УНТЭ-ийн дэргэдэх Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багаас тархины үхэлтэй донороос эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмчилгээний нөхцөл байдлын талаар өнөөдөр /2025.03.19/ мэдээлэл хийлээ. 

Дэлхий дахинд эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал хийж эхэлснээс хойш 40 гаруй жил болжээ. Харин Монгол Улсад эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах ажиллагаа хөгжиж эхлээд 20 хүрэхгүй жил болж байна. Бид энэ өндөр технологийг нутагшуулж эхэлснээс хойш сүүлийн 10 жилд л эрчимтэй хөгжиж байна. Монгол шиг эдийн засгийн хувьд хязгаарлагдмал улсад ийм өндөр технологийг нутагшуулна гэдэг тун бэрхшээлтэй ажил байдаг. Гэхдээ монгол эмч нар чадлынхаа хэрээр, өдөр шөнөгүй ажиллаж байж нутагшуулж чадсан гэдгийг бардам хэлэх байна.

Эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажилагааг нутагшуулах явцдаа эмч нар бид зөвхөн урдах ажилдаа хэт их анхаарч, олон нийтэд эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах ажиллагаа ямар өндөр технологи шаарддаг, ямар хүнд хэцүү зам туулж бүтдэг ажил болохыг хэвлэл мэдээллийнхэн, ард түмэндээ сайн хэлж ойлгуулаагүйдээ хүлцэл өчиж байна гэж Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багийн ахлагч Гавьяат эмч О.Сэргэлэн ярианыхаа эхэнд тодруулаад, мэдээллээ эхлэв.

О.Сэргэлэн, УНТЭ-ийн дэргэдэх Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багийнхан 2011 оноос хойш өнөөдрийн байдлаар 306 хүн элэг шилжүүлэн суулгаад байна. Үүний 5 хувь буюу 17 хүнд тархины үхэлтэй донороос элэг шилжүүлэн суулгасан. 2023, 2024 оны байдлаар 1 сая хүн тутамд амьд донороос элэг шилжүүлсэн тоогоороо Монгол Улс дэлхийд 1-рт орж байна.  

Амьгүй донороос, эд эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал дөнгөж хөгжих шатандаа орж байтал П.Батчулуун эмчийг буруутгасан мэдээлэл нийгэмд цацагдсанаас тархины үхэлтэй донор огт байхгүй болсон. 

ДЭМБ-аас амьгүй донороос элэг шилжүүлэн суулгавал нэг ч хүний эд эрхтэнийг хөндөхгүй байх давуу талтай гэсэн чиглэл өгдөг. Гэтэл монгол хүний сэтгэхүй, ёс заншил, мэдээлэл муу зэрэг шалтгаанаар амьгүй донорын олдоц тааруу байна. 

Тиймээс 2018 онд Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн дэргэд амьгүй донорын олдцыг нэмэгдүүлэх зорилго бүхий Эд, эс, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг зохицуулах алба байгуулж, Гавьяат эмч П.Батчулуун даргаар нь ажилласан. Тус алба байгуулагдсанаас хойш талийгаач болсон 270 гаруй хүний ар гэрт санал тавьнаас 31 хүний ар гэрийнхэн донор болгохыг зөвшөөрсөн.

Элэг шилжүүлэн суулгасан багт элэгний үйл ажиллагаа нь эцсийн шатандаа орсон 430 хүнд амьд донор олдохгүй, тархины үхэлтэй донорын хүлээгдлийн жагсаалтад орж, донор гарах өдрийг хүлээн амь гуйгаад байж байна. Амьгүй донороос, эд эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал дөнгөж хөгжих шатандаа орж байтал П.Батчулуун эмчийг буруутгасан мэдээлэл нийгэмд цацагдаж, өнөөдөр тархины үхэлтэй донор огт байхгүй болсон. 

Гэвч энэ 430 хүн маань горьдлого тээсэн хэвээр байгаа. Сүүлийн гурван жилд донорын жагсаалтад байсан 30 гаруй хүн донор олдохгүйгээс нас барсан. 

Би Батчулуун эмчтэй очиж уулзсан. Батчулуун маань “Би ажилдаа амь, амьдралаа зориулаад, эцэст нь ийм байдалд ороод сууж байна. Яах гэж ингэж ажиллав!” гээд уйлж байна лээ...

Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багийн ахлагч О.Сэргэлэн, Эмч ч гэсэн хүн. Эмч хүн ч өвддөг. П.Батчулуун эмчийн бие өнөөдрийн байдлаар тун муу байгаа. Суурь өвчин ихтэй. 2013 онд Донорын хуулийн хэлэлцүүлэг хийхээр хурал зарлаад эмнэлэгт байхад Батчулуун эмч гэнэт ухаан алдаж, зүрх зогссон.

Сэхээн амьдруулах үйл ажиллагаа явуулж, 10 гаруй минутын дараа сэргэсэн. Таван удаа зүрхний стент тавиулсны хамгийн сүүлчийнх нь хууль шүүхээр шалгагдаж эхэлсний дараа өнгөрсөн 2-р сард суулгуулсан. Өнөөдөр зүрхний үйл ажиллагаа явуулах магадлал нь 33 хувьтай байгаа.

Эрүүл мэнд ийм хүнд байдалд байгаа хүн өнөөгийн хууль шүүхийн маргааныг тэсэж гарна гэдэг хүнд. Эмч бид нар  П.Батчулуун эмчийг гэмт хэрэг хийсэн гэж бодохгүй байгаа. Тиймээс П.Батчулуун эмчид өршөөл үзүүлээч гэж хүсэж байна. 

Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгийн дэргэдэх О.Сэргэлэн ахлагчтай Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багаас тархины үхэлтэй донороос эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмчилгээний нөхцөл байдлын талаар өнөөдөр 10.00 цагт УНТЭ-т мэдээлэл хийнэ. 

ТАРХИНЫ ҮХЭЛТЭЙ ДОНОРЫГ ХЭРХЭН ТОДОРХОЙЛДОГ ВЭ 

Элэг шилжүүлэн суулгах үндэсний багийн гишүүн, мэс заслын эмч Д.Чулуунбаатар Тархины үхэлтэй донор гэж хэнийг хэлэх вэ? гэсэн асуултад хариулт, тайлбар өглөө.

Тэрбээр, Тархины болон тархины баганын хэсгүүдийн бүхий л үйл ажиллагаа эргэж сэргэхгүйгээр зогссоныг тархины үхэл гэж үзнэ. Тархины үхэлд орох шалтгаан:

• Тархинд цус харвах
• Осол гэмтлээс болж тархи бяцрах, няцрах гэх мэт шалтгаанаас тархи үхжилд ордог.

Тархи үхэжсэн байх хэд хэдэн шинж бий. Үүнд:

• Ухаангүй болох
• Унтуулах, тайвшруулах, өвчин намдаах, булчин сулруулах эмийн бодис хийгээгүй нөхцөлд өвдөлтийн хүчтэй цочрол өгөхөд ямар ч хариу урвал үзүүлэхгүй
• Гурав дахь үндсэн гол шинж нь тэр хүний амьсгал зогссон байдаг. Ийм хүнд байгаа нөхцөлд эмч нар зохиомол амьсгалын аппаратад оруулсан байдаг.
• Эвэрлэгийн рефлексгүй, хүүхэн хараа өргөссөн байх, ханиалгах, хахаж цацах гэх мэт залгиурын рефлекс арилсан байх гэх мэт үндсэн шинжүүд бий.

Тархины үхлийг тодорхойлох MNS4621: 2008 гэсэн Монгол Улсын стандарт бий. Энэ стандартад тархины үхлийг тодорхойлох гол гол шалгуур үзүүлэлтүүдийг заасан байдаг.

Тухайн өвчтөний байгаа эмнэлгийн Эмчилгээ эрхэлсэн орлогч захирлаар удирдуулсан 5-6 хүний бүрэлдэхүүнтэй тусгай мэргэжлийн баг ажиллаж, олон янзын сорил үзүүлэлтээр 6 цагийн зайтай хоёр удаа шалгаж, тархины үхэл гэж батлагдсан тохиолдолд Эд, эс, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг зохицуулах албанд мэдээлэл өгдөг. 

Тархи хавагнаж, өөрчлөлтөд орж эхлэнгүүт зүрхний үйл ажиллагаа доголдож эхэлнэ. Энэ үед нь тухайн эмнэлгийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн эмч нар зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих, амьсгал удирдах ажиллагаа явуулдаг. 

Энэ албаны мэргэжилтнүүд тухайн хүний ар гэрийнхэнтэй уулзаж, шалтгааныг дэлгэрэнгүй тайлбарлаж, ар гэрийнхэн нь донор болгох зөвшөөрөл өгсөн тохиолдолд эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал хийдэг эмнэлгүүдэд мэдээлэл өгнө.

Мэдээллийн дагуу манай мэс засал, мэдээгүйжүүлгийн эмч, сувилагч нар тухайн эмнэлэгт очиж, зохиомол амьсгалын аппаратаар амьсгал нь удирдагдаж буй, цусны эргэлттэй байгаа хүнээс мэс заслын аргаар эрхтэнгүүдийг салгаж авдаг.

Нас барсан хүнээс эрхтэнийг нь авдаг гэсэн буруу ойлголт ард түмний дунд байх шиг байна. Үгүй. Тархины үхэлтэй хүний нэг онцлог байдаг нь зогссон амьсгалыг зохиомлоор удирддаг. Хүний уртавтар тархинд амьсгал хөдлөлийн төв, зүрх хөдлөлийн төв байдаг.

Амьсгалыг удирдах төв нь уртавтар тархины дээд хэсэгт, зүрх удирдах төв дор нь байрлалтай учир зүрх нь ажиллаж байдаг. Тиймээс тархи дээрээс гэмтэж, амьсгалыг удирдах төв дээр ирэхэд амьсгал зогсоно. Зүрх удирдах төв тэрний дор байрлалтай учир зүрх нь ажиллаж байдаг.

Тархи хавагнаж, өөрчлөлтөд орж эхлэнгүүт зүрхний үйл ажиллагаа доголдож эхэлдэг. Энэ үед нь тухайн эмнэлгийн эрчимт эмчилгээ, мэдээгүйжүүлгийн эмч нар зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих, амьсгал удирдах ажиллагаа явуулдаг. Энэ хугацаанд тархинаас бусад бүх эрхтэн системийн цусны эргэлт хэвийн хадгалагдаж байдаг.

Энэ үед нь шаардлагатай эрүүл эрхтэнийг авдаг юм. Үүнийг манай ард түмэн зөвөөр ойлгоосой гэж бодож байна. Дэлхий дахинд амьгүй донороос эрхтэн авах ажиллагаа ийм зарчмаар үргэлжилдэг.