Төсвийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаан эхэллээ. 

Өнөөдрийн хуралдаанаар

• Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай  хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Пүрэвдорж 2019.12.13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
• Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Оюундарь 2019.12.23-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
• “Импортын барааны гаалийн албан татварын хувь, хэмжээ батлах тухай тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Сүхбат нарын 21 гишүүн 2020.04.07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
• Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулийн төсөл /Монгол Улсын Засгийн газар, 2020.04.07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
• Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Цэрэнбат, 2020.04.07-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;
• Төрийн аудитын байгууллагын 2019 оны үйл ажиллагааны тайлан тус тус хэлэлцэхээр товлоод байна.

НӨАТ-ЫН БУЦААЛТ 20 ХУВЬ БАЙГААГ 70 ХУВЬД ХҮРГЭХ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ ХЭЛЭЛЦЭХИЙГ ДЭМЖСЭНГҮЙ

Хуралдааны эхэнд УИХ-ын гишүүн Н.Оюундарь өөрийн өргөн барьсан хуулийн төслийн танилцуулгыг хийлээ. Түүний санаачилсан хуулийн 15.2.1-т албан татвар төлөгчийн тухайн улиралд албан татвар суутган төлөгчтэй хийсэн худалдан авалтад төлсөн албан татварын 20 хүртэл хувийг буцаан олгох гэснийг 70 гэж, 15.13-д заасан буцааж олгох албан татвар болон урамшуулал нь улсын төсвийн бүрэлдэхүүн хэсэг байх бөгөөд тухайн сар, улирал, жилд улсын төсөвт төвлөрүүлэх тухайн төрлийн татварын 30 хувиас хэтрэхгүй байна гэснийг 40 болгохоор тусгажээ. Засгийн газраас дэмжээгүй ч байнгын хорооны гишүүд санаачилсан хуулийн төслийг нь дэмжиж өгөхийг тэрбээр танилцуулгын төгсгөлд хүслээ. 

Гишүүд хуулийн төслийн танилцуулгатай холбоотой асуулт асууж байна.

УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд: Буцаан олголтын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх, ард иргэдийн гарт очих мөнгийг нэмэгдүүлэх нь хэрэгтэй. Ингэснээр татвар төлөгчдөд тавих хяналтыг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой. Засгийн газраас дэмжээгүй шалтгаан нь юу вэ. 

УИХ-ын гишүүн Н.Оюундарь: Төсөвт учиргүй дарамт болохгүй. Татварын суурь баазыг нэмэгдүүлж байгаа хэлбэр. Буцаан олголтыг өгч эхэлснээр иргэдийн шахалтын дагуу НӨАТ төлдөг аж ахуйн нэгжүүд нэмэгдэж байгааг Татварын ерөнхий газрын тайлан мэдээллээс харж болно. Орон нутаг, үйлчилгээ эрхэлж байгаа аж ахуй нэгжүүд баримт олгохгүй байх нь элбэг. Тиймээс буцаан олголтыг нэмэгдүүлснээр иргэд далд эдийн засгийг ил гаргахад илүү дэм болно. 

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Ч.Хүрэлбаатар сайд аа, улс орнууд дундаж орлоготой иргэдээс татварын орлогоор орлогоо бүрдүүлдэг юм л даа. НӨАТ-ын татвар дээр бүрддэггүй. НӨАТ-ын татвар жил бүр өсөж байна. НӨАТ-ын татварыг буцаан олголтыг нэмэгдүүлснээр тодорхой үр дүн гарахгүй. Н.Оюундарь таны сонгогдсон Цагаан нуур тосгон дээр ганц л дэлгүүр НӨАТ-ын баримт өгдөг. Хамт санаачилсан С.Бямбацогт гишүүний сонгогдсон тойрогт хоёр посын машин байгаа ч баримт өгдөггүй. Тэгэхээр буцаан олголтын хувийг нэмэгдүүлээд нэмэргүй тул миний санаачилсан НӨАТ-ыг 5 хувь болгох хуульд илүү ач холбогдол өгөх нь зүйтэй. 

УИХ-ын гишүүн Н.Оюундарь: Бид НӨАТ гэж 10 хувийг аваад энэ авсан 10 хувийнхаа 20 хувийг л буцаан олголт болгож авдаг. Таны хэлсэн шиг тэр бүх өгдөггүй газруудыг баримт өгдөг болгохын тулд бид энэ хуулийг санаачилсан. Таны яриад байгаа орон нутагт баримт өгөхгүй байгааг энэ нэмэлт өөрчлөлтөөр идэвхжүүлэх арга хэмжээ болно. Хүн болж төрсөн учраас татвараа төлөх ёстой, татварыг төлүүлэх орчныг төрөөс бий болгохын тулд буцаан олголт хэлбэрээр давхар иргэдээр хяналт хийлгэе гэж байгаа юм. Үсчин, гутал засвар орохдоо баримтаа нэхээд авдаг байх хэрэгтэй. 

Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар: НӨАТ-ын татвар европын бүсэд  20.3, дэлхийн дундаж 15.6 харин манай улсад 10 хувь байна. Бүх иргэддээ буцаан олголт олгодог орон манайх л байна. Жуулчдад зориулсан болгож болох ч агуулга нь болохгүй байна. Татвар ойлгомжтой, энгийн, шударга, нэг жигд хэрэгждэг байх ёстой. 

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү: НӨАТ-ын татварыг 5 биш 3 хувь болгох саналтай байна. НӨАТ-тай холбоотой хуулийн төслийг яагаад дэмжихгүй байгаа юм бэ. Сугалаа нэртэй худлаа юм гаргаад. Татвар уул уурхай, онцгой албан татварт байдаг болохоос биш ард түмнээс дарамталж авдаг юм биш. Ард түмэн, бизнес эрхлэгчдийг сөргөлдүүлээд л. Хувь хэмжээг 3 болгох ёстой. 

Хуулийн төсөлтэй холбоотой гишүүд асуулт асууж дууслаа. Ингээд хуулийн үзэл баримтлалыг дэмжих нь зүйтэй гэсэн санал хураалт явуулахад санал хураалтад оролцсон 15 гишүүний 80 хувь нь дэмжсэнгүй.

БОГДХАН УУЛ ОРЧМЫН ҮЛ ХӨДЛӨХИЙН АЛБАН ТАТВАРЫГ НЭМЭХ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙГ ХЭЛЭЛЦЭХИЙГ ДЭМЖЛЭЭ

УИХ-ын гишүн Н.Цэрэнбатын санаачилсан Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж эхэллээ.

Хуулийн танилцуулгад "Тусгай хамгаалалттай Дархан цаазат Богдхан уулын газар нутаг дэвсгэрт байгаа хуулийн 4.1.4-д заасан татвар төлөгчөөс үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг м2-т 1000, бусад татвар төлөгчөөс үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг 1м2 талбайд 3000 төгрөг авахаар хуульчилсан. Хуулийн төслийг баталснаар Тусгай хамгаалалттай буюу дархан цаазтай газар баригдсан барилга, байгууламжаас тодорхой хэмжээгээр татвар хурааснаас тухайн нутаг дэвсгэрийн нягтрал, хүн амын бөөгнөрөл, зам тээврийн ачаалал багасч, нэгэнт эвдэгдсэн унаган төрхөө алдсан байгалийг дахин нөхөн сэргээхэд эдийн засгийн талаас нь дэмжлэг үзүүлэх нөхцөл боломж бүрдэх боломжтой. Мөн төсвийн ачаалал багасгах, хуулийг хэрэгжүүлэх тогтвортой, найдвартай санхүүжилтийн тогтолцоо бий болох, төр хувийн хэвшлийн түншлэх харилцааг хөгжүүлэх зэрэг эерэг хандлагууд нэмэгдэнэ" гэжээ. 

Хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор асуулт асуух, үг хэлэх гишүүн байсангүй. Тиймээс хуулийн төслийг хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн санал хураалтыг явуулахад 15 гишүүний 60 хувь нь дэмжлээ. 

УИХ-ын гишүүн А.Сүхбат нарын 21 гишүүний өргөн мэдүүлсэн “Импортын барааны гаалийн албан татварын хувь, хэмжээ батлах тухай тогтоолын хавсралтад өөрчлөлт оруулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөлийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж эхэллээ. 

Тогтоолын төсөлтэй холбоотой гишүүд үг хэлж байна. 

ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улаан: Би дэмжиж байгаа санаачлагчийн нэг. Үрийн хувьд шинэ коронавирусийн халдвартай холбоотойгоор улс орнууд хүнсний хангамжаа өөрсдөө нэмэгдүүлэх чиглэл барьж байна. Тиймээс ч бид энэ чиглэлээр ажиллаж байна. 

Санал хураалт явуулахад байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 77.6 хувь нь дэмжсэнээр хэлэлцэх нь зүйтэй гэж үзлээ. 

Засгийн газраас энэ сарын 7-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. Төслийн танилцуулгыг Сангийн сайд хийж буй бөгөөд тэрбээр "Сайжруулсан шахмал түлшний үнийг түүхий нүүрстэй адил буюу 150 мянган төгрөгөөр тогтоосон боловч НӨАТ нэмэгдэн 165 мянган төгрөг болж байгаа тул НӨАТ-аас чөлөөлөх нь зүйтэй" гэсэн юм. 

Гишүүд төсөлтэй холбоотой асуулт асууж байна. 

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан: Шахмал түлшний үйлдвэрийн НӨАТ-ын өр хэд болоод байна вэ. Хоёр дахь шахмал түлшний хоёр дахь үйлдвэрийг барьсан. Цаашид орон нутагт барих талаар ямар төлөвлөгөөтэй байна вэ? 

Ажлын хэсэг: 2019-2020 оны өвлийн улиралд 450 мянган тонн сайжруулсан түлшийг борлуулсан. Өвлийн улиралд нэг тонн түүхий нүүрсийг 150-220 мянган төгрөгт худалдан авдаг байсан бол бид энэ үнийг 150 мянган төгрөг болгож буулгасан. НӨАТ болон бусад татваруудад чамгүй хэмжээний төлбөр гараад байна. Налайх дүүрэгт хоёр дахь үйлдвэрийг барьснаар хүчин чадал хоёр дахин нэмэгдэж, төв болон баруун бүсийг хангах зорилготой. Орон нутагт мөн шахмал түлшийг борлуулж байна. 

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржийн өргөн мэдүүлсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай  хуулийн төсөл-ийг хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцэж байна. 

Түүний санаачилсан хуулийн төсөлд НӨАТ-ын татварыг 10 хувийг 5 хувь болгон өөрчлөхөөр тусгасан юм.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: НӨАТ нь дундаж орлоготой иргэдийн тооноос хамаарч их, багаар тогтоосон байдаг. НӨАТ барааны үнэд нөлөөлдөг учраас инфляцид нөлөөлдөг. Өндөр ашигтай ААН-д нөлөө үзүүлэхгүй ч бага орлоготой, жижиг дунд үйлдвэрүүдэд хүнд тусдаг. Төсвийн орлогын 30 хувийг бүрдүүлдэг НӨАТ нэн ядуу амьдарч буй иргэдийн нуруун дээр ачаалал үүсгэж байдаг. НӨАТ 5 хувь болсноор татварын бааз суурь нэмэгдэнэ. Ялангуяа орон нутгийн болон зах худалдаа, жижиг аж ахуйн нэгжүүд татварын үйлчлэлд орох боломж бий болно. 180 мянган аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгаагийн 90 мянга нь Х тайлан гаргадаг. 5 хувь болгосноор ойролцоогоор 60 мянган аж ахуйн нэгж татвар төлөгч болно. НӨАТ далд бизнесийг ил болгодог. Хил хаагдсанаар алт тушаалт 7 дахин нэмэгдсэн байна. Татварын 5 хувь болгосноор орлого буурахгүй. 

Гишүүд хуулийн төслийн үзэл баримтлалтай холбоотой асуулт асууж байна. 

УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан: НӨАТ-тай холбоотой асуудлыг Б.Пүрэвдорж, Н.Оюундарь нар оруулж ирсэн байна. НӨАТ-ыг хяналтын агуулгаар хэрэглэе гэвэл НӨАТ-ын буцаан олголтыг 9 хувь болгох саналыг ШИНЭ намаас оруулж байна.  Н.Оюундарь гишүүний 7 хувь гэдэг санал дутуу алсан юм шиг болж байна. Сугалааг болиод, буцаан олголтоо 9 болгох, эсвэл Б.Пүрэвдорж гишүүний 5 хувь болгохыг 1 хувь болгох санал гаргаж байна. 

Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар: Хавар болж байна, сонгууль дөхөж байна ойлгож байна аа. Та АНУ-г дурдлаа, АНУ худалдааны татвартай учраас НӨАТ авдаггүй ээ. ОХУ-д зарим онцгой бүтээгдэхүүнээс 16.67 бусад нь 20 хувийн татвар авдаг. Дэлхийн дундаж 15.6 шүү. Б.Пүрэвдорж та ухаантай хүн, зөв хүн. Одоо хэдүүлээ ийм попролт хийх ээ больё. Улсынхаа эдийн засгийг, гол суурийг нураахгүй авч явах ёстой. Тиймээс таныг эрүүлээр хандаач гэж хүсмээр байна. 

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: ОХУ-ын жишээ ярихдаа гадаадаас валют олдог барааны татварыг тэглэдэг талаар дурдсан. Бусдаар импортын бараанд өндөр байгааг мэдэж байна. Хамгийн чухал нь орлого ийм хүнд болсон нөхцөлд НӨАТ иргэдийн амьдралд дарамт болж байна. Би АН-ын хүн. Магадгүй ирээдүйд АН засаг барих учраас би ингэж ярьж байгаа юм. 

УИХ-ын гишүүн Б.Нарантуяа: НӨАТ хэмжээ 10 хувь, буцаан олголт 2 хувь бага байгаа учраас хүндрэлтэй байгаа учраас эдгээр хуулийн төслүүдийг оруулж ирж байгаа юм. Сангийн сайдынхаар НӨАТ худалдааны татвар хоёрын алийг нь дэмжиж байгаа вэ?

Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар: 195 орноос 166 нь НӨАТ-тэй. Дэлхий нийтээр хэрэглэж байгаа энэ татвар дэвшилтэт. Тиймээс худалдааны биш НӨАТ-ыг дэмжинэ. 

Байнгын хорооны гишүүдийн 13 нь хуралдаанд оролцож дийлэнх нь хуулийн төслийг үзэл баримтлалыг хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн саналыг дэмжсэнгүй.