Малын шээс, баасанд ха­тан Туул бохирдож, эрэг ор­чим нь нийс­лэлчүүдийн "Бай­галь баар" болж хог новшин­доо дарагд­сан дүр төрх саях­ныг хүртэл Гачууртыг гутааж байв. Тэр орчим амь­дардаг иргэд бур­гас, бутыг нь ду­раараа авч түлшиндээ хэрэг­лэчихнэ. Мон­голчууд бид байгаа газ­раа, тэр тусмаа эх орондоо эзэн болж чаддаггүйн жишээ энэ. Өөрсдөө өөрийн­хөө юмыг хайрлахгүй боло­хоор харийн­хан цэвэр усны ундар­гын эх үүсвэр хатан Туу­лын хөвөөнд мөнгөн усаар алт угаагаад хээвнэг зогсож бай­сан биз.

Гачууртын "Хадуурын бу­лан "-г ийм л эмгэнэлтэй төрх ээрч байсан. Азаар энэ буланг БНСУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай "Туул Ривер­контрисайд" ХХК авчээ. Тэнд гольфын талбай барих гэнэ гэсэн чихэнд чимэгтэй мэдээ дуулдав.

Энэ талбайг дагаад "Спорт-аялал, амралт жуулч­лалын цогцолбор бааз" бай­гуулах аж. Мөн 70 метр тун­нелин гүүр Туул гол дээгүүр баригдана. Хэрэв энэ гүүрийг барьчихвал манай улсад анх­ных нь болох юм. Эзэнтэй ат­лаа эзгүй юм шиг эл газарт ха­риуцах эзэнтэй болно гэдэг хог новш, цаашлаад хатан Туулд маань дураараа хэн нэгэн очиж алт угаагаад байх­гүй. Үгүй ядаж уусан архи­ныхаа шилийг хаяад байхгүй боллоо гэж бодсон минь талаар болов.

Болсон болоо­гүй юманд гар дүрж, сүржиг­нэдэг хөдөл­гөөнийхөн чинь очоод голь­фын талбай ба­риулахгүй гэж байна гэнэ. Өөрснөө хам­гаалж, хайрлаж чадахгүй байж Гачууртын иргэд "Гол ширгээх гэлээ", "Байгаль орчин хордуулах нь" хэмээн сүржигнэж гарчээ. Хэвлэл мэдээллээр сүр дуу­лиан болоод ирэхээр нь мэр­гэж­лийн хяналтынхан "Ард түм­ний саналаар" үйл ажил­ла­гааг чинь түр зогсоолоо гээд хориг тавьчихжээ. Ийм юм байдаг аа. Уг нь мэргэж­лийн хянал­тынхан юу нь бо­лохгүй бай­гааг тогтоож, хэрэв хууль бус үйл ажилла­гаа явуулж байвал таслан зог­соох учиртай. Гэ­тэл "Ард түмний саналаар" гэсэн хориг тав­ьчи­хав. Мон­голчууд бид асуу­далд ингэж хандаад бай­вал юу болох вэ, чихэндээ ч итгэ­сэнгүй.

Гольфын талбай барих газрыг Гачууртын иргэд хам­гаалан идэвхтэй тэмцэж буй. Тэд ингэхдээ өөрсдийн ма­лын бэлчээр болох газрыг алдахаас айсан хэрэг.Тэдэнд улс эх орны эрх ашиг хамаа­гүй юм гэнэ. Хэдэн малаа бэлчээх газартай байвал бо­лоо юм байх аа. Яагаад эсэр­гүүцээд байна вэ гэсэн асуул­тад "Тэнд чинь баячууд л тоглоно биз. Мөнгөгүй бид­нийг хаанаас тоглуулаа аж" хэмээн хариулж байх юм. Гачууртын иргэд "Туул голыг хамгаалах үндэсний хөдөл­гөөн"-тэй нэгдэж, "Гачуурт" гэдэг хөдөлгөөн ч байгуулаад авчээ. Гольфын талбайгаас болж ямар нэгэн муу үр дага­вар хойч үед маань ирэх вий, гол ус бохирдож, газар шороо маань талхлагдаж болзошгүй хэмээн болгоомжилж байгаа бол бас яая гэхэв. Гэтэл зүгээр л нэг малын бэлчээ­рийн төлөө олон сая төгрөгөөр хэмжигдэх хөрөнгө оруулал­тыг зогсоож байх юм. Хэтэр­хий дураараа ч юм шиг. Учир мэдэхгүй хүүхэд адил зөв, бурууг ололгүй ийн чигээрээ зүтгэж болно гэж үү. Зөвхөн нэг талыг барин мэдээлэл цацах нь олон нийтийг төө­рөгдүүлэхээс өөр ямар үр дүнд хүрэх билээ. Иймд уншигч танд бодит мэдээлэл хүргэх үүд­нээс хардлага дунд "бүдэрч" яваа гольфын талбайн тухай бичиж буй юм.

Гольфын талбай бариу­лахгүй л юм бол тэнд хэн нэгэн барилга барина. Энэ бол бичигдээгүй хууль. Өнөө­дөр манайд баригдаж буй хэдэн барилгад "найдвартай чанартай" гэсэн тамга дарж болох вэ. Сайнаасаа саар нь их. Тийм байтал олон чанар­гүй барилга барихын оронд дэлхийн стандартад нийцсэн гольфын талбайтай болоход юу нь буруу гэж. Туул голыг дагаад олон барилга баригд­сан. Ундны цэвэр усны нөөц дээр баригдсан барилга бас бий. Нэгэнт барилга бариад эхэлсэн болохоор түүнийг нурааж, буулгаж чадахгүй холбогдох байгууллагууд ацан шалаанд ороод байгаа. Гольф бол харин үүнээс тэс өөр асуудал.

Хөдөлгөөнийхний ярьж буйгаар "Гольфын талбай барьснаар Туул голын урсгал өөрчлөгдөж, ширгэх аюул нүүрлэх юм гэнэ. Тэнд Ча­царганын цэцэрлэг УИХ-ын гишүүн асан Ч.Авдай бари­хаар төсөл боловсруулж явна. Чацарганын цэцэрлэг чинь хортой гэсэн. Баянзүрх дүүр­гийн Засаг дарга асан Э.Мөнх-Очир 2007 оны тавдугаар сарын 9-нд 130 тоот захи­рамж гаргаж, 20 дугаар хо­рооны нутаг дэвсгэр дэх "Ха­дуурын булан" гэдэг газрыг БНСУ-ын 100 хувийн хөрөнгө оруулалт­тай "Туул Ривер­конт­рисайд" ХХК-д 50 га газрыг арван жилийн хугацаа­тай хууль бусаар өгсөн. Уг нь анх тус компанид дөрвөн га газар өгснийг дур мэдэн Засаг дар­га шийдвэрлэсэн" хэмээн ярьж хөлөө жийгээд суучих юм. Нэг хэсэг нь бүтээн бай­гуулах гэхээр нөгөө нь эсэр­гүүцдэг нэг хэвийн идэвхгүй дүр зураг. Яагаад бид юм бүхэнд үл итгэсэн байдлаар хандаж, байнга хардлага тээж явах ёстой юм бэ гэсэн бодол өөрийн эрхгүй төрсөн юм. Эсэргүүцээд дийлэхгүй боло­хоор болсон болоогүй хөдөл­гөөн үүсгээд жагсаал, цуглаан хийгээд аливаа асуудалд хавхаг тавьчихдаг туршлага­тай болоод монголчууд бид удаж байна. Хэдий олон жил бид аливаа асуудлыг иймэр­хүү маягаар шийдэх вэ. Энэ дунд бид урагшилж чадах уу. Хожихоосоо илүү хохирох нь илбэг гээд хэлчихвэл нэг их буруудахгүй байх. Үүнийг стратегийн орд газар ашиглах эс ашиглах талаар хэдэн жил зөвлөлдөж, маргалдаж өнөө ч шийдвэрлэж чадаагүй яваа жишээнээсээ бид харж болох юм.

_Хүн мэдэхгүй юмныхаа дайсан гэдэг үг бий.

Тэгвэл гольфын талбай барьснаар ундны цэвэр усны ундаргад ямар ч хор нөлөө үзүүлэхгүй гэдгийг нэгэн эрдэмтний ярьсан ярианаас дор сий­рүүлье.

Газрын гадаргын 1.5-2.5 метрийг өнгөн хөрс гэдэг. Энэ нь үржил шимт хөрс. Түү­нээс доош 10-20 метр ухахад чу­луулгийн давхаргад хүрдэг. 30-100 метрт хүрвэл хурдас чулуулгийн давхарга болдог аж.

Гольфын талбай байгуу­лахад 1-2 метр газрын өнгөн хөрсийг хуулдаг аж. Ийм га­зарт нөхөн сэргээлт хийхэд урьд өмнө таван төрлийн ургамал ургадаг байсан бол арав болж өсдөг байна. 50 га газрын өнгөн хөрсийг түрээд 1-2 метр орчим хуулна гэж тус компанийнхан төлөвлөж байгаа юм байна.30-100 метр ухаж байж усны эх үүсвэрт хүрдэг аж. 100 метр ухсан тохиолдолд гүний худаг гар­гаж авах боломжтой болдог байна. Тэгэхээр гольфын талбай барих ажил 1-2 мерт буюу зөвхөн газрын гадаргын өнгөн хөрсөнд явагдах юм байна. Доошоо орлоо гэхэд чулуулгийн 20 метрийг нэвт­лэх хэрэгтэй болдог аж. Ядаж 50 метр ухсан тохиолдолд дөн­гөж гүний усны эх гарч ирдэг гэнэ. Тэгэхээр голь­фын тал­бай барихад ундны усанд нөлөөлөх нөлөө байх­гүй гэд­гийг Байгаль орчны яамны мэргэжилтнээс ава­хуу­лаад холбогдох албан байгуул­лагууд үзэж байгаа юм.

Өнөөдөр зөвхөн хэсэг иргэн нэгдэж хөдөлгөөн бай­гуулаад асуудлыг шийдвэр­лээд байж болно гэж үү. Хол­богдох албан тушаалтан эрх мэдэлтнүүд үүнийг эргэж харах цаг болжээ. Бид бүх зүйлд онгон дагшин байгаль, хор аюулын талаар үнэн нь мэдэгдэхгүй мэдээлэл цацаж, ир­гэдэд буруу мэдээлэл өгөөд байвал яаж хөгжих билээ.

Г.Ялгуун