Яагаад ногоон болон цагаан цай уух ёстой вэ? Өмнө нь цайны ач тусыг мэддэггүй байхдаа цай огт уудаггүй байлаа. Ногоон, цагаан цай битгий хэл ер нь ямар ч төрлийн цай уудаггүй байв. Гэтэл найз маань надад өөрийнхөө хэрэглэдэг ногоон цайг санал болгож ач тусыг нь ярьж өгсний дараа амт нь мөн ач тус нь ч надад ихээхэн таалагдаж эхэлсэн юм. Ингээд та бүхэнд яагаад ногоон цай, цагаан цайг уух шалтгааныг танилцуулъя.

Ногоон цай бусад цайтай адилгүйгээр агаарт ямар нэг исэлдэлгүй хатдагийн дүнд хатааж буталсан ч идэвхтэй элементүүдээ хадгалсаар байдаг шидтэй, эрүүл мэндийн чухал ач холбогдолтой юм. Үүнд:

• Холестериныг хянах
• Цусан дахь чихрийн хэмжээг бууруулна.
• Цусны эргэлтийг сайжруулна
• Ханиаднаас хамгаална
• Ясны эрүүл бүтцийг дэмжинэ
• Зарим нэг бактерийн халдвараас хамгаална
• Хэт ягаан туяаны нөлөөнөөс хамгаална
• Цэвэрлэх ба шээсийг ялгаруулах үйлчилгээтэй.

Полифенол ихээр агуулдаг цагаан цай нь бол хөгшрөлтийн эсрэг илүү үр дүнтэй. Цагаан цай нь дэлхийд антиоксидант агууламж хамгийн өндөртэй байгалийн бүтээгдэхүүн гэж тооцогддог бөгөөд нэг аяга цагаан цайнд агуулагдах антиоксидант хэмжээ нь арван хоёр аяга жүржийн шүүс уусантай тэнцэхүйц байдаг.

ЦАГААН ЦАЙ

Цагаан цай нь хамгийн бага боловсруулсан цай тул хамгийн нарийн цайны сортуудын нэг гэдгээрээ алдартай. Цагаан цай нь ургамлын навч бүрэн нээгдэхээс өмнө залуу нахиа нь нарийн цагаан үстээр хучигдсан байх үед хураадаг тул "цагаан" цай гэж нэрлэгддэг.

Цагаан цайны гарал үүсэл

Цайны заншил нь эртний Хятадын эзэнт гүрний үед (600-аас 1300 оны хооронд) цай уух, цайны соёл улс даяар цэцэглэн хөгжиж байх үед бий болжээ. Энэхүү ёс заншилд тухайн үеийн Эзэн хаанд жил бүр хүндэтгэлтэй хандаж, ховор, нарийн цай өгдөг байв. Цайны татвар гэж хэлж болно. Энэхүү эзэн хааны цайны хүндэтгэлийг ихэвчлэн хамгийн сайхан цайны ургамлаас хамгийн залуу, шинэ, нарийн нахиагаар хийсэн байдаг.

Эзэн хааны цайны цэцэрлэгүүдийг эдгээр ховор, нэр хүндтэй цай бэлтгэх зорилгоор хааяа нууцаар боловсруулдаг байжээ. Яруу найрагчид эдгээр тусгай цайг "үүл шиг цагаан, мөрөөдөл шиг ногоон, цас шиг цэвэр, цахирмаа шиг үнэртэй" гэж нэрлэдэг байв.

Эдгээр эзэн хааны цайны хүндэтгэлийг цагаан цайны хамгийн эртний хэлбэр гэж үздэг боловч өнөө үед бидний мэддэг цагаан цай биш юм. Эзэн хаан Хуизонг Сүн гүрний засаглалын үед (960 - 1297) хавар залуу цайны нахиа авч, гаднах навчийг нь булгийн усаар сайтар зайлж, агаарт сайтар хатаагаад дараа нь гялтгар цагаан нунтаг болгодог байв. Энэ цагаан нунтгаа халуун усанд хийж амттай сайхан цай болгодог бөгөөд уг цайг Хятадын цорын ганц хүн буюу зөвхөн эзэн хаан уух боломжтой байжээ.

НОГООН ЦАЙ

Ногоон цай нь Хятадаас гаралтай гэж үздэг. Өнөө үед Хятадад "цай" гэдэг нь зөвхөн барууныхтай адил цайны ерөнхий ангилалд бус харин ногоон цайнд хамаатай гэсэн. Хятад улсын Юньнань муж нь Camellia sinensis ургамлын эх нутаг юм. Үнэндээ Юньнань дэлхийн 380 гаруй төрлийн цайны 260 төрөл зүйлийг тариалж байна.

Нэгэн домогт өгүүлэхдээ, Хятадын анагаах ухааны зохион бүтээгч Шеннонг МЭӨ 2737 онд ойролцоох цайны модноос шинэхэн цайны навч буцалж буй устай аяганд нь унаж ундаа болгон ууснаар цай үүссэн гэж үздэг.

Бусад нь янз бүрийн буддын шашинтнуудыг МЭӨ 500-аад оны үед болон дараачийн зуунд цай олж мэдсэн гэж үздэг. Бурханы шашны лам нар Европын сүм хийд дэх католик шашны үеийнхтэй адил усан үзэм, дарс үйлдвэрлэж, ургуулж, цай үйлдвэрлэж байжээ. Лам нарын цайгаа уух уламжлал нь Хятад даяар тархсан оюун санааны болон нийгмийн дадал хэвшил болжээ.

Зэн санваартан Хятадын агуу буддын шашны хийд, сүмд очиж судалж байхдаа цайны ургамлын үр, бут сөөгтэй Японд буцаж ирснээр ногоон цай нь Японд түгээмэл тархсан гэж үздэг. Эйзай хэмээх залуу санваартан Хятадад цай ууж байсан туршлагаа ашиглан Буддын шашны лам нарын нийгэмлэгийн хүрээнд цайны арга барилыг бясалгалын зан үйл болгон түгээн дэлгэрүүлж, Японы бусад улс оронд цай уух заншлыг түгээжээ. Өнөөдрийг хүртэл Хятад, Япон нь дэлхийн ногоон цай үйлдвэрлэж, экспортлогч орнуудын тоонд багтдаг.

Өдөр бүр цагаан эсвэл ногоон цай уух нь бие махбодод үүссэн чөлөөт радикалуудыг бууруулж, биднийг залуу байхад туслах болно.

Сэтгүүлч Б.Намуун