Талх, сүү, тараг, цайны печень... Энэ бол Сүхбаатар дүүргийн 16-р хороонд байрлах жижигхэн хүнсний дэлгүүрийн өрийн дэвтэрт бичээстэй барааны нэрс.

Бид өрхийн худалдан авалт ямар байгааг сурвалжлахаар Сүхбаатар дүүргийн 16-18 дугаар хороог зорилоо.

11.00 цаг. Гадаа хасах 27 градусыг зааж байлаа. Ихэнхдээ хүний хөлд дараатай байдаг “Бэлх” захын орчим цагдаагийн машин, бараа хүргэлтийн хэдэн том тэрэгнүүд л харагдлаа. Ойр орчимд гартаа тортой юм барьсан настай хүмүүс зөрнө. Тэдний хаа хүрч явааг тас атгасан даавуун тортой хүнсний бүтээгдэхүүнүүдээс нь харж болно. “Хүнсний бүтээгдэхүүнүүд” гэж олон тоон дээр хэлэхийн ч хэрэггүй аж. Учир нь бидний орж, яриа дэлгэсэн дэлгүүрийн худалдагчид “гурил, будаа, төмс, сонгиноос өөр зүйл нээх их зарагдахгүй байна” хэмээж байлаа.

ӨНДӨР НАСТНУУД БАНК ОНГОЙХЫГ ХОНОГ ТООЛОН ХҮЛЭЭЖ, ОЙРОЛЦООХ ДЭЛГҮҮРҮҮДДЭЭ ӨР ТАВИН ХООЛОО ЗАЛГУУЛЖ БАЙНА

Сүхбаатар дүүргийн 16-р хороонд мини маркет ажиллуулдаг иргэн А “Хөл хорио тогтоохоос өмнө өдөрт 500 мянгын орлого ордог байсан бол одоо зуу гаруй мянгыг л олж байна. “Яах аргагүй зээл авах хэрэгтэй боллоо. Ажил цалингаа тавихгүй байна. Хүүхдийн мөнгөө орохоор өгье” гэх зэрэг шалтгаан хэлж иргэд зээл авдаг. Мөн карт хэрэглэдэггүй өндөр настай хүмүүс банканд очиж тэтгэврээ авдаг. Гэтэл банк ажиллахгүй байгаа учраас тэтгэврээ авч чадахгүй байгаа. Тэгээд л банк онгойхыг хоног тоолон хүлээж, ойролцоох дэлгүүрүүддээ өр тавин хоолоо залгуулж байна. Хөл хорио дээд, доод шатандаа зохион байгуулалтгүй байна. Хүнсний бүтээгдэхүүнээ татаж авчрах хүндрэлтэй байна. “Барс” зах дээр өглөө онгойход нь очиход л өндөг олдохгүй байна” хэмээв.

ХҮМҮҮС ХӨӨЛГӨГЧ ИХ ХУДАЛДАН АВДАГ. ТҮҮГЭЭРЭЭ ГАМБИР, БООРЦГОО ХИЙЖ ИДНЭ

Дараагийн дэлгүүр рүү ороход “QR кодоо уншуулаарай” гэсээр худалдагч бүсгүй Э биднийг угтлаа. Тэрээр “Тэтгэвэр, хүүхдийн мөнгө буух үеэр худалдан авалт нэмэгддэг. Арванхоёрдугаар сарын 31-нд айл бүр ширээгээ дүүрэн байлгахыг хичээдэг шүү дээ. Тэгээд маргааш нь баярын ширээнээс үлдсэн хоол хүнсээ хэрэглэдэг. Гэтэл энэ жил хүмүүс нэгдүгээр сарын 1-нд зээл авах гэсэн юм гэсээр их орж ирсэн. Тэгэхээр иргэдийн амьдрал ямар байгааг харж болно” гэв.

Өдөртөө ажилласан орлогоороо ар гэрээ тэжээдэг хүмүүс маш хүнд нөхцөлд байна. Тэдэнд бидэн шиг дэлгүүр ажиллуулдаг хүмүүс л өдрийн хоолыг нь зээлж “авралын од” нь болж байна.

Түүнчлэн тэрээр “Хүмүүс хөөлгөгч их худалдан авдаг. Түүгээрээ гамбир, боорцгоо хийж иднэ. Өдөртөө ажилласан орлогоороо ар гэрээ тэжээдэг хүмүүс маш хүнд нөхцөлд байна. Тэдэнд бидэн шиг дэлгүүр ажиллуулдаг хүмүүс л өдрийн хоолыг нь зээлж “авралын од” нь болж байна” гэсэн юм.

Биднийг яриа дэлгэн зогсоход дэлгүүрт үйлчлүүлэгчид орж ирсээр байлаа. Тэднийг ажиглахад амны хаалт нь халтар болсон харагдах ба гадна тал нь ууршиж, мөстсөн байх аж. Энэ талаар худалдагч  Э “Иргэд хэдэн удаа зүүсэн нь мэдэгдэхгүй амны хаалттай орж ирдэг. Үнэндээ өдрийн хоолны мөнгөгүй хүмүүс амны хаалт худалдан авч чадахгүй шүү дээ. ЭМЯ-наас хоёр цаг тутам амны хаалтаа соль гэдэг ч энд хэрэгжүүлдэг хүн байхгүй” гэлээ.

ХУДАЛДАГЧ Б: ЭНЭ ХҮНД НӨХЦӨЛД ӨРӨӨ НЭХЭХЭЭС Ч ЭМЭЭХ ЮМ

Бидний дараагийн зогсоол жижигхэн улаан тоосгон дэлгүүр байв. Худалдагч Б “Би найдвартай зээлээ төлдөг хүмүүст 50-100 мянган төгрөгийн бараа зээлдэг. Хүмүүс ихэвчлэн гурил, будаа, бэлэн банш, бууз зээлж байна. Худалдан авалт буурсан. Би зээл өгсөн хүмүүсээсээ өрөө нэхэхгүй байгаа. Дөрвөн сарын өмнө зээл аваад төлөөгүй хүмүүс ч байна. Би ч дасан зохицож байна. Энэ хүнд нөхцөлд өрөө нэхэхээс ч эмээх юм” гэлээ.

Биднийг ийн яриа өрнүүлж байхад 40 эргэм насны эрэгтэй орж ирлээ. Өрөө төлөх юм гэнэ. Худалдагч эгч улаан хавтастай өрийн дэвтрээ гаргаж ирэн, нэрийг нь үзгээрээ баллан дарлаа. “Дараа ахиад зээл авна шүү” гэсээр өнөөх эрэгтэй гарч одов. Тэр хүн өрийн дэвтэр дээр хэчнээн олон удаа нэрээ бичүүлж бас даруулсныг мэдэхгүй. Гэхдээ иргэдийн амьдрал хоногийн хоолоо залгуулах гэсэн бодол дээр л тогтож байгааг анзаарч болохоор санагдана. Хөл хорио үргэлжилсээр... Иргэдийн худалдан авалт буурч, өрийн дэвтэр зузаарсаар...