нүүрсний сав газрууд дахь нүүрсний давхаргын метан хийн  эрэл судалгааны ажлыг гүйцэтгэх, цаашлаад судалгааны ажлын үр дүнд үндэслэн метан хийн  нөөцийг тогтоох, хөрөнгө санхүүжилт босгох, техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах, нүүрсний давхаргын метан хийг олборлох, ашиглах чиглэлээр тодорхой төлөвлөгөө боловсруулан ажиллаж байна.

“Эрдэнэс Метан” улс орны эдийн засгийн өнөөгийн бодит байдлыг харгалзан үзэж, улсын төсвөөс их хэмжээний зардал мөнгө гаргалгүйгээр юуны өмнө Монгол орны метан /НДМ/ хийн нөөцийн хэмжээг тодорхойлох, улмаар ашиглах, олборлох стратегийн чухал ач холбогдол бүхий хийн аж үйлдвэрийн эх суурийг тавих зорилготой ажиллаж байна.

Нэн тэргүүний төсөл бол Тавантолгойн ордыг түшиглэж буй метан хийн төслийг  хэрэгжүүлсэн.

 “Эрдэнэс Метан” 2021 оны байдлаар дараах ажлуудыг хийж гүйцэтгэсэн:

1. Хайгуулын ажлын тусгай зөвшөөрөл батлуулах ажлын хүрээнд:

• Хайгуулын төлөвлөгөө боловсруулан батлуулсан
• Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийлгэсэн
• Хайгуулын тусгай зөвшөөрөл авсан

1. Хайгуулын ажил гүйцэтгэх ажлын хүрээнд:

• Хайгуулын ажлын бэлтгэл хээрийн анги байгуулсан
• Хайгуулын өрөмдлөг хийж эхэлсэн
• Хийн агуулгыг баталгаажуулах ажил эхэлсэн
• Туршилтын үйлдвэрлэл эхэлсэн

Энэ онд дараах үндсэн зорилго, зорилтуудын хүрээнд үйл ажиллагаагаа  хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна:

1. Хайгуулын ажлын тайлан төлөвлөгөө батлуулах ажлын хүрээнд:

• 2021 оны хайгуулын ажлын тайлан хамгаалах
• 2022 оны хайгуулын ажлын төлөвлөгөө, төсвийг батлуулах

1. Хайгуулын ажил гүйцэтгэх ажлын хүрээнд:

• Хайгуулын ажлын бэлтгэл, хээрийн анги байгуулах
• Хайгуулын өрөмдлөг хийх
• Лабораторийн ажил: Нүүрсний сорьцлолт, чанарын шинжилгээ
• Лабораторийн ажил: Хийн агуулгыг тодорхойлох, хийн найрлагыг шинжлэх

1. Нөөц тогтоох, 2023 оны хайгуулын төлөвлөгөө боловсруулах ажлын хүрээнд:

• Суурин боловсруулалт хийх
• 2023 оны хайгуулын ажлын төлөвлөгөөг бэлтгэх

1. Эрлийн ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулах ажлын хүрээнд:

• Боломжит нүүрсний орд газруудад АМГТГ-тай Эрлийн ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулах

-Хийн хоолойн төсөлд “Эрдэнэс Монгол” ямар үүрэг хүлээж байгаа вэ, уг төслийн явц хэрхэн үргэлжилж байна вэ?
-2019 онд одоогийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд байхдаа ОХУ-д хийсэн Албан айлчлалын үеэр энэхүү төслийг хэрэгжүүлэх “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-т гарын үсэг зурсан. Үүний дараа ОХУ-ын “Газпром” НХН манай улсад охин компаниа байгуулсан бөгөөд Монголын талаас хамтран ажиллах “Эрдэнэс газ” төслийн нэгжийг “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн харьяанд байгуулж ТЭЗҮ боловсруулах ажил эхэлсэн түүхтэй.

ТЭЗҮ-ийн урьдчилсан судалгаагаар Байгалийн хийн 970 орчим км урт хоолой манай улсын 6 аймаг, 22 сумын нутгаар дамжин тавигдана.

Төсөл хэрэгжсэнээр Монгол улсад эдийн засаг, нийгмийн, бүс нутгийн хамтын ажиллагааны гээд олон талын эерэг үр дүнгүүд гарна. Хамгийн чухал нь байгалийн хийн хоолойг дагаж манай улсад маш олон бүтээн байгуулалтууд өрнөж, үүнийг дагаад ажлын байр бий болно. Цаашлаад энэ салбарт боловсон хүчин, хүний нөөц бэлтгэх бааз суурь тавигдаж байна гэж харж байна. Байгалийн хийн хоолойн төсөл манай улсад хэрэгжсэнээр Монгол Улсын төсвийн орлого нэмэгдэж, төсвөөр дамжуулан санхүүжих улс орны дунд, урт хугацааны хөгжлийн хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх нэмэлт эх үүсвэр бий болох юм.

Төслийн барилгын ажлын явцад 10 гаруй мянган ажлын байр бий болно гэж үзэж байна. ТЭЗҮ-д туссанаар хийн шахуургын 5 станц байгуулах юм. Тус тусдаа бие даасан хийн цахилгаан станцуудаар өөрсдийн эрчим хүчний хэрэгцээгээ хангана. Жилдээ 50 тэрбум шоо метр хийг дамжуулах төсөл хэрэгжсэнээр манай улсад технологи инновацын шийдлүүд нутагшиж үлдэнэ.

Бид 2022-2024 онд нарийвчилсан зураг төсөл, инженерийн ажлуудыг хийж гүйцэтгэх, боловсон хүчин, тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслээ базаах зэрэг бүтээн байгуулалтын бүх бэлтгэлээ хангана. Ингээд урьдчилсан байдлаар 2024 оноос барилгын ажил эхлэн 2028 он гэхэд хийн хоолой бүрэн ашиглалтад орно гэсэн төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.

ТЭЗҮ-ийн урьдчилсан судалгаагаар Байгалийн хийн 970 орчим км урт хоолой манай улсын 6 аймаг, 22 сумын нутгаар дамжин тавигдана. Инженерийн нарийвчилсан судалгаа, зураг төслийн ажлын явцад тооцооллууд нарийн тодорхой болно.