Урлагт хүнийг дүрслэхгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй шиг “Хайр”-ийн сэдэв үе үеийн уран бүтээлчдийн гол сэдэв байсаар ирсэн. Хайр дурлалын сэдэвтэй түүхэн дэх хамгийн сэтгэл хөдөлгөм уран зургуудын ертөнцөөр та бүхэн аялаад үзээрэй.
1. Питер Пауль Рубенс- Далан хальсны сүүдрэвч /1609/
XVII-р зууны үеийн Фламандын алдарт зураач Питер Пауль Рубенсийн “Далан хальсын сүүдрэвч” зурагт түүний анхны эхнэр Изабелла Брант болон өөрийн хөрөг нь дүрслэгдсэн юм. Хосууд зөгийн балны мөчир дээр сууж байгаагаар гол зохиомжоо дүрсэлсэн байна. Уг зураг одоогоор Мюнхен дэх Альте Пинакотек галерейд хадгалагддаг. Түүний ихэнх зургуудын нэгэн адил энэ бүтээл нь гүн гүнзгий бэлгэдлийг агуулдгаараа онцлог юм. Далан хальс бол хайрын уламжлалт бэлэг тэмдэг, оршихуйн хөнгөн байдал юм.
Энэхүү мод нь цайвар өнгө, анхилуун үнэр, гоо үзэсгэлэн, эелдэг байдал, цэцэглэлтийн мэдрэмжтэй холбоотой. Далан цэцгийн цэцэг нь амьдрах орчиндоо хүчтэй цэцэглэж, үнэнч, чин бишрэлийн дүр төрхийг бий болгодог. Эртний сүсэг бишрэлд зөгийн балын цэцэг азтай бөгөөд цэцэрлэгийг бузар муугаас хамгаалж чадна гэж үздэг байна. Энэхүү уран зурагт тэрээр эхнэрийнхээ дээгүүр бага зэрэг дээш өргөгдөж, түүнийг хамгаалан бөхийлгөж буй язгууртан, эр зоригт ноён хэмээн өөрийгөө дүрсэлжээ. Эхнэр нь уламжлалт Фламанд малгай өмссөн нь тэдний соёлын үнэнч байдлыг сануулдаг. Зөгийн бал нь хосуудыг тойрон хүрээлж, тэдний тэврэлтийг бүрхэж, жинхэнэ хайр, чин бишрэлийг илэрхийлдэг. Энэ нэгдлийг улам тодотгохын тулд хосууд гар барьцгааж байна.
2. Анри ди Тулуз-Лотрек- Ор, үнсэлт/1893/
Тулуз-Лотрекийн 1892 онд бүтээгдсэн “Ор, үнсэлт" хэмээх сэтгэл татам урлагийн бүтээл нь хүсэл тэмүүлэлдээ хөтлөгдсөн хосын дүрийг гаргасан байна. Зураач энэхүү зургийг тааламжтай, мэдрэхүйн таашаалын илэрхийллээ гаргасан хэмээн хэлсэн байдаг.
Түүний сонгосон өнгөний схем нь саарал, ногоон, цэнхэр өнгөөр дарагдсан улаан, шар өнгийн сүүдрүүдийг гайхалтай зохицуулж гаргасан байна. Энэхүү сэтгэл татам бүтээл нь хосууд бие биеэсээ салах вий гэсэн айдастайгаар нэг нэгнээ энхрийлсэн хайрыг илэрхийлдэг.
3. Керри Жеймс Маршалл- Хуримын хөрөгтэй натюрморт /2015/
Хуримын хөрөгтэй натюрморт гэрлэсэн хосуудын хайр дурлалыг харуулсан хүчирхэг уран зургуудын нэг юм. Харриет Табман нөхөр Жон Тубмантай хамт зургаа авхуулж буй нэгэн агшныг зураач сонгон дүрсэлсэн байна. Тубманы цагаан цамцны нум нь уяатай, ханцуйны ягаан өнгө нь түүний үсийг тодотгосон байхад нөхөр нь түүний мөрөн дээр гараа зөөлөн тавьсан байна. Харриетийн эмэгтэйлэг зан чанар, мэргэн ухаан, дотоод сэтгэлийн хүч чадлыг нь түүний итгэл төгс харцнаас нь тод харагддаг.
4. Рембрандт Ван Рейн- Еврей сүйт бүсгүй /1666-1669/
Голландын гэрэл сүүдрийн мастер, алдарт зураач Рембрандт “Еврей сүйт бүсгүй” уран зураг нь судлаачдын анхаарлыг татсаар ирсэн бүтээлүүдийн нэг юм.
Хэвтээ чиглэлтэй зотон даавууны голд тансаг улаан даашинзтай эмэгтэй бугуй, хүзүүндээ сувдан чимэглэл зүүсэн байдалтай зогсож байна. Түүний баруун талд нь Исаак зогсож, нэг гар нь бүсгүйн ард гараа сунгаж, нөгөө гар нь цээжинд гараа сунгана.
Исаак алт, хүрэн өнгийн цамцны дээгүүр босоо хуниастай ижилхэн тансаг байдлаар хувцаслажээ. Исаакийн зүүн гарын хуруунууд нь Ребеккагийн гарт зөөлөн хүрч, хамгаалалтын дохио зангаа илэрхийлнэ. Хоёр дүр нь дохио зангаа нь дотно байсан ч бие бие рүүгээ хардаггүй, үзэгч рүү ч хардаггүй.
5. Хенри Тейлор- Сисили, Майлс нар Обамагийн гэрт зочилно /2017/
Америкийн зураач Хенри Тэйлорийн олон гайхалтай хөрөг зургийнхаа нэгэнд хайр дурлалын уянгалаг нууцлаг дүр төрхийг гэрэлтүүлэхийн зэрэгцээ нийгмийн дэвшлийг тэмдэглэсэн байдаг. Энэхүү зургийн гол дүр нь 1968 онд "Зүрх бол ганцаардсан анчин" киноны нээлтийн үеэр жүжигчин Сисили Тайсон болон түүний амраг Майлз Дэвис нар юм.
Обамагийн засаг захиргааны анхны бүрэн эрхийн хугацаанд Цагаан ордны урд талын зүлгэн дээрх анхны зургийг Хенри Тейлор зурсан байна. Зургийг сайтар ажиглаад харвал хоёр амрагуудын харилцааны мөн чанарын талаарх бүх төрлийн сэжүүрийг харах болно.
6. Пабло Пикассо- Далайн эрэг дээрх зургууд /1931/
Испанийн кубист зураач Пабло Пикассогийн “ Далайн эрэг дээрх зургууд“ бүтээл нь түүний алдартай уран зургийн нэг юм. Түүний хачирхалтай эротик далайн эргийн дүр зураг 1931 оны зун Пикассогийн Францын Ривьера дахь амралтын газар Хуан-лес-Пинсд байхдаа бүтээгдсэн байдаг. 50 настай зураач 19 настай загвар өмсөгч Мари-Терезе Уолтертой хайр сэтгэлийн холбоотой байснаар өдөөгдсөн гэж үздэг бөгөөд дүрсэлсэн биет хэлбэрүүдийн шинж чанар нь дотно харилцаанд орох мөчийн бодит үнэнийг эрээ цээргүй илэрхийлсэн гэж үздэг.
7. Эдвард Мунк- Үнсэлт /1897/
Эдвард Мунк 1897 онд “Үнсэлт” зургаа зуржээ. Зургийг гадна талаас нь ажиглахад эрч хүчтэй харагддаг бол өрөөний дотоод засал нь хосыг тэврээд өнгөрсөнд гацсан мэт санагдуулдаг. Хосуудын хийсвэр хэлбэр, нүүр царай нь нэгдмэл болсон мэт харагдах нь хосуудын харьяалал, эв нэгдлийг илэрхийлдэг. Эдвард Мунк "Амьдралын фриз" нэртэй цувралын нэг хэсэг болгон энэхүү бүтээлээ бүтээж, гучин жилийн турш ажилласан байна.
8. Сузуки Харунобу- Цасан дээр алхаж буй дурлагчид /1764-1777/
Японы уран бүтээлч Харунобгийн Укиё-э хэвлэмэлүүдээс хамгийн романтик, гунигтай уур амьсгалтай бүтээл бол “ Цасан дээр алхаж буй дурлагчид” юм. Харунобу цасан дундуур зугаалж буй хоёр амрагуудын дотно харилцааг онцолж, тэр ч байтугай хайр дурлалын амиа хорлох замаар алхаж байж магадгүй. Хосууд чимээгүйхэн унасан цасанд хамтдаа алхаж шүхрийн доор хайрыг хуваалцан алхана.Полихром хэвлэмэл буюу нишики-э-г үүсгэн байгуулагч Харунобу өнгөт ур чадвараа харуулж, хосуудын дээлийг хар, цагаан өнгийн хоршлоор дүрслэн, “Хэрээ ба дэгээ" гэж дүрсэлсэн байна.
Нийтлэлийг бичсэн: Урлах эрдэм дээд сургуулийн багш, урлаг судлаач А.Тунгалаг
Урлагт хүнийг дүрслэхгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй шиг “Хайр”-ийн сэдэв үе үеийн уран бүтээлчдийн гол сэдэв байсаар ирсэн. Хайр дурлалын сэдэвтэй түүхэн дэх хамгийн сэтгэл хөдөлгөм уран зургуудын ертөнцөөр та бүхэн аялаад үзээрэй.
1. Питер Пауль Рубенс- Далан хальсны сүүдрэвч /1609/
XVII-р зууны үеийн Фламандын алдарт зураач Питер Пауль Рубенсийн “Далан хальсын сүүдрэвч” зурагт түүний анхны эхнэр Изабелла Брант болон өөрийн хөрөг нь дүрслэгдсэн юм. Хосууд зөгийн балны мөчир дээр сууж байгаагаар гол зохиомжоо дүрсэлсэн байна. Уг зураг одоогоор Мюнхен дэх Альте Пинакотек галерейд хадгалагддаг. Түүний ихэнх зургуудын нэгэн адил энэ бүтээл нь гүн гүнзгий бэлгэдлийг агуулдгаараа онцлог юм. Далан хальс бол хайрын уламжлалт бэлэг тэмдэг, оршихуйн хөнгөн байдал юм.
Энэхүү мод нь цайвар өнгө, анхилуун үнэр, гоо үзэсгэлэн, эелдэг байдал, цэцэглэлтийн мэдрэмжтэй холбоотой. Далан цэцгийн цэцэг нь амьдрах орчиндоо хүчтэй цэцэглэж, үнэнч, чин бишрэлийн дүр төрхийг бий болгодог. Эртний сүсэг бишрэлд зөгийн балын цэцэг азтай бөгөөд цэцэрлэгийг бузар муугаас хамгаалж чадна гэж үздэг байна. Энэхүү уран зурагт тэрээр эхнэрийнхээ дээгүүр бага зэрэг дээш өргөгдөж, түүнийг хамгаалан бөхийлгөж буй язгууртан, эр зоригт ноён хэмээн өөрийгөө дүрсэлжээ. Эхнэр нь уламжлалт Фламанд малгай өмссөн нь тэдний соёлын үнэнч байдлыг сануулдаг. Зөгийн бал нь хосуудыг тойрон хүрээлж, тэдний тэврэлтийг бүрхэж, жинхэнэ хайр, чин бишрэлийг илэрхийлдэг. Энэ нэгдлийг улам тодотгохын тулд хосууд гар барьцгааж байна.
2. Анри ди Тулуз-Лотрек- Ор, үнсэлт/1893/
Тулуз-Лотрекийн 1892 онд бүтээгдсэн “Ор, үнсэлт" хэмээх сэтгэл татам урлагийн бүтээл нь хүсэл тэмүүлэлдээ хөтлөгдсөн хосын дүрийг гаргасан байна. Зураач энэхүү зургийг тааламжтай, мэдрэхүйн таашаалын илэрхийллээ гаргасан хэмээн хэлсэн байдаг.
Түүний сонгосон өнгөний схем нь саарал, ногоон, цэнхэр өнгөөр дарагдсан улаан, шар өнгийн сүүдрүүдийг гайхалтай зохицуулж гаргасан байна. Энэхүү сэтгэл татам бүтээл нь хосууд бие биеэсээ салах вий гэсэн айдастайгаар нэг нэгнээ энхрийлсэн хайрыг илэрхийлдэг.
3. Керри Жеймс Маршалл- Хуримын хөрөгтэй натюрморт /2015/
Хуримын хөрөгтэй натюрморт гэрлэсэн хосуудын хайр дурлалыг харуулсан хүчирхэг уран зургуудын нэг юм. Харриет Табман нөхөр Жон Тубмантай хамт зургаа авхуулж буй нэгэн агшныг зураач сонгон дүрсэлсэн байна. Тубманы цагаан цамцны нум нь уяатай, ханцуйны ягаан өнгө нь түүний үсийг тодотгосон байхад нөхөр нь түүний мөрөн дээр гараа зөөлөн тавьсан байна. Харриетийн эмэгтэйлэг зан чанар, мэргэн ухаан, дотоод сэтгэлийн хүч чадлыг нь түүний итгэл төгс харцнаас нь тод харагддаг.
4. Рембрандт Ван Рейн- Еврей сүйт бүсгүй /1666-1669/
Голландын гэрэл сүүдрийн мастер, алдарт зураач Рембрандт “Еврей сүйт бүсгүй” уран зураг нь судлаачдын анхаарлыг татсаар ирсэн бүтээлүүдийн нэг юм.
Хэвтээ чиглэлтэй зотон даавууны голд тансаг улаан даашинзтай эмэгтэй бугуй, хүзүүндээ сувдан чимэглэл зүүсэн байдалтай зогсож байна. Түүний баруун талд нь Исаак зогсож, нэг гар нь бүсгүйн ард гараа сунгаж, нөгөө гар нь цээжинд гараа сунгана.
Исаак алт, хүрэн өнгийн цамцны дээгүүр босоо хуниастай ижилхэн тансаг байдлаар хувцаслажээ. Исаакийн зүүн гарын хуруунууд нь Ребеккагийн гарт зөөлөн хүрч, хамгаалалтын дохио зангаа илэрхийлнэ. Хоёр дүр нь дохио зангаа нь дотно байсан ч бие бие рүүгээ хардаггүй, үзэгч рүү ч хардаггүй.
5. Хенри Тейлор- Сисили, Майлс нар Обамагийн гэрт зочилно /2017/
Америкийн зураач Хенри Тэйлорийн олон гайхалтай хөрөг зургийнхаа нэгэнд хайр дурлалын уянгалаг нууцлаг дүр төрхийг гэрэлтүүлэхийн зэрэгцээ нийгмийн дэвшлийг тэмдэглэсэн байдаг. Энэхүү зургийн гол дүр нь 1968 онд "Зүрх бол ганцаардсан анчин" киноны нээлтийн үеэр жүжигчин Сисили Тайсон болон түүний амраг Майлз Дэвис нар юм.
Обамагийн засаг захиргааны анхны бүрэн эрхийн хугацаанд Цагаан ордны урд талын зүлгэн дээрх анхны зургийг Хенри Тейлор зурсан байна. Зургийг сайтар ажиглаад харвал хоёр амрагуудын харилцааны мөн чанарын талаарх бүх төрлийн сэжүүрийг харах болно.
6. Пабло Пикассо- Далайн эрэг дээрх зургууд /1931/
Испанийн кубист зураач Пабло Пикассогийн “ Далайн эрэг дээрх зургууд“ бүтээл нь түүний алдартай уран зургийн нэг юм. Түүний хачирхалтай эротик далайн эргийн дүр зураг 1931 оны зун Пикассогийн Францын Ривьера дахь амралтын газар Хуан-лес-Пинсд байхдаа бүтээгдсэн байдаг. 50 настай зураач 19 настай загвар өмсөгч Мари-Терезе Уолтертой хайр сэтгэлийн холбоотой байснаар өдөөгдсөн гэж үздэг бөгөөд дүрсэлсэн биет хэлбэрүүдийн шинж чанар нь дотно харилцаанд орох мөчийн бодит үнэнийг эрээ цээргүй илэрхийлсэн гэж үздэг.
7. Эдвард Мунк- Үнсэлт /1897/
Эдвард Мунк 1897 онд “Үнсэлт” зургаа зуржээ. Зургийг гадна талаас нь ажиглахад эрч хүчтэй харагддаг бол өрөөний дотоод засал нь хосыг тэврээд өнгөрсөнд гацсан мэт санагдуулдаг. Хосуудын хийсвэр хэлбэр, нүүр царай нь нэгдмэл болсон мэт харагдах нь хосуудын харьяалал, эв нэгдлийг илэрхийлдэг. Эдвард Мунк "Амьдралын фриз" нэртэй цувралын нэг хэсэг болгон энэхүү бүтээлээ бүтээж, гучин жилийн турш ажилласан байна.
8. Сузуки Харунобу- Цасан дээр алхаж буй дурлагчид /1764-1777/
Японы уран бүтээлч Харунобгийн Укиё-э хэвлэмэлүүдээс хамгийн романтик, гунигтай уур амьсгалтай бүтээл бол “ Цасан дээр алхаж буй дурлагчид” юм. Харунобу цасан дундуур зугаалж буй хоёр амрагуудын дотно харилцааг онцолж, тэр ч байтугай хайр дурлалын амиа хорлох замаар алхаж байж магадгүй. Хосууд чимээгүйхэн унасан цасанд хамтдаа алхаж шүхрийн доор хайрыг хуваалцан алхана.Полихром хэвлэмэл буюу нишики-э-г үүсгэн байгуулагч Харунобу өнгөт ур чадвараа харуулж, хосуудын дээлийг хар, цагаан өнгийн хоршлоор дүрслэн, “Хэрээ ба дэгээ" гэж дүрсэлсэн байна.
Нийтлэлийг бичсэн: Урлах эрдэм дээд сургуулийн багш, урлаг судлаач А.Тунгалаг