Эдийн засгийн сэтгүүлчид санаачлан Сангийн яамтай хамтарч, төсвийн хэлэлцүүлгийг маргааш зохион байгуулж байна.

Монголын банкны холбооны байранд 10.00 цагт эхлэх хэлэлцүүлэгт Сангийн яамнаас дараах хүмүүс оролцож, энэ оны төсвийн тодотголтой холбоотой мэдээллийг өгнө:

Г.Золбоо Сангийн яамны Санхүү, төсвийн судалгааны газрын дарга
Л.Сонор Санхүүгийн бодлогын газрын дарга
П. Бат-Эрдэнэ Төсвийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын зарлагын хэлтсийн дарга
Л.Ичинноров Төсвийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын орлогын хэлтсийн дарга

Мөн энэ хэлэлцүүлэгт Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл, Нээлттэй нийгэм форумын эдийн засагч оролцож байна.

Сангийн яамны Санхүүгийн бодлогын газрын дарга Л.Сонор: Төсвийн тодотголтой хамт төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан.  Бид Засгийн газрын өрийг өдөр бүр цахим хуудсаараа амжуулан мэдээлдэг. Өрийн тааз 4 тусгай шаардлагатай. Өрийн тааз ДНБ-ий 60 хувиас хэтрэх ёсгүй. Үүнийг өнөөгийн үнэ цэнээр тооцлог байсныг өөрчилнө. Ирээдүйд төлөх 1000 ам.доллар  болон өнөөдөр төлөх 1000 ам.долларын өртөг өөр байдаг. Бид хөгжиж буй орон ч хөгжиж буй орнууд дотроо өндөр орлоготойд тооцогдох болсон тул өрөө нэрлэсэн үнэ цэнээр тооцдог болно. энэ нь олон улсын жишиг. Нэрлэсэн үнээр өрөө тооцохоор Засгийн газрын авах өрийн хэмжээ буурна.     

Парламент зээлийн олон гэрээ байгуулсан. Эдгээрийг бүгдийг хэрэгжүүлэхэд нийт 10 их наяд төгрөгийн санхүүжилт хэрэгтэй. Гадаад зээлийн хүүд энэ онд 1 их наяд төгрөг төлсөн. Дараагийн жилүүдэд 1.4-1.5 их наяд төгрөг төлнө. Эдгээрийг төсвөөс төлнө.

Эдийн засагч Г.Бумчимэг: Эхлээд юу хийх буюу ямар төслүүд хэрэгжүүлэхээ  шийдэх нь зөв. Хөнгөлөлттэй зээл олдлоо гээд л аваад байж болохгүй. 2023 онд уул уурхайгаас нийт 8.6 их наяд төгрөгийн орлого олсон. Энэ онд 50 орчим сая тонн нүүрс гаргажээ. Үүний 7 их наяд төгрөг нь нүүрсний орлого тул эрсдэлийн шинжилгээ их чухал. Төсвийг тодотгохдоо эрсдэлийн шинжилгээг хамт хийх нь зөв. Төв банкууд бодлогын хүүгээ бууруулж байгаа нь эдийн засгийн өсөлт сулрахын дохио юм. Иймд манай эдийн засгийн өсөлт өндөр гарахгүй болов уу.        

Сангийн яамны Санхүү, төсвийн судалгааны газрын дарга Г.Золбоо: Шинээр зээл авахгүй. Парламент өмнө нь гэрээ байгуулчихсан зээлийн ашиглалтыг нэмэхээр төсвийн  тодотголд  оруулсан. 14 төслийг жагсаан, эдийн засгийн суурийг өргөтгөх юм байна гэж үзсэн. Бид УИХ-д мэдэгдэлгүй, сэмээрхэн   зээлийн гэрээ байгуулах гээгүй. Урсгал зарлал өссөн нь нийслэлийн зардалтай холбоотой. Сэлбэ дэд төвийг байгуулахын тулд газар чөлөөлөлтөд 600 тэрбум төгрөг зарцуулна. Мөн эрчим хүчний төслүүдийн ТЭЗҮ-д  зарцуулна. Хөдөө аж ахуйд татаас өгнө. Соёлын төв гэх мэт жижиг төслүүдийг тодотголоор нэмээгүй. Үр ашиггүй төсөл байхгүй. Ямар нэг байдлаар эрэмбэлэгдээгүй төсөл гэж байхгүй. 

Эдийн засагч Н.Энхбаяр: Бид өнгөрснөөсөө суралцах ёстой. Японоос зээл авч, шинэ нисэх онгоцны буудлыг барьсан. Энэ төсөл 10-аад жил үргэлжилсэн нь мөнгөгүйнх биш юм. зээлээ шийдсэн ч төслийн менежмент муу байсан тул удааширсан. Зам тээврийн хөгжил, Сангийн яам гэх мэт олон яам оролцсон. Төсөл эхлээгүй байхад зээлээ төлж эхлэх нь муу менежмент юм. үүний жишээ нь Оюутолгой.

Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийг уг нь энэ онд дуусгах байв. Манай яамд, төрийн байгууллагуудын уялдаа холбоогүйгээс ажил удааширдаг.  

ЭХЭЛСЭН Ч САНХҮҮЖИЛТИЙН УЛМААС ГАЦСАН ТӨСЛҮҮД

• Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт
• Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцын бүтээн байгуулалт
• Солонго 1 хорооллын бүтээн байгуулалт
• Арван аймгийн дулааны цахилгаан станц барих
• Туулын хурдны замын зураг төсөл боловсруулах 
• “Өөдөө тэмүүлэх Монгол” буюу “Go Mongolia” ган татлагат гүүр,
• Хөшигийн хөндийн хонгил,
• Хөшигийн хөндийд төр, захиргааны нэгдсэн байр,
• Aймгийн төв, сумд болон хилийн боомтуудыг холбох “Шинэ сэргэлтийн таван тойрог” авто замын төсөл,
• Шинэ Хархорум төсөл,
• Шинэ Зуунмод хот төсөл

-Нүүрсний үнэ буурч байхад Сангийн яам зөрүүлээд зардлаа нэмлээ. Орлогыг хаанаас, яаж нөхөх вэ? 
-Энэ онд 75 сая тонн нүүрс экспортлохоор төлөвлөсөн. Өнөөдрийн байдлаар уул уухайн экспортын эрдэл үүсээгүй байна. Зэсийн үнэ тогтвортой байна. Өнөөдрийн байдлаар 40-өөд сая тонн нүүрс гаргажээ. Уул уурхайн орлого оны эцэс гэхэд 3 их наяд төгрөгөөр өсөх тооцоог бид хийсэн. Бид төсвийн орлогоо бодитоор төсөөлөх гэж хичээдэг, өөдрөг төсөөлөөгүй. Оны эцэст төсөв ашигтай гарахгүй.

-Хүйтний улирал ирж байхад барилга, зам тавих зардлыг төсөвт нэмэх нь хэр оновчтой вэ?
-Төсвийн тодотголоор татварын өөрчлөлт оруулаагүй.   

Эдийн засагч Н.Энхбаяр: Сүүлийн 20 жилд манай эдийн засаг гурван удаа савласан. Импорт энэ оны эхний 7 сард 26 хувиар өссөн. Төсөв тодотгохоор энэ тоо 40 болно. Оны эцэст гадаад худалдааны тэнцэл бага зэрэг ашигтай гарах болов уу. Ирэх онд хасахтай гарна. Ийм байдлаар бид том зургаар нь харж, төсвийн төслөө батлах ёстой юм.    

АН-ын Эдийн засгийн бодлогын зөвлөх А.Батпүрэв: Хамтарсан Засгийн газар байгуулагдаж, төсвийг тодотгож байна. тэд амбийцтай байхыг ойлгож байна. гэхдээ улс төрчид маргаашийг хардаггүй тул Сангийн яам эдийн засгийн бодлогоо хамгаалж авч явах ёстой. Төсөв тодотгож байгаа тул өрийн шаардлагаа өөрчилж байна. Уг нь шаардлагаа өөрчлөхийн тулд төсвийг тодотгох ёстой.

Эдийн засагч Б.Лакшми: Эдийн засгийн идэвх буурдаг үе буюу намар төсвөө тодотгон, зардлаа нэмэх гэж байна. Энэ нь хувийн хэвшилд дарамт болно. Гадаад эрсдэл, нөхцөл байдлаа бид тооцох ёстой. ОХУ, БНХАУ-аас бид шууд хамааралтай. Хойд хөрш шатахууны экспортоо хязгаарлаж, дотоод хэрэглээгээ 10 литр гэх мэтээр тогтоож эхэллээ. Тэгэхээр манайд үнэ өсөх нь өнөөдөр үү, маргааш уу гэдэг асуудал болов. Хятадын жижиг банкууд дампуурах эрсдэлтэй байна. Бизнесийн орчинд шинэчлэл хийхгүй атлаа зардлаа нэмлээ. Орлого өссөн тул бид заавал зарлагадах ёстой юу?