Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг төслийн танилцуулга-хэлэлцүүлэг Төрийн ордны "Жанжин Д.Сүхбаатар" танхимд эхэллээ.

Хэлэлцүүлгийн эхний илтгэлийг УИХ-ын гишүүн, Хууль зүйн сайд Х.Нямбаатар хийж байна. 

Улсын дээд шүүх дэргэдээ судалгаа сургалтын хүрээлэнтэй байхаар төсөлд тусгасан бөгөөд төсөлд шүүгчийн цалин хангамж, нэмэгдлийн талаар мөн тусгасан. Одоогийн байдлаар шүүгчийн цалин төрийн албан хаагчдын дунд хамгийн өндөр гэж яригддаг ч өнөөдрийн нөхцөлд тийм ч өндөр биш байгааг Хууль зүйн сайд хэллээ. 

• Шүүхийг төрөлжүүлэн дагнах, 
• Шүүхийг цахимжуулах 
• Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн зөвлөмжөөр шүүгчийн бүрэн эрх түдгэлзүүлэх үндэслэл хасах 
• Шүүгчийн туслах, шүүхийн захиргааны ажилтан 
• Шүүгч гурван сараас дээш хугацаагаар эмчилгээ хийлгэх, суралцах эрдэм шинжилгээний судалгааны ажил хийх бол ШЕЗ чөлөө олгоно гэх мэт заалтыг тусгажээ. 

Шүүхийн ачаалал өндөр байгаа бөгөөд анхан шатны шүүхийн нэг шүүгчид 200 хэрэг ногдож байгаа гэдгийг салбарын сайд хэлээд хуулийн төсөлд ажил хэрэгчээр саналаа өгөхийг хүссэн юм. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлийн тухайд иргэн зөрчигдсөн эрхээ хамгаалуулах гэж хандаж байхад шүүхэд 5 жил хүртэл удааширсан тохиолдол байгаа бөгөөд эргээд гүйцэтгэлийг хангуулах гэж мөн хугацааг зарцуулж байна гэдгийг тэрбээр онцолсон юм. Одоогийн байгаа тогтолцоо хэвээр үргэлжилвэл шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэлд дорвитой өөрчлөлт орохгүй гэдгийг хэлж байна. 

Ерөнхийлөгчийн өргөн барьсан Шүүхийн багц хуулийн танилцуулгыг Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Л.Болд танилцуулж байна. 

Тэрбээр "Бид 30 жилийн өндөрлөг дээрээс харахад бид өнөөдөр эргээд 30 жилийн өмнөх байдалдаа очсон байна. 1990 оноос хойш наймаа хийж болохгүй гэхээр хийдэг байсан, нам засгаа муулж болохгүй гэхэд муулдаг л байсан. 1990 онд нийгэм цаашид яаж ч хальтарч унах боломжтой нөхцөлд бид өөрчөлөлт шинэчлэлт хийсэн. Тэгвэл хоёр жилийн өмнө Монголчууд яагаад дахин жагсав гэхээр иргэн бүрт шударга ёсны итгэл алга. Гарч байгаа шийдвэр бүр худалдагдсан, хэн нэг хүний эрх ашигт нийцсэн байхаар иргэдийн шүүхэд итгэх итгэл алдарч байгаа юм. Та бидний хүсэн хүлээсэн хуулийн төсөл гарна гэдэгт итгэж байна" гэлээ. 

Ерөнхийлөгчийн өргөн мэдүүлсэн шүүхийн багц хуулийн төсөлд 

• Шүүх болон шүүгч захиргаа, аж ахуйн үйл ажиллагаанд оролцохгүй байх Үндсэн хуулийн зарчмыг бэхжүүлсэн 
• Шүүхийн ерөнхий зөвлөл, Шүүхийн сахилгын хороо, Шүүхийн мэргэшлийн хороог хатаас бусаар ажиллах нөхцөл боломжийг бүрдүүлсэн байна. 

Хэлэлцүүлэг түр завсарлалаа. 

"УИХ-д өргөн мэдүүлээд байгаа хуулиудын харьцуулсан судалгаа, дүгнэлт"-ийг МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн профессор, хууль зүйн доктор О.Мөнхсайхан танилцуулж байна. 

Доктор О.Мөнхсайхан "Аливаа хэрэг маргаан хэн нэгний нөлөө, эсвэл эрх мэдэл мөнгөөр шийдэгддэг бол хүн бүхний эрх баталгаагүй. Бид хүүхдүүддээ өв хөрөнгө үлдээсэн ч шударгаа шүүлгэх эрхийг өгч чадахгүй бол энэ хамгийн том асуудал. "Шударга бусын хонгилыг нурааж шударга шүүхээр шүүлгэх эрхийг хангах" талаар би ярина. Дэлхийн өрсөлдөх чадварын индекст Шүүхийн хараат бус байдал 141 орноос 120-д орсон байна. Энэ бол бизнес эрхлэгчдээс авсан үнэлгээ. Ерөнхий шүүгчид хэт төвлөрсөн эрх мэдлийг танах ёстой. Энэ нь тэнцвэргүй, үзэмж харсан байдлыг бий болгож байна" гэсэн юм. 

Түүний санал дүгнэлтэд хөөн хэлэлцэх хугацааг таван жилээр тогтоох хэрэгтэй гэсэн саналыг өгч байна. Хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн гэх үндэслэлээр хаагдаж буй хэргүүд цөөнгүй байгааг хэлсэн юм. Хөөн хэлэлцэх хугацаа зөвхөн хохирогчид хэрэгтэй бус иргэдийн шүүхэд итгэх итгэлийг нэмэхэд тустай гэв. 

ШЕЗ-ийн дарга Э.Батбаяр "Шүүгчийн хараат бус, шүүхийн бие даасан байдлыг хангахад тулгамдаж буй асуудал" илтгэлийг тавьж байна. 

Монгол Улсын хэмжээнд нийт 117 шүүхэд 523 шүүгч шүүн таслах ажлыг хэрэгжүүлж байна. Шүүгчийн ажиллах нөхцөлөөр хангах, хэрэг маргааны шийдвэрлэхэд туслалцаа үзүүлэх чиг үүрэг бүхий 42 шүүхийн тамгын газарт нийт 1410 шүүхийн захиргааны ажилтан ажиллаж байна. 

2014 оноос хойш шүүхийн төсөв нэмэгдээгүй боловч, шүүхээр шийдвэрлэж буй хэргийн тоо нэмэгдсээр байгаа аж.