Бидний тухай
Сурталчилгаа байршуулах
Редакцийн ёс зүй
Нууцлалын бодлого
Холбоо барих
Онцлох
Шинэ
Тренд
Буцах
0
ЭМШУИС-ийн багш, докторант Б.Жаргал сэтгэцийн эмгэг судлалаар мэргэшин, 2006 онд "Хүүхдийн сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах стрессийн эмгэг" сэдвээр магистрын зэрэг хамгаалжээ. Түүнтэй эл сэдвээр ярилцлаа.
-Гадаад дотоодын төсөл, судалгааны багт хамрагдаж байв уу?
-2003 онд АНУ-ын В.Ж.Бэкон гэдэг эрдэмтний хамт нийгмийн хүчирхийлэл, байгалийн гамшиг зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг судлахаар Баянхонгор аймагт очиж байсан. Баянхонгор аймгийн Шинэжинст сум, ШШГЕГ-ын харьяа Зайсан дахь 411 дүгээр хорих ангид тус тус ажиллахдаа хүүхдийг сэтгэлзүйн гэмтэлд хүргэж буй цас зуд, цусан төрлөө хүчирхийлэх зэрэг үзэгдлээс үүдэн тэд гэр орноосоо дайжин, зан төрхийн өөрчлөлтөд орж, компьютер тоглоомд донтогчдын дийлэнх хувийг эзлэн, мансуурах донтолтод автдаг болохыг судалсан.
-Ямар насны хүүхдүүдийн дунд энэ судалгаагаа хийсэн бэ?
-120 хүүхдийг түүвэр судалгаанд хамруулснаас 7-18 насны эрэгтэй хүүхдүүд ихэнх хувийг эзэлсэн. Хөдөө орон нутагт эрэгтэй хүүхэд сургууль завсардах явдал их байдаг. Тухайн үеийн ажиглалтаар өрхийн орлого нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс нэн доогуур "буюу тодруулбал нэг хүүхдийн өдрийн хоол өглөө нэг удаагийн будаатай цайнаас л бүрдэх жишээтэй байлаа. 120 хүүхдийн 60 орчим хувь нь сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах эмгэгтэй болсон байв.
-Манайд энэ талын судалгаа хийх эрдэм шинжилгээний ажлын боломж бололцоо ямар байдаг вэ?
-Өвчний олон улсын аравдугаар ангиллын тавдугаар бүлэгт сэтгэцийн болон зан төрхийн эмгэг хамаарна. Мөн манайд АНУ-ын дөрөвдүгээр ангилал ч мөрдөгддөг. Энэ ангилалд 300 гаруй өвчин бичигдсэн. З.Хишигсүрэн, Л.Насанцэнгэл нар шинжлэх ухааны докторын зэрэг горилон "Амиа хорлох эрсдэлд хүргэх хүчин зүйл", "Оюуны хомсдолын тархалт, цус ойртолтын шалтгаан" зэрэг сэдвээр судалгаа хийж байна. Мөн Т.Ганцэцэг эмч "Сэтгэл гутрах эмгэгийн эмнэлзүйн шалтгаан" гэсэн сэдвээр дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалахаар ажиллаж байгаа. Харин миний ажил бол бие махбодийн зовиур нь объектив шинжилгээ болон эмчийн оношилгоогоор батлагддаггүй стрессийн гаралтай бие махбодийн зовиураар илрэх сэтгэцийн бүлэг өвчнүүдийн судалгаа юм.
Хүмүүст:
-Өвчирхөх эмгэг
-Саматизаци
-Байнга өвдөх эмгэг
-Вектатив үйлийн эмгэг
-Биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас зэрэг эмгэгүүд их тохиолддог бөгөөд иймэрхүү зовиур илрэхэд эмчээс эмч рүү явсаар эдийн засгийн хувьд их зардал гаргадаг. Гол нь сэтгэцийн эмгэгт хүрэхээс өмнө түүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тохирсон оношоо тогтоолгох явдал чухал гэдгийг хүмүүс ойлгох хэрэгтэй.
-Дээрх анагаахын мэргэжлийн нэр томъёог энгийн үгээр тайлбарлаж болох уу?
-Деамофобиа буюу биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас шилжилтийн насанд илүүтэй тохиолдоно. 17-18 насанд энэ сэтгэлзүйн зовиур зогсохгүй даамжрах төлөвтэй байдаг. Жишээ нь насанд хүрсэн эрчүүдийн дунд халзрахаас эмээх эмгэг их байна. Үүнд хүйс хамаагүй. Ийм эмгэгтэй хүмүүс өдрийн ихэнх цагийг толины өмнө өнгөрөөдөг. Саматизаци эмгэг нь биеийн объектив зовиургүй төдийгүй шинжилгээгээр илэрдэггүй. Харин ходоод гэдэсний хямралууд, толгой өвдөх, дотор муухай оргих, биеийн юм ирэхээ болих, дур тавихгүй болох зэрэг шинж илэрдэг. Өвчирхөх эмгэгийн үед тухайлбал, ойр дотны хүн нь хорт хавдартай болчихвол өөрт нь халдварлачихсан гэж үзэх айдас нь сэтгэцийн эмгэгт хүргэж болох талтай. Байнга өвдөх эмгэгт жишээ нь нурууны мигрени хамаарагдана. Вектитив үйлийн эмгэгт зүрх дэлсэх зэрэг зовиур багтана.
-1990 оноос хойш өрнөсөн нийгмийн асар их өөрчлөлт хүмүүсийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж ирсэн бол?
-Өрхийн амьжиргаа туйлдаа хүртэл доошилсон, гэр бүлийн хүчирхийлэл, түүний дотор төрсөн охиноо хүртэл хүчирхийлэх үзэгдэл газар авсан. Харин өвчний оношлогоо, судалгаа сайжирсан гэж товчхон хэлэх байна. Үүнд 0-6 насны хүүхдийн зохистой хүмүүжил хамгийн их ач холбогдолтой. Наад захын жишээ гэхэд эхчүүд хүүхдээ хөхөөрөө хөхүүлэх нь эрс багассаныг дурдаж болно.
-Аливаа өвчлөл Англи ч бай, Монгол ч бай хүнд адилхан нийтлэг шинжээр илэрдэг байх л даа. Гэхдээ Монгол хүний сэтгэлгээ зэрэг онцлог хүчин зүйлээс шалтгаалан манай улсад ямар өвчин, эмгэг зонхилж байна?
-Архинд донтох өвчлөл эн тэргүүнд нүүрлээд байна даа. Мөн монгол хүн стрессийг даван туулах чадвар сайтай боловч түүнийгээ зүй зохистой тайлж чаддаггүй. Үүний учир шалтгааныг бүр холоос тайлбарлаж болно. Адилхан эрэгтэй, эмэгтэй хүүхэд гүйж байгаад эмэгтэй нь унаад уйлбал аргадах, харин эрэгтэйг нь шоолох жишээтэй. Энэ нь хүүхдийн далд ухамсарт шууд нөлөөлж, том болоод "эр хүн уйлдаггүй юм" гэсэн бат нот итгэл үнэмшил бүрэлдэн тогтдог. Ер нь Азиуд харьцангуй дотогшоо зан араншинтай байдаг шүү дээ. Стрессээс үүсэх дасан зохицохуйн хямралууд нь нийгэм, бие махбодь, танин мэдэхүй, төрөх үйл, сэтгэл хөдлөл гэсэн үндсэн таван илрэлтэй байна.
Л.Билгүүнтөгс
-Гадаад дотоодын төсөл, судалгааны багт хамрагдаж байв уу?
-2003 онд АНУ-ын В.Ж.Бэкон гэдэг эрдэмтний хамт нийгмийн хүчирхийлэл, байгалийн гамшиг зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг судлахаар Баянхонгор аймагт очиж байсан. Баянхонгор аймгийн Шинэжинст сум, ШШГЕГ-ын харьяа Зайсан дахь 411 дүгээр хорих ангид тус тус ажиллахдаа хүүхдийг сэтгэлзүйн гэмтэлд хүргэж буй цас зуд, цусан төрлөө хүчирхийлэх зэрэг үзэгдлээс үүдэн тэд гэр орноосоо дайжин, зан төрхийн өөрчлөлтөд орж, компьютер тоглоомд донтогчдын дийлэнх хувийг эзлэн, мансуурах донтолтод автдаг болохыг судалсан.
-Ямар насны хүүхдүүдийн дунд энэ судалгаагаа хийсэн бэ?
-120 хүүхдийг түүвэр судалгаанд хамруулснаас 7-18 насны эрэгтэй хүүхдүүд ихэнх хувийг эзэлсэн. Хөдөө орон нутагт эрэгтэй хүүхэд сургууль завсардах явдал их байдаг. Тухайн үеийн ажиглалтаар өрхийн орлого нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс нэн доогуур "буюу тодруулбал нэг хүүхдийн өдрийн хоол өглөө нэг удаагийн будаатай цайнаас л бүрдэх жишээтэй байлаа. 120 хүүхдийн 60 орчим хувь нь сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах эмгэгтэй болсон байв.
-Манайд энэ талын судалгаа хийх эрдэм шинжилгээний ажлын боломж бололцоо ямар байдаг вэ?
-Өвчний олон улсын аравдугаар ангиллын тавдугаар бүлэгт сэтгэцийн болон зан төрхийн эмгэг хамаарна. Мөн манайд АНУ-ын дөрөвдүгээр ангилал ч мөрдөгддөг. Энэ ангилалд 300 гаруй өвчин бичигдсэн. З.Хишигсүрэн, Л.Насанцэнгэл нар шинжлэх ухааны докторын зэрэг горилон "Амиа хорлох эрсдэлд хүргэх хүчин зүйл", "Оюуны хомсдолын тархалт, цус ойртолтын шалтгаан" зэрэг сэдвээр судалгаа хийж байна. Мөн Т.Ганцэцэг эмч "Сэтгэл гутрах эмгэгийн эмнэлзүйн шалтгаан" гэсэн сэдвээр дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалахаар ажиллаж байгаа. Харин миний ажил бол бие махбодийн зовиур нь объектив шинжилгээ болон эмчийн оношилгоогоор батлагддаггүй стрессийн гаралтай бие махбодийн зовиураар илрэх сэтгэцийн бүлэг өвчнүүдийн судалгаа юм.
Хүмүүст:
-Өвчирхөх эмгэг
-Саматизаци
-Байнга өвдөх эмгэг
-Вектатив үйлийн эмгэг
-Биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас зэрэг эмгэгүүд их тохиолддог бөгөөд иймэрхүү зовиур илрэхэд эмчээс эмч рүү явсаар эдийн засгийн хувьд их зардал гаргадаг. Гол нь сэтгэцийн эмгэгт хүрэхээс өмнө түүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тохирсон оношоо тогтоолгох явдал чухал гэдгийг хүмүүс ойлгох хэрэгтэй.
-Дээрх анагаахын мэргэжлийн нэр томъёог энгийн үгээр тайлбарлаж болох уу?
-Деамофобиа буюу биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас шилжилтийн насанд илүүтэй тохиолдоно. 17-18 насанд энэ сэтгэлзүйн зовиур зогсохгүй даамжрах төлөвтэй байдаг. Жишээ нь насанд хүрсэн эрчүүдийн дунд халзрахаас эмээх эмгэг их байна. Үүнд хүйс хамаагүй. Ийм эмгэгтэй хүмүүс өдрийн ихэнх цагийг толины өмнө өнгөрөөдөг. Саматизаци эмгэг нь биеийн объектив зовиургүй төдийгүй шинжилгээгээр илэрдэггүй. Харин ходоод гэдэсний хямралууд, толгой өвдөх, дотор муухай оргих, биеийн юм ирэхээ болих, дур тавихгүй болох зэрэг шинж илэрдэг. Өвчирхөх эмгэгийн үед тухайлбал, ойр дотны хүн нь хорт хавдартай болчихвол өөрт нь халдварлачихсан гэж үзэх айдас нь сэтгэцийн эмгэгт хүргэж болох талтай. Байнга өвдөх эмгэгт жишээ нь нурууны мигрени хамаарагдана. Вектитив үйлийн эмгэгт зүрх дэлсэх зэрэг зовиур багтана.
-1990 оноос хойш өрнөсөн нийгмийн асар их өөрчлөлт хүмүүсийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж ирсэн бол?
-Өрхийн амьжиргаа туйлдаа хүртэл доошилсон, гэр бүлийн хүчирхийлэл, түүний дотор төрсөн охиноо хүртэл хүчирхийлэх үзэгдэл газар авсан. Харин өвчний оношлогоо, судалгаа сайжирсан гэж товчхон хэлэх байна. Үүнд 0-6 насны хүүхдийн зохистой хүмүүжил хамгийн их ач холбогдолтой. Наад захын жишээ гэхэд эхчүүд хүүхдээ хөхөөрөө хөхүүлэх нь эрс багассаныг дурдаж болно.
-Аливаа өвчлөл Англи ч бай, Монгол ч бай хүнд адилхан нийтлэг шинжээр илэрдэг байх л даа. Гэхдээ Монгол хүний сэтгэлгээ зэрэг онцлог хүчин зүйлээс шалтгаалан манай улсад ямар өвчин, эмгэг зонхилж байна?
-Архинд донтох өвчлөл эн тэргүүнд нүүрлээд байна даа. Мөн монгол хүн стрессийг даван туулах чадвар сайтай боловч түүнийгээ зүй зохистой тайлж чаддаггүй. Үүний учир шалтгааныг бүр холоос тайлбарлаж болно. Адилхан эрэгтэй, эмэгтэй хүүхэд гүйж байгаад эмэгтэй нь унаад уйлбал аргадах, харин эрэгтэйг нь шоолох жишээтэй. Энэ нь хүүхдийн далд ухамсарт шууд нөлөөлж, том болоод "эр хүн уйлдаггүй юм" гэсэн бат нот итгэл үнэмшил бүрэлдэн тогтдог. Ер нь Азиуд харьцангуй дотогшоо зан араншинтай байдаг шүү дээ. Стрессээс үүсэх дасан зохицохуйн хямралууд нь нийгэм, бие махбодь, танин мэдэхүй, төрөх үйл, сэтгэл хөдлөл гэсэн үндсэн таван илрэлтэй байна.
Л.Билгүүнтөгс
ЭМШУИС-ийн багш, докторант Б.Жаргал сэтгэцийн эмгэг судлалаар мэргэшин, 2006 онд "Хүүхдийн сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах стрессийн эмгэг" сэдвээр магистрын зэрэг хамгаалжээ. Түүнтэй эл сэдвээр ярилцлаа.
-Гадаад дотоодын төсөл, судалгааны багт хамрагдаж байв уу?
-2003 онд АНУ-ын В.Ж.Бэкон гэдэг эрдэмтний хамт нийгмийн хүчирхийлэл, байгалийн гамшиг зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг судлахаар Баянхонгор аймагт очиж байсан. Баянхонгор аймгийн Шинэжинст сум, ШШГЕГ-ын харьяа Зайсан дахь 411 дүгээр хорих ангид тус тус ажиллахдаа хүүхдийг сэтгэлзүйн гэмтэлд хүргэж буй цас зуд, цусан төрлөө хүчирхийлэх зэрэг үзэгдлээс үүдэн тэд гэр орноосоо дайжин, зан төрхийн өөрчлөлтөд орж, компьютер тоглоомд донтогчдын дийлэнх хувийг эзлэн, мансуурах донтолтод автдаг болохыг судалсан.
-Ямар насны хүүхдүүдийн дунд энэ судалгаагаа хийсэн бэ?
-120 хүүхдийг түүвэр судалгаанд хамруулснаас 7-18 насны эрэгтэй хүүхдүүд ихэнх хувийг эзэлсэн. Хөдөө орон нутагт эрэгтэй хүүхэд сургууль завсардах явдал их байдаг. Тухайн үеийн ажиглалтаар өрхийн орлого нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс нэн доогуур "буюу тодруулбал нэг хүүхдийн өдрийн хоол өглөө нэг удаагийн будаатай цайнаас л бүрдэх жишээтэй байлаа. 120 хүүхдийн 60 орчим хувь нь сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах эмгэгтэй болсон байв.
-Манайд энэ талын судалгаа хийх эрдэм шинжилгээний ажлын боломж бололцоо ямар байдаг вэ?
-Өвчний олон улсын аравдугаар ангиллын тавдугаар бүлэгт сэтгэцийн болон зан төрхийн эмгэг хамаарна. Мөн манайд АНУ-ын дөрөвдүгээр ангилал ч мөрдөгддөг. Энэ ангилалд 300 гаруй өвчин бичигдсэн. З.Хишигсүрэн, Л.Насанцэнгэл нар шинжлэх ухааны докторын зэрэг горилон "Амиа хорлох эрсдэлд хүргэх хүчин зүйл", "Оюуны хомсдолын тархалт, цус ойртолтын шалтгаан" зэрэг сэдвээр судалгаа хийж байна. Мөн Т.Ганцэцэг эмч "Сэтгэл гутрах эмгэгийн эмнэлзүйн шалтгаан" гэсэн сэдвээр дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалахаар ажиллаж байгаа. Харин миний ажил бол бие махбодийн зовиур нь объектив шинжилгээ болон эмчийн оношилгоогоор батлагддаггүй стрессийн гаралтай бие махбодийн зовиураар илрэх сэтгэцийн бүлэг өвчнүүдийн судалгаа юм.
Хүмүүст:
-Өвчирхөх эмгэг
-Саматизаци
-Байнга өвдөх эмгэг
-Вектатив үйлийн эмгэг
-Биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас зэрэг эмгэгүүд их тохиолддог бөгөөд иймэрхүү зовиур илрэхэд эмчээс эмч рүү явсаар эдийн засгийн хувьд их зардал гаргадаг. Гол нь сэтгэцийн эмгэгт хүрэхээс өмнө түүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тохирсон оношоо тогтоолгох явдал чухал гэдгийг хүмүүс ойлгох хэрэгтэй.
-Дээрх анагаахын мэргэжлийн нэр томъёог энгийн үгээр тайлбарлаж болох уу?
-Деамофобиа буюу биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас шилжилтийн насанд илүүтэй тохиолдоно. 17-18 насанд энэ сэтгэлзүйн зовиур зогсохгүй даамжрах төлөвтэй байдаг. Жишээ нь насанд хүрсэн эрчүүдийн дунд халзрахаас эмээх эмгэг их байна. Үүнд хүйс хамаагүй. Ийм эмгэгтэй хүмүүс өдрийн ихэнх цагийг толины өмнө өнгөрөөдөг. Саматизаци эмгэг нь биеийн объектив зовиургүй төдийгүй шинжилгээгээр илэрдэггүй. Харин ходоод гэдэсний хямралууд, толгой өвдөх, дотор муухай оргих, биеийн юм ирэхээ болих, дур тавихгүй болох зэрэг шинж илэрдэг. Өвчирхөх эмгэгийн үед тухайлбал, ойр дотны хүн нь хорт хавдартай болчихвол өөрт нь халдварлачихсан гэж үзэх айдас нь сэтгэцийн эмгэгт хүргэж болох талтай. Байнга өвдөх эмгэгт жишээ нь нурууны мигрени хамаарагдана. Вектитив үйлийн эмгэгт зүрх дэлсэх зэрэг зовиур багтана.
-1990 оноос хойш өрнөсөн нийгмийн асар их өөрчлөлт хүмүүсийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж ирсэн бол?
-Өрхийн амьжиргаа туйлдаа хүртэл доошилсон, гэр бүлийн хүчирхийлэл, түүний дотор төрсөн охиноо хүртэл хүчирхийлэх үзэгдэл газар авсан. Харин өвчний оношлогоо, судалгаа сайжирсан гэж товчхон хэлэх байна. Үүнд 0-6 насны хүүхдийн зохистой хүмүүжил хамгийн их ач холбогдолтой. Наад захын жишээ гэхэд эхчүүд хүүхдээ хөхөөрөө хөхүүлэх нь эрс багассаныг дурдаж болно.
-Аливаа өвчлөл Англи ч бай, Монгол ч бай хүнд адилхан нийтлэг шинжээр илэрдэг байх л даа. Гэхдээ Монгол хүний сэтгэлгээ зэрэг онцлог хүчин зүйлээс шалтгаалан манай улсад ямар өвчин, эмгэг зонхилж байна?
-Архинд донтох өвчлөл эн тэргүүнд нүүрлээд байна даа. Мөн монгол хүн стрессийг даван туулах чадвар сайтай боловч түүнийгээ зүй зохистой тайлж чаддаггүй. Үүний учир шалтгааныг бүр холоос тайлбарлаж болно. Адилхан эрэгтэй, эмэгтэй хүүхэд гүйж байгаад эмэгтэй нь унаад уйлбал аргадах, харин эрэгтэйг нь шоолох жишээтэй. Энэ нь хүүхдийн далд ухамсарт шууд нөлөөлж, том болоод "эр хүн уйлдаггүй юм" гэсэн бат нот итгэл үнэмшил бүрэлдэн тогтдог. Ер нь Азиуд харьцангуй дотогшоо зан араншинтай байдаг шүү дээ. Стрессээс үүсэх дасан зохицохуйн хямралууд нь нийгэм, бие махбодь, танин мэдэхүй, төрөх үйл, сэтгэл хөдлөл гэсэн үндсэн таван илрэлтэй байна.
Л.Билгүүнтөгс
-Гадаад дотоодын төсөл, судалгааны багт хамрагдаж байв уу?
-2003 онд АНУ-ын В.Ж.Бэкон гэдэг эрдэмтний хамт нийгмийн хүчирхийлэл, байгалийн гамшиг зэрэг өргөн хүрээний асуудлыг судлахаар Баянхонгор аймагт очиж байсан. Баянхонгор аймгийн Шинэжинст сум, ШШГЕГ-ын харьяа Зайсан дахь 411 дүгээр хорих ангид тус тус ажиллахдаа хүүхдийг сэтгэлзүйн гэмтэлд хүргэж буй цас зуд, цусан төрлөө хүчирхийлэх зэрэг үзэгдлээс үүдэн тэд гэр орноосоо дайжин, зан төрхийн өөрчлөлтөд орж, компьютер тоглоомд донтогчдын дийлэнх хувийг эзлэн, мансуурах донтолтод автдаг болохыг судалсан.
-Ямар насны хүүхдүүдийн дунд энэ судалгаагаа хийсэн бэ?
-120 хүүхдийг түүвэр судалгаанд хамруулснаас 7-18 насны эрэгтэй хүүхдүүд ихэнх хувийг эзэлсэн. Хөдөө орон нутагт эрэгтэй хүүхэд сургууль завсардах явдал их байдаг. Тухайн үеийн ажиглалтаар өрхийн орлого нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс нэн доогуур "буюу тодруулбал нэг хүүхдийн өдрийн хоол өглөө нэг удаагийн будаатай цайнаас л бүрдэх жишээтэй байлаа. 120 хүүхдийн 60 орчим хувь нь сэтгэлзүйн гэмтлийн дараах эмгэгтэй болсон байв.
-Манайд энэ талын судалгаа хийх эрдэм шинжилгээний ажлын боломж бололцоо ямар байдаг вэ?
-Өвчний олон улсын аравдугаар ангиллын тавдугаар бүлэгт сэтгэцийн болон зан төрхийн эмгэг хамаарна. Мөн манайд АНУ-ын дөрөвдүгээр ангилал ч мөрдөгддөг. Энэ ангилалд 300 гаруй өвчин бичигдсэн. З.Хишигсүрэн, Л.Насанцэнгэл нар шинжлэх ухааны докторын зэрэг горилон "Амиа хорлох эрсдэлд хүргэх хүчин зүйл", "Оюуны хомсдолын тархалт, цус ойртолтын шалтгаан" зэрэг сэдвээр судалгаа хийж байна. Мөн Т.Ганцэцэг эмч "Сэтгэл гутрах эмгэгийн эмнэлзүйн шалтгаан" гэсэн сэдвээр дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалахаар ажиллаж байгаа. Харин миний ажил бол бие махбодийн зовиур нь объектив шинжилгээ болон эмчийн оношилгоогоор батлагддаггүй стрессийн гаралтай бие махбодийн зовиураар илрэх сэтгэцийн бүлэг өвчнүүдийн судалгаа юм.
Хүмүүст:
-Өвчирхөх эмгэг
-Саматизаци
-Байнга өвдөх эмгэг
-Вектатив үйлийн эмгэг
-Биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас зэрэг эмгэгүүд их тохиолддог бөгөөд иймэрхүү зовиур илрэхэд эмчээс эмч рүү явсаар эдийн засгийн хувьд их зардал гаргадаг. Гол нь сэтгэцийн эмгэгт хүрэхээс өмнө түүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тохирсон оношоо тогтоолгох явдал чухал гэдгийг хүмүүс ойлгох хэрэгтэй.
-Дээрх анагаахын мэргэжлийн нэр томъёог энгийн үгээр тайлбарлаж болох уу?
-Деамофобиа буюу биеийн хэлбэр өөрчлөгдөхөөс айх айдас шилжилтийн насанд илүүтэй тохиолдоно. 17-18 насанд энэ сэтгэлзүйн зовиур зогсохгүй даамжрах төлөвтэй байдаг. Жишээ нь насанд хүрсэн эрчүүдийн дунд халзрахаас эмээх эмгэг их байна. Үүнд хүйс хамаагүй. Ийм эмгэгтэй хүмүүс өдрийн ихэнх цагийг толины өмнө өнгөрөөдөг. Саматизаци эмгэг нь биеийн объектив зовиургүй төдийгүй шинжилгээгээр илэрдэггүй. Харин ходоод гэдэсний хямралууд, толгой өвдөх, дотор муухай оргих, биеийн юм ирэхээ болих, дур тавихгүй болох зэрэг шинж илэрдэг. Өвчирхөх эмгэгийн үед тухайлбал, ойр дотны хүн нь хорт хавдартай болчихвол өөрт нь халдварлачихсан гэж үзэх айдас нь сэтгэцийн эмгэгт хүргэж болох талтай. Байнга өвдөх эмгэгт жишээ нь нурууны мигрени хамаарагдана. Вектитив үйлийн эмгэгт зүрх дэлсэх зэрэг зовиур багтана.
-1990 оноос хойш өрнөсөн нийгмийн асар их өөрчлөлт хүмүүсийн сэтгэцийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж ирсэн бол?
-Өрхийн амьжиргаа туйлдаа хүртэл доошилсон, гэр бүлийн хүчирхийлэл, түүний дотор төрсөн охиноо хүртэл хүчирхийлэх үзэгдэл газар авсан. Харин өвчний оношлогоо, судалгаа сайжирсан гэж товчхон хэлэх байна. Үүнд 0-6 насны хүүхдийн зохистой хүмүүжил хамгийн их ач холбогдолтой. Наад захын жишээ гэхэд эхчүүд хүүхдээ хөхөөрөө хөхүүлэх нь эрс багассаныг дурдаж болно.
-Аливаа өвчлөл Англи ч бай, Монгол ч бай хүнд адилхан нийтлэг шинжээр илэрдэг байх л даа. Гэхдээ Монгол хүний сэтгэлгээ зэрэг онцлог хүчин зүйлээс шалтгаалан манай улсад ямар өвчин, эмгэг зонхилж байна?
-Архинд донтох өвчлөл эн тэргүүнд нүүрлээд байна даа. Мөн монгол хүн стрессийг даван туулах чадвар сайтай боловч түүнийгээ зүй зохистой тайлж чаддаггүй. Үүний учир шалтгааныг бүр холоос тайлбарлаж болно. Адилхан эрэгтэй, эмэгтэй хүүхэд гүйж байгаад эмэгтэй нь унаад уйлбал аргадах, харин эрэгтэйг нь шоолох жишээтэй. Энэ нь хүүхдийн далд ухамсарт шууд нөлөөлж, том болоод "эр хүн уйлдаггүй юм" гэсэн бат нот итгэл үнэмшил бүрэлдэн тогтдог. Ер нь Азиуд харьцангуй дотогшоо зан араншинтай байдаг шүү дээ. Стрессээс үүсэх дасан зохицохуйн хямралууд нь нийгэм, бие махбодь, танин мэдэхүй, төрөх үйл, сэтгэл хөдлөл гэсэн үндсэн таван илрэлтэй байна.
Л.Билгүүнтөгс