Нийслэлийн Мэдээллийн технологийн газар (НМТГ) нь Монгол Улсын Засгийн газ­рын 2005 оны 15 дугаар тог­тоолоор байгуулагдан Зас­гийн газрын Мэдээлэл, Ха­рилцаа холбоо технологийн асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагын баримтлах бодлого чиглэлийг нийслэлийн хэмжээнд хан­гах, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал болон Засаг даргын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөл­бөр, нийгэм эдийн засгийн зорилтуудыг тодорхойлоход эрхэлсэн асуудлын чиглэ­лээр мэргэжлийн дэмжлэг үзүүлж, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах үүрэг, зо­рил­готойгоор байгуулагдан ажиллаж байна.

Монгол Улсын Засгийн газраас 2005 онд баталсан “Цахим монгол” Үндэсний хөтөлбөрийг нийслэлийн нут­гийн захиргааны байгуул­лагуудад хэрэгжүүлэхэд НМТГ Үндсэн зорилго, чиг үүрэг биелүүлэх хүрээнд “Цахим Улаанбаатар” хөтөл­бөрийг 2005 онд боловсруу­лан батлуулж, хэрэгжүүлж байна. Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарыг хөгжүү­лэх төрийн бодлого, стратеги нь тус салбарыг улс орны нийгэм, эдийн засгийн хөгж­лийг эрчимжүүлэх, хүний хөгжлийг дэмжих үндсэн хэ­рэг­­сэл болгон ашиглах, мэд­лэгт суурилсан мэдээлэлж­сэн нийгмийн үндэс суурийг бүрдүүлэхэд чиглэгдэж бай­гаа ба “Цахим Улаанбаатар” хөтөлбөрт зохих тусгалаа олсон билээ. Уг хөтөлбөрийн үндсэн зорилт нь:

Нийслэлийн төрийн за­хир­гааны Үйл ажиллагаатай холбогдсон, хэрэгцээтэй мэ­дээллийг иргэд, олон нийтэд нээлттэй, ил тод болгож төр, иргэдийн харилцан мэдээл­лийн урсгалыг бий болгоно.

Нийслэлийн төрийн за­хир­гааны байгууллагуудын дотоод үйл ажиллагааг онлайн хэлбэрт шилжүүлснээр бичиг хэргийн бусад зардлыг хэм­нэж дотоод үр ашгийг нэмэг­дүүлэн төрийн байгууллага хоорондын тасралтгүй хам­тын ажиллагааг бүрдүүлнэ.

Төрийн ажил, үйлчил­гээг онлайн хэлбэрт шил­жүүлж иргэд, олон нийтэд түргэн шуурхай хүргэж Төр-иргэн, Төр-бизнес хувийн хэвшил гэсэн үйл ажил­ла­гаа­ны гин­жин холбоог үүсгэнэ. Мэдээ­лэл, харилцаа хол­боо­ны тех­нологид суурилсан олон талт хэрэглээ, түүний дотор ца­хим засаг, зайны сургалт, эмчилгээ, онош­ло­гоог хөг­жүүлэх юм.

Дээрх зорилтыг хэрэг­жүүлэхэд төр-хувийн хэвш­лийн түншлэлийг бэхжүүлэх, салбарын хөгжилд хувь нэ­мэр оруулах санал, санаач­лага, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих явдал хамгийн чухал. Мэдээлэл, харилцаа холбоо­ны салбарыг хөгжүүлэхэд өндөр хөгжилтэй бусад улс орны туршлага, мэргэжлийн тусламж дэмжлэг, хамтын ажиллагааны үр ашигтай хэл­бэр чухал ач холбогдолтой.

   Компьютер, техник хэ­рэгс­лийн хэрэглээ
Мэдээллийн зуун болсон энэ үед байгууллага бүр ин­тернэтэд холбогдож, ажилтан албан хаагчид мэдээ, мэ­дээл­­лийг цаг алдалгүй хүлээн авдаг байх нь чухал.

Шаард­лага хангахгүй бол­­­сон хуучны компьютер, тех­ник хэрэгсэл 2005 онд нийс­лэлийн нутгийн захир­гааны байгууллагуудад (ННЗБ) их хэмжээгээр бай­сан. Тэдгээ­рийг актлаж, ор­чин үеийн хэрэглээний болон тусгай програм хангамжийн шаард­лагад нийцсэн компью­тер, техник хэрэгслээр хангах бодлого баримталсны дүнд компьютер, техник хэрэгс­лийн тоо, чанар эрс сайжир­сан.

Байгууллага нь дотоод болон гадаад харилцаандаа мэдээллийн солилцоог хял­барч­лах, үйл ажиллагаа, ажил­­тан албан хаагчид болон дарга нарын хоорондын уял­даа холбооны уян хатан, шуур­­­хай байдал, үйлчил­гээ­ний чанарыг сайжруулахын тулд өөрийн гэсэн компью­терийн сүлжээтэй байх шаард­­лагатай байдаг. Иймд НМТГ-ын зүгээс нөөц болол­цоогоо ашиглах хийсэн болон мэргэжлийн заавар зөвлөгөө өгөн ажилласны дүнд дотоод сүлжээтэй болсон байгуул­ла­гын тоо эрс өсчээ.

   Төрийн байгууллагуудыг вэбжүүлэх, албан хаагчдыг цахим шууданжуулах      
“Цахим Улаанбаатар” хө­төлбөрийн хүрээнд ННЗБ бүрийг вэб хуудастай, албан хаагч бүрийг имэйл хаягтай болгох замаар төрийн бай­гуул­лагуудын үйл ажиллагааг мэдээллийн технологиор дэм­жих, иргэд байгууллагуудад үзүүлэх үйлчилгээг хялбар­шуулах, төрийн үйлчилгээнд ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх зорилго хэрэгжүүлж байна. ННЗБ-уудын 2400 гаруй албан хаагчид имэйл хаяг нээн өг­сөн.

НМТГ байгуулагдсан ца­гаа­саа эхлэн ННЗБ бүрийг вэб хуудастай болгох зорилт та­вин ажилласан. Нөөц болол­цоогоо ашиглан хийсэн болон мэргэжлийн заавар зөвлөгөө өгч ажилласны дүнд 2005 онтой харьцуулж үзсэн судал­гаагаар вэб сайттай байгуул­лага 71,69 хувь буюу 38 болж өссөн байна.

Мөн НМТГ нийслэлийн нутгийн захиргааны байгуул­лагуудын нэгдсэн вэб хуудас www.ulaanbaatar.mn –ыг анг­ли, монгол хувилбараар ажил­луулж байна. Энэ вэб хуудас­наа НЗД-ын захирамж, ту­шаа­лууд, ННЗБ-уудаас иргэ­дэд үзүүлж буй үйлчилгээ­нүүд, зарлагдаж буй тендер, цаг үеийн байдлын талаарх бүх мэдээлэл тавигддаг. Тэд­гээ­рийг нийтэд нээлттэй, түргэн шуурхай хүргэн, тэд­ний өргөдөл, санал хүсэлт, гомдол, нийслэлд тулгамдаж буй асуудлуудын талаарх нээлттэй хэлэлцүүлгийг он­лай­наар хүлээн авч ажил­ладаг. Иймээс ч www.ulaanbaatar.mn вэб хуу­дас хэдийнэ интернэтийн орон зайд байр сууриа олон, интернэт хэрэглэгчдийн та­нил болжээ.

    Тусгай хэрэглээний прог­рам хангамжууд
“Цахим Улаанбаатар” хө­төлбөрийн хүрээнд хийгдэж буй ажлуудын нэг бол төрийн байгууллагын үйл ажиллагааг хялбарчлах, үр ашгийг нэмэг­дүүлэхэд мэдээллийн техно­логийг ашиглах явдал билээ. Тэр хүрээнд програм хангам­жийн чиглэлээр хийж хэрэг­жүүлсэн ажлуудаас дурдъя. “Архив, албан хэрэг хөтлөл­төд мэдээллийн технологийг нэвтрүүлэх” нэртэй Засгийн газраас баталсан үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд ННЗБ-уудад нэгдсэн журмаар ашиг­лах стандарт бүхий “Архив, албан хэрэг хөтлөлтийг ца­хим­жуулах” програм хангамж хийн хэрэгжүүлж эхлээд бай­на. Энэ программ удирдла­гын үйл ажиллагааг баримт­жуулах, баримт бичиг бүрт­гэх, тараах, шийдвэрлэлтэд хяналт тавих, албан хэрэг бүрдүүлэх зэрэг ажилба­руу­дыг автоматжуулах замаар баримт бичигтэй ажиллах явцыг боловсронгуй болгон мэдээллийн сан байгуулах, цахим хэлбэрээр солилцох, төвлөрүүлэн хадгалах, шуур­хай, хүртээмжтэй ашиглах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Төрийн архивын баримтын агуулга, бүрэлдэхүүн, байршлын та­лаархи хоёрдогч мэдээллээр нэгдсэн сан байгуулж, бай­гуул­лага, иргэдэд цахим хэл­бэрээр ашиглуулах боломж бүрдүүлнэ. Нийслэлийн Засаг даргын “Албан хэрэг хөтлөхөд нэгдсэн код хэрэглэх тухай” 2007 оны дөрөвдүгээр сарын 24-ны 184 дугаар захирам­жийг нийслэлийн бүх нутгийн захиргааны байгууллагуудад хэрэгжүүлэх боломжтой. Цахим-байгууллага төсөлтэй буюу байгууллагын дотоод бичиг хэрэг хөтлөлтийн прог­рам хангамжтай холбогдон цаасны хэрэглээг 80 хувиар халах боломжтой. Эцэст нь байнгын зардал багасах өн­дөр ач холбогдолтой.

Мөн байгууллагын өдөр тутмын дотоод үйл ажилла­гааг цахимжуулах зорилгоор НМТГ-аас “Цахим байгуул­лага” програм хангамж хийн ННЗБ-уудад ашиглаж эхлээд байна. Энэ програм ч олон үр ашигтай. Төрийн захиргааны байгууллагуудын дотоод үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлж, бичиг хэргийн болон бусад зардлыг хэмнэж дотоод үр ашгийг нэмэгдүүл­нэ. Байгууллагын дотоод сүлжээ, компьютерийн ашиг­лалтыг сайжруулснаар до­тоод зохион байгуулалт, аж­лын бүтээмж дээшилнэ. Цаас­ны хэрэглээг тодорхой хэмжээгээр халснаар цаг хугацаа, санхүүгийн хэмнэлт бий болно. Ажлын явцыг то­дор­хой болгож системийг автоматжуулснаар ажлыг түргэн хугацаанд гүйцэтгэж, хяналт сайжирна. Ажлыг гүй­цэтгэх бүх явцыг байнга хянаж, явц, үр дүнг хянах боломжтой. Цахим засагла­лын гол суурь болох төрийн захиргааны байгууллагуудын үйл ажиллагаа, тэдгээрийн талаархи мэдээллийг иргэдэд нээлттэй ил тод болгох ажлын суурь болно. Байгууллага бүрт үүсэх албан бичгийн сан нь хоорондоо системийг зө­рүү­гүй болох ба нэгдсэн сан үүсгэхэд хялбар болно.

   Төрийн ажил, үйлчилгээг мэдээллийн технологиор
Өнөөгийн байдлаар иргэн хүн төрийн захиргааны бай­гууллага дээр очоод мэдээ­лэл олж авахад бэрхшээлтэй. Ямар материал хаанаас хэр­хэн цуглуулах нь тодорхой биш. Зөвхөн тухайн хариуц­сан мэргэжилтнээс лавлагаа авах шаардлагатай болдог. Иймээс нэг мэргэжилтээс мэдээлэл лавлагаа авахын тулд олон хүний цаг, ажил алдагддаг. Үүнийг шийдэхийн тулд иргэдэд мэдээллээр үйлчлэх хуруу мэдрэгч дэл­гэц бүхий компьютер байр­луу­лах шаардлагатай гэсэн шийдвэр хэрэгжих түвшинд явж байна. Төрийн үйлчилгээ, үйл ажиллагааг ард иргэдэд ойртуулж чанар хүртээмжийг сайжруулах, нийслэлийн нут­гийн захиргааны байгуулла­гуудын талаарх мэдээллийг нэг дороос хүртэх боломжийг бүрдүүлэх, мэдээллийн хомс­долыг багасгах зорилготой хуруу мэдрэгч дэлгэц бүхий мэдээллийн компьютеруудыг ННЗБ-ууд болон төвлөрсөн үйлчилгээний газруудад байр­луулан ажиллуулахаар төлөв­лөн ажиллаж байна.

НМТГ 2007 онд НЗДТГ, Баянгол, Баянзүрх дүүргийн байруудад дөрвөн ширхэг хуруу мэдрэгч дэлгэц бҮхий мэдээллийн компьютерууд байрлуулсан. Тухайн бай­гуул­лагын үйлчилгээ, бүрдүү­лэх материалын дэлгэрэнгүй заавар, албан хаагчдын та­лаарх мэдээлэл зэрэг мэ­дээл­лийг хэрэглэхэд хялбар програм хангамжаар буюу хүссэн иргэн offline горимоор танилцах боломжтойгоор байр­луулан ажиллуулаад байна. Цаашид өргөжүүлэх зорилготой. Ингэснээр иргэд ННЗБ-уудын талаарх өдөр тутмын мэдээлэл, үзэх, та­нил­цах шаардлагатай бүхний­гээ вэб хуудсаар авахад нээлттэй. Улмаар санал хү­сэл­тээ өгөх, зарим тусгай зөвшөөрөл хүсэх, хариу ава­хад ч цахим харилцаа бий болгох боломжтой. Нийслэ­лийн удирлагуудаас гаргасан мөрдөгдөж байгаа захирамж, тушаал, журамтай танилцах, загварын дагуу өргөдөл би­чих, маягтаа бөглөх боломж­той online горимоор хуруу мэдрэгч дэлгэцийг ажиллуул­на. Энэ аргын давуу тал нь НТЗБ-уудын талаарх мэдээ­лэл авах олон шат дамжлага, иргэдийн бухимдал багасна. Төрийн албан хаагчдын ачаа­лал буурч, хөдөлмөрийн бү­тээмж нэмэгдэх боломжтой.

    Төрийн ажил, үйлчилгээг онлайнаар хүргэнэ
“Төрийн ажил, үйлчилгээг онлайнд шилжүүлэх судалгаа хийх” төслийн ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Энэ хүрээнд нийслэлийн нутгийн захиргааны 62 байгууллагын үйлчилгээний талаархи мэдээллийг авч, нэгтгэл, шинжилгээ, боловсруулалт хийсний үндсэн дээр байгууллага нэг бүрийн шат дамжлагыг тодорхойлон гаргасан. Үйлчилгээний эцсийн үр дүн гарах хүртэлх шат дамж­лага тус бүр дээр иргэд, ААН-ээс гарч байгаа мөнгөн дүн, цаг хугацаа тус бүрээр нарийвчилсан задаргаатай үйлчил­гээний материал боловсруулан бэлтгэж гаргасан. Үйлчилгээ тус бүрийг аль шатанд нь онлайн болгож болохыг тодорхойлох ажил хийгдсэн. Нийт 322 төрлийн үйлчилгээнээс 103 нь бүрэн онлайн болох боломжтой. 167 нь хагас онлайн болох боломжтой байна. Үлдсэн 52 нь онлайн болох боломжгүй гэсэн дүгнэлт гарсан юм. Онлайн болох боломжтой, хагас онлайны боломжтой 270 төрлийн үйлчилгээнд цаг хугацаа, эдийн засгийн хэмнэлт, ашиг тусыг бодитой тооцсон. Төрөөс иргэд, байгуул­ла­гуудад үзүүлдэг онлайны боломжтой үйлчилгээнүүдийг программчлан, цахим хэлбэрт оруулах ажлын хүрээнд шаар­дагдах төсөв, өртгийг тооцон гаргалаа.

    Мэдээлэл харилцаа холбооны хөгжлийг хурдасгана
НМТГ байгуулагдсан цагаасаа хойш хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн хөтөл­бөр, төслүүдийн санхүүжилт төсөвт олгогддоггүй нь олон байлаа. Нөөц бололцоогоо ашигласны дүнд “Цахим Улаанбаатар” хөтөлбөрийн суурь бэлтгэл болох нэг, хоёрдугаар зорилтууддаа хүрэх тун дөхжээ. Энэ нь Монгол Улсын Засгийн газрын “Цахим засаглалыг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө”-г нийс­э­лийн нутгийн захиргааны байгуул­ла­гуудад бүрэн утгаар нь хэрэгжүүлэхэд бэлэн болжээ гэсэн үг юм. Цаашдын зорилго, төлөв­лө­гөө­ний хувьд улс орны эдийн засгийн өсөлтийг хангагч, нийг­мийн хөгжлийг хурдасгагч хүчин зүйл болсон мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарыг нийслэ­лийн хүрээнд хөгжүүлэ­хийн тулд дараахь ажлуудыг ойрын хугацаанд хийж хэрэг­жүү­лэх явдал. Мэдээлэл, харилцаа холбооны техноло­гийн хөгжлийн ноён нуруу болсон өндөр хурдны сүлжээгээр ННЗБ-уудыг холбох асуудал нэн тэр­гүү­ний шаардлага. Нэгдсэн сүлжээг бай­гуул­снаар “Цахим Улаанбаатар” хөтөл­бөрийн хамгийн гол зорилт болох төр-иргэн-хувийн хэвшил гэсэн холбоог бий болгон “Цахим Засаг­лал” хөтөлбөрийн төгсгөлийн үе шатуудыг хэрэгжүүлэх боломж бүрдэнэ. ННЗБ-ууд өндөр хурдны нэгдсэн сүлжээнд хол­богд­соноор мэдээллийн технологийн дэвшилтэт технологи ашигласан “Нийс­лэлийн нут­гийн захиргааны байгуул­лагуудыг хамар­сан дотуур холбоо” төслийг хэрэгжүүлж болно. Улаанбаатар хотод мэдээлэл, харилцаа холбооны чиглэлийн бизнесийн байгууллагуудыг зохицуулан, дэмжиж хянадаг эрхзүйн орчин сайн бүрдээгүй байна. Иймээс нийслэлийн хүрээнд хэрэгжих журам, стандартыг шинээр гаргах шаардлагатай. Дараахь журам, стандартыг нийслэлийн төрийн захир­гаа­ны байгууллагын зүгээс гаргаж, хэрэг­жүүлбэл зохистой байна. Үүнд мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын техник хэрэгсэл, тоног төхөө­рөмж худалдаалах, засвар үйлчилгээ явуулах талаар. Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлж буй байгууллагуудын гэрлийн шон, барилга байгууламжийн дээвэр дамжуулсан таталтын талаар. Үүрэн телефон, утас­гүй интернэт, богино долгионы радио гээд агаарын давтамж ашиглалтын талаар. Эцэст нь цахим тоглоомын газруудын талаар журам, стандарт нэн шаард­ла­гатай байна. Эдгээр журам, стандартыг гаргаснаар мэдээлэл, харилцаа хол­бооны хөгжлийг хурдасгах, шударга өрсөлдөөн бий болгох, хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах боломжтой.

Хороодын бүртгэл мэдээллийн сис­тем, сан байгуулахын тулд Ерөнхий сайдын 4 дүгээр захирамжийн хүрээнд Монгол Улсад бүртгэл мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо бий болгох ажлын бэлтгэлийг ханган, хороодод анхан шатны бүртгэлийг нэгдсэн стандартын дагуу явуулах, цахим хэлбэрт шил­жүүлэх ажлыг далайцтай зохион бай­гуулах шаардлагатай байна.

Болдсайханы Хажидмаа